Phải nói rằng Nghị định 90 là một cơ chế tốt, đồng bộ để phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa - lực lượng chiếm tới 96% số lượng doanh nghiệp của cả nước và đóng góp 45% trong GDP.

Tuy nhiên, sau gần 3 năm triển khai nghị định này, bên cạnh việc tạo ra nhiều cơ chế thông thoáng cho doanh nghiệp hoạt động, cũng còn không ít cơ chế chưa được thực hiện đúng.

Hội nghị tổng kết 3 năm thực hiện Nghị định 90 vừa diễn ra tại Hà Nội vào ngày 19/8/2005 được xem là một dịp để Chính phủ, các bộ ngành, địa phương và doanh nghiệp đánh giá lại những công việc đã làm, từ đó tháo gỡ những vướng mắc để trợ giúp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa đi vào cuộc sống hơn.

Phát biểu tại hội nghị, Phó thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng khẳng định, Luật Doanh nghiệp và Nghị định 90 ra đời là một bước đột phá nhằm phát huy mọi nguồn lực trong nước và nước ngoài tăng cường hoạt động trợ giúp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp và nền kinh tế.

Thay đổi cách nhìn về giới doanh nhân

Cùng với nhiều văn bản pháp quy thúc đẩy hình thành môi trường kinh doanh thuận lợi, việc ban hành Nghị định 90 càng khẳng định chính sách nhất quán khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp nói chung và khu vực dân doanh nói riêng phát triển.

Theo Phó thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, đây cũng chính là bước đổi mới quan trọng trong thể chế chính sách, cởi mở hơn trong việc nhìn nhận đối với các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh.

Trong những năm qua, doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển vượt bậc cả về số lượng và chất lượng. Từ chỗ rất ít (chỉ vài nghìn) doanh nghiệp nay đã tăng lên con số gần 200 nghìn doanh nghiệp. Nếu năm 2001 trung bình 964 người dân có 1 doanh nghiệp thì năm 2005 ước tính tỷ lệ này là 500 người trên 1 doanh nghiệp.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ chiếm đa số (55%), trong khi các lĩnh vực sản xuất như: công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp chỉ 17%, xây dựng 14% và nông nghiệp là 15%.

Từ chỗ đóng góp vào GDP không đáng kể đến việc giá trị đạt tỷ trọng 45% GDP, lực lượng doanh nghiệp này đã có đóng góp rất lớn vào việc giải quyết công ăn việc làm và tạo ra cạnh tranh trên thị trường.

Các chính sách trợ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa được đề cập trong Nghị định 90 là các định hướng cơ bản về trợ giúp phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa để các cơ quan quản lý Nhà nước ở Trung ương và địa phương xây dựng các chương trình trợ giúp cụ thể.

Đồng thời, trên cơ sở Nghị định 90, bước đầu đã hình thành một hệ thống các cơ quan quản lý Nhà nước về xúc tiến phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Trung ương và địa phương, đã huy động các tổ chức chính trị xã hội, các hiệp hội doanh nghiệp từng bước thực hiện có kết quả các chính sách của Nhà nước.

Cơ chế hoàn chỉnh nhưng thực thi chưa đúng

Là người tham gia xây dựng Nghị định 90 từ những ngày đầu, ông Vũ Quốc Tuấn, Ban nghiên cứu của Thủ tướng Chính phủ, nhận xét rằng cơ chế đã tương đối hoàn chỉnh nhưng việc thi hành lại chưa đúng.

"Những năm qua Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế thông thoáng, gỡ khó cho doanh nghiệp nhưng đáng tiếc nhiều cơ chế chưa xuống đến doanh nghiệp vì thực tế nhiều doanh nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn (chủ yếu trong lĩnh vực thuế, hải quan, quản lý thị trường). Ngoài mục tiêu công khai, minh bạch, thông thoáng thì nghị định phải xuống được đến doanh nghiệp và doanh nghiệp phải là người thụ hưởng được những cái hay của những cơ chế đó. Vì vậy phải có một đột phá nữa bằng một số cơ chế cụ thể hơn, đến nơi đến chốn từ việc xây dựng đến thực hiện thể chế", ông Tuấn nói.

Những hạn chế của việc thực hiện Nghị định 90 biểu hiện ở chỗ: chính sách thì khẳng định sẽ theo cơ chế thị trường, tạo sự bình đẳng nhưng lại gặp nhiều vướng mắc. Chính sách nêu rõ những ưu đãi nhưng khi triển khai lại chậm.

Hoặc như mô hình Quỹ Bảo lãnh tín dụng rất hiệu quả cho doanh nghiệp đã có nhưng sau hơn 3 năm vẫn chỉ có 3 địa phương là Trà Vinh, Yên Bái, Đồng Tháp áp dụng.

Phía Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì cho rằng, một trong những hạn chế khiến việc triển khai Nghị định 90 còn chậm chính là phương thức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa còn quá mới ở Việt Nam, trong khi nguồn lực hạn chế, hệ thống pháp luật đang được hoàn thiện và các chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế dân doanh đâu đó vẫn chưa nhận thức đầy đủ. Một số chính sách trực tiếp trợ giúp nâng cao năng lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng mới chỉ dừng ở mức định hướng thiếu quy định cụ thể.

Mặt khác, khi tiếp cận vấn đề trợ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa, hầu như các bộ ngành và địa phương không xây dựng lộ trình thực hiện các chính sách trợ giúp cụ thể và chưa có sự lựa chọn lĩnh vực ưu tiên nên lúng túng trong thực hiện.

Tiến hành cải cách toàn diện

Phó thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chỉ đạo cần tiếp tục cải tiến thể chế, chính sách và coi đây là nhiệm vụ hàng đầu nhằm tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế phát triển và phải đưa vào nghị quyết đảng bộ địa phương.

"Làm sao chính quyền xã huyện tỉnh phải đi tìm doanh nghiệp để hỏi còn vướng gì để chính quyền lo chứ không phải để dân đến xin phép", Phó thủ tướng nói.

Về những giải pháp trong thời gian tới, Phó thủ tướng đề nghị việc làm quan trọng đầu tiên ngay sau hội nghị này là việc các bộ phải rà soát lại các chính sách, thủ tục, cái gì ưu đãi cho doanh nghiệp thì thực hiện ngay, vướng đây gỡ đấy. Yêu cầu Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước tìm giải pháp gỡ vướng cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận các nguồn vốn của các tổ chức tín dụng thông qua Quỹ bảo lãnh tín dụng. Cùng với việc đưa nhanh khoa học- công nghệ mới vào áp dụng, phải tiến hành trợ giúp mặt bằng sản xuất cho doanh nghiệp, hỗ trợ thị trường xuất khẩu, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, thông tin và kỹ thuật...

Trong tháng 9, Chính phủ sẽ ban hành chỉ thị về các giải pháp trợ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa trên tinh thần các ý kiến của hội nghị này, trong đó giao nhiệm vụ cụ thể cho các tỉnh và ghi rõ thời gian hoàn thành.

Lan Hương

Nguồn: Thời báo Kinh tế Việt Nam, 23/08/2005