Báo cáo Phát triển thế giới 2006 mang tựa đề Công bằng và Phát triển, được thực hiện bởi một nhóm gồm 8 tác giả do hai chuyên gia kinh tế Francisco Ferreira và Michael Walton dẫn đầu, đã ủng hộ sự công bằng. Không chỉ vì bản thân sự công bằng đã quan trọng, mà còn bởi nó khuyến khích đầu tư nhiều hơn và hiệu quả hơn, dẫn đến tăng trưởng nhanh hơn.

Bản Báo cáo đã chỉ ra những "hố sâu" ngăn cách của sự bất bình đẳng trong giàu nghèo và trong cơ hội, kể cả trong nội bộ và giữa các quốc gia, đã góp phần dẫn đến sự nghèo khổ cùng cực kéo dài dai dẳng đối với một bộ phận lớn dân số. Điều này làm lãng phí tiềm năng con người và trong nhiều trường hợp, nó làm chậm lại tốc độ tăng trưởng kinh tế bền vững.

"Các thể chế thiếu công bằng sẽ gây ra những tổn thất về kinh tế", ông Francisco Ferreira - người đứng đầu nhóm tác giả - đã phát biểu như vậy. "Các thể chế đó dường như bảo vệ cho lợi ích của những người giàu và những người có ảnh hưởng về mặt chính trị. Điều đó thường gây hại cho phần đông dân chúng. Điều này làm cho toàn bộ xã hội trở nên kém hiệu quả. Nếu những nhóm người nghèo và trung bình không thể khai thác tài năng của họ, xã hội sẽ mất đi những cơ hội đổi mới và đầu tư", ông nói tiếp.

Các chính sách tiến tới mục tiêu công bằng có thể làm cầu nối những "hố sâu" ngăn cách nói trên, các tác giả đã kết luận như vậy. Mục tiêu không phải là sự công bằng trong thu nhập, mà xa hơn là mở rộng khả năng tiếp cận cho người nghèo đến với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ, giáo dục, công ăn việc làm, nguồn vốn và bảo đảm cho họ các quyền về đất đai. Điều quan trọng là, sự công bằng đòi hỏi cả sự bình đẳng lớn hơn trong việc tiếp cận với tự do chính trị và quyền lực chính trị. Nó cũng có nghĩa là phá vỡ sự rập khuôn và phân biệt đối xử, tăng cường khả năng tiếp cận với các hệ thống tư pháp và cơ sở hạ tầng.

Để tăng tính công bằng trong các nước đang phát triển, Báo cáo kêu gọi cụ thể tập trung vào việc tăng cường khả năng tiếp cận của người nghèo đối với các dịch vụ và cải thiện môi trường đầu tư.

Chính phủ các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, nên có những chính sách nhằm loại trừ tác hại của những bất bình đẳng kéo dài về cơ hội, bằng cách tạo ra các sân chơi chính trị và kinh tế công bằng. Rất nhiều trong số những chính sách đó cũng sẽ giúp tăng hiệu quả kinh tế và sửa chữa những thất bại của thị trường, như đầu tư nhiều hơn vào con người, cung cấp những mạng lưới an sinh cho những nhóm người dễ bị tổn thương. Mở rộng khả năng tiếp cận của dân chúng với luật pháp, đất đai và cơ sở hạ tầng kinh tế như đường xá, điện, nước, vệ sinh và viễn thông; Tăng cường tính công bằng trong các thị trường tài chính, lao động và sản phẩm, để người nghèo có thể tiếp cận dễ dàng hơn với các khoản tín dụng, các cơ hội nghề nghiệp, không bị phân biệt đối xử ở bất cứ thị trường nào.

Trong khi vạch ra những hậu quả tiêu cực của sự bất bình đẳng cùng cực, Báo cáo Phát triển Thế giới năm nay cũng chỉ ra sự khác biệt rõ ràng giữa sự bình đẳng và công bằng. Theo các tác giả thì sự công bằng không hoàn toàn giống hệt như sự bình đẳng trong thu nhập, trong tình trạng sức khoẻ, hay trong bất kỳ kết quả cụ thể nào khác. Nói cách khác, nó là sự tìm kiếm một môi trường mà trong đó các cơ hội là ngang bằng nhau. Ở đó, những cố gắng sự ưu việt và sáng kiến của cá nhân chứ không phải hoàn cảnh gia đình, địa vị xã hội, chủng tộc hoặc giới, là nguyên nhân của những cách biệt giàu nghèo giữa con người.

H. Phúc 

Nguồn: http://www.vietnammet.vn, ngày 21/9/2005