Nguyễn Ký

Chuyên gia tư vấn

Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Chính phủ

Dự thảo Báo cáo chính trị của Đại hội X, tại Phần XIV, điểm 5 đã đề cập "Khâu mấu chốt cần tập trung hiện nay là đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước ở cấp trung ương và chính quyền ở cấp địa phương"(1), là rất cần thiết và chuẩn xác. Bởi trong điều kiện một Đảng duy nhất cầm quyền, không xác định rõ khâu mấu chốt đó dễ sinh ra độc đoán, chuyên quyền, bao biện, làm thay công việc của Nhà nước như hiện tại ở cấp trung ương và nhiều cấp uỷ địa phương đã và đang xẩy ra tình trạng đó.

Mỗi thời kỳ lịch sử nhất định, phương thức lãnh đạo của Đảng phải được điều chỉnh, thay đổi phù hợp với thực tế đòi hỏi của cuộc sống, của hoàn cảnh và điều kiện cụ thể. Thời kỳ mà Đảng ta đang lãnh đạo đất nước hiện tại hoàn toàn khác với mọi thời kỳ mà chúng ta đã đi qua, đã làm nên những kỳ tích hào hùng. Đó là thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển nền kinh tế thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và dân chủ hoá các hoạt động xã hội. Từ thực tế đó, phải có  cách nhìn mới hơn về phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. Đảng không chỉ lãnh đạo Nhà nước bằng đường lối, quan điểm, nghị quyết...; bằng lãnh đạo việc cụ thể hoá đường lối, quan điểm đó; bằng lãnh đạo xây dựng Nhà nước mạnh...; bằng công tác cán bộ và công tác kiểm tra..., mà quan trọng hơn hết là: bằng sự tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của dân; tôn trọng và đề cao vai trò Nhà nước; bằng sự gương mẫu của các tổ chức Đảng và đảng viên.

1. Nhà nước ta là Nhà nước của nhân dân, mọi quyền lực thuộc về nhân dân. Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, trước hết và quan trọng nhất là Tôn trọng và phát huy quyền tự do dân chủ của nhân dân.

Khơi dậy lòng yêu nước để mọi người tự do suy nghĩ và hành động vì lợi ích của dân tộc, tạo nên sự sôi động, phong phú, đa dạng về cách nghĩ và cách làm, tạo cơ sở thực tiễn cho Đảng nghiên cứu, tổng kết và xây dựng đường lối, chủ trương phù hợp với lòng dân. Những sáng kiến của nhân dân trong sự nghiệp đổi mới là minh chứng cho trí sáng tạo, thông minh và năng động của quần chúng;

Không ngừng nâng cao trình độ dân trí, cung cấp thông tin...để dân tham gia có hiệu quả vào công tác quản lý nhà nước, xây dựng chính quyền, trực tiếp hoặc thông qua cơ quan đại diện cho dân đóng góp ý kiến vào các chủ trương chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, quyết định về các công việc trực tiếp của dân;

Quy chế hoá việc công khai, minh bạch các hoạt động của Đảng, Nhà nước, để dân thực hiện quyền kiểm tra, giám sát các hoạt động của cơ quan công quyền, của đội ngũ cán bộ, công chức; chỉ ra cho Đảng những cán bộ có phẩm chất, đạo đức, có năng lực lãnh đạo, quản lý; lựa chọn và bầu cử những người thật sự là đại diện cho dân vào các cơ quan quản lý nhà nước. Trong thực tế cuộc sống, dân biết rất rõ về phẩm chất, đạo đức, năng lực và sự cống hiến của mỗi cán bộ, chỉ có điều ta phải thực lòng với dân, để dân nói thực, nói hết ý kiến với Đảng.

Mức độ tôn trọng, phát huy quyền làm chủ của dân thể hiện khả năng tập hợp năng lực lãnh đạo và sự gắn bó giữa Đảng và Nhà nước với nhân dân, thể hiện sức mạnh và tính bền vững của Đảng.

2. Đảng thông qua Nhà nước để lãnh đạo toàn bộ xã hội, phương thức lãnh đạo của Đảng phải bằng sự tôn trọng và đề cao vai trò của Nhà nước. Đãng lãnh đạo việc xây dựng Nhà nước thật sự trong sạch, vững mạnh, đủ sức xây dựng hệ thống thể chế đồng bộ và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ theo đường lối của Đảng. Nhà nước phải thật sự là người phục vụ nhân dân, đáp ứng các nhu cầu hợp pháp của nhân dân, người bảo vệ mọi lợi ích chính đáng của nhân dân.

Hơn thế nữa, Nhà nước ở cấp trung ương cũng như chính quyền ở cấp địa phương, không chỉ thụ động cụ thể hoá và tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, mà còn là cơ quan tham mưu cho Đảng, để đưa ra những quyết định đúng về chủ trương, chính sách. Phương thức lãnh đạo của Đảng phải phát huy vai trò của các cơ quan nhà nước, cơ quan đại diện cho dân, để có đựợc những kiến nghị với Đảng thật chính xác, để có được sự cụ thể hoá thật sự sáng tạo, linh hoạt, không giáo điều, thụ động. Đó là cơ sở cho việc thực hiện thắng lợi các Nghị quyết của Đảng, thể hiện phương thức lãnh đạo hợp lý của Đảng. Đảng coi trọng và đề cao pháp luật, coi pháp luật là tối thượng, không áp đạt, không lấn sân, không làm thay công việc của Nhà nước, không quyết định những vấn đề thuộc phạm vi quản lý của nhà nước.

 3. Điều rất quan trọng trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng là bằng sự gương mẫu của tổ chức Đảng và của mỗi đảng viên. Thực tế hiện nay,  những người đứng đầu các cơ quan Nhà nước từ trung ương đến cơ sở đều là những người trong cơ quan lãnh đạo của Đảng, như Uỷ viên Bộ Chính trị, uỷ viên Ban chấp hành trương ương Đảng ở trung ương, Thường vụ cấp uỷ, cấp uỷ viên ở các cấp chính quyền địa phương. Phương thức lãnh đạo hiệu quả nhất, thiết thực nhất có lẽ là vai trò cá nhân của những đảng viên giữ trọng trách trong các cơ quan nhà nước, bởi mọi quyết định, mọi biện pháp, mọi hành động đều bắt đầu từ những người đứng đầu trong các cơ quan đó. Nếu Đảng ta tăng cường công tác xây dựng Đảng, chăm lo nhiều hơn việc giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên, trước hết là những đảng viên có chức, có quyền thật sự gương mẫu trong chấp hành pháp luật, trong đạo đức, lối sống, trong công tác, học tập, thực hành tiết kiệm chống lãng phí, phòng chống tham nhũng, thì hiệu quả đưa lại sẽ cực kỳ to lớn.

Một trong những bài học thành công của Đảng ta trong phát triển kinh tế, xã hội là rất chú trọng phát huy nội lực, nhưng hình như trong phương thức lãnh đạo của Đảng, chúng ta đang bàn nhiều và đi tìm những điều ở ngoài chúng ta, chưa chú trọng cái đích thị ngay trong mỗi tổ chức của Đảng, trong mỗi đảng viên. Điều có thể phát huy ngay với hiệu quả cao nhất và ít tốn kém nhất, đó là nội lực - là vai trò gương mẫu của các tổ chức đảng và đảng viên. Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội X lần này cho đảng viên làm kinh tế tư nhân không giới hạn về quy mô, đó cũng là một động lực phát huy nội lực của đảng viên, gương mẫu trong sự nghiệp phát triển kinh tế của đất nước. Nếu phát huy được nội lực - vai trò gương mẫu  của các tổ chức Đảng cũng như các đảng viên thật sự "trọng dân, trọng luật", chính là nội dung quan trọng thiết thực và hiệu quả nhất trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước ở trung ương và cấp chính quyền ở địa phương.

4. Tôi cũng rất tán thành là để có được sự đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước ở cấp trung ương và chính quyền ở cấp địa phương thì không thể chỉ dùng lại ở nghị quyết, ở tư tưởng chỉ đạo, mà điều quan trọng là phải thể chế hoá nội dung và phương pháp lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước trên các lĩnh vực, và ở mỗi cấp bằng những quy định thật cụ thể, như trong Dự thảo Báo cáo chính trị đã nêu ở khổ 4, Điểm 5, phần XIV.

Cần đặc biệt quan tâm tổng kết thực tiễn, để phân định ranh giới lãnh đạo của cấp uỷ Đảng với thẩm quyền và trách hiệm của chính quyền ở địa phương. Trong thực tế, đây là vấn đề khó, và càng về cấp huyện, cấp xã sự phân biệt đó càng khó khăn hơn. Giải quyết vấn đề này, có lẽ không thể chỉ dừng lại ở phương thức lãnh đạo, mà phải tính đến phương án tổ chức, cán bộ và mối quan hệ trong cả hệ thống chính trị ở địa phương.

                                                                                                                            VNEP - tháng 3/2006 

                                            

 

 

 

---

(1) Báo Nhân dân ngày 3 tháng 2 năm 2006 trang 6