Ba thập kỷ trước, một hiện tượng kinh tế được mô tả bằng cái tên rất buồn nản: lạm phát đình đốn, kết hợp cả phát triển ì ạch và lạm phát. Nó tạo nên khủng hoảng đối với nền kinh tế toàn cầu, dẫn đến ý kiến cho rằng thế giới đã hết phát triển và thịnh vượng.

Cái ngày ấy đã không đến nhưng nay sau 30 năm nó đã quay trở lại và vấn đề có lẽ tồi tệ hơn. Chúng ta đang phải hướng tới tương lai với đúng câu hỏi của 30 năm trước: Làm thế nào để kết hợp phát triển kinh tế thịnh vượng khi những nguồn tài nguyên then chốt toàn cầu là năng lượng, thực phẩm và nước đang bị thu hẹp? Thực tế là việc kiềm chế sử dụng tài nguyên khó khăn hơn nhiều so với trước kia khi mà nền kinh tế thế giới lớn chưa từng có.

Và bây gìơ tình hình lại lặp lại, giá dầu tăng gấp 5 lần kể từ 2002. Một lần nữa nhu cầu toàn cầu tăng mạnh dẫn đến hạn chế nguồn cung. Giá ngũ cốc thế giới tăng gấp đôi trong vòng một năm qua. Giống năm 1972, việc giá thực phẩm leo thang gần đây càng trở nên nặng nề do những cú sốc khí hậu. Hạn hán ở Australia và những đợt nóng ở châu Âu năm 2005-2006 ảnh hưởng đến năng suất ngũ cốc.

Vụ đình đốn dầu đã làm thế giới đi chậm lại trong 15 năm. Giai đoạn 1960-1973 tốc độ phát triển kinh tế thế giới là 5,1%, còn giai đoạn năm 73-89 là 3,2%. Suy thoái đồng nghĩa với lợi nhuận giảm và hạn chế trong đầu tư, công ăn việc làm. Một khía cạnh nữa là giá dầu tăng dấy lên hỗn loạn về tài chính khi các ngân hàng trung ương khắp thế giới gồm cả FED (Cục dự trữ liên bang Mỹ) cố gắng nới lỏng chính sách tiền tệ để khắc phục hạn chế về nguồn cung. Hậu quả là lạm phát xảy ra thay vì khôi phục phát triển kinh tế. Đó là bài học cho ngày hôm nay khi FED có vẻ mải mê hạ tỷ lệ lãi suất mặc dù giá hàng hoá tăng nhanh.

Giữa những năm 80 kinh tế thế giới đã vượt qua được thời kỳ đỉnh điểm đình đốn, giảm lạm phát và phát triển mạnh lên

Trong những năm tới, những nguồn cung cấp dầu truyền thống sẽ bị hạn chế trong khi những nguồn mới không đủ để đáp ứng. Thời kỳ năm 60-73 sản lượng dầu thô thế giới tăng gần gấp 3 lần (từ 21 triệu thùng/ngày lên 56 triệu), nhưng từ đó đến nay tăng không đáng kể, khoảng 30% lên 73 triệu năm 2006. Sự thực là sản lượng dầu thô vùng Vịnh đã ngừng phát triển hoàn toàn sau năm 1974, chỉ còn khoảng 21 triệu thùng/ngày. Ở ngoài khu vực Trung Đông, sản lượng tăng rất khiêm tốn thậm chí nhiều nơi còn giảm như vung biển Bắc của Anh và biển Bắc Alaska

Thách thức về biến đổi khí hậu nghiêm trọng hơn những năm 1970. Năm 1973 thế giới thải ra khoảng 17 tấn khí cacbonic do sử dụng năng lượng hoá thạch. Ngày nay lên đến 30 tấn. Năm 73, nồng độ CO2 ở mức 325 ppm (đơn vị đo: một phần triệu) đã tăng 1 ppm/năm, nay lên đến 385ppm và tăng ở mức 2,4ppm/năm

Hạn chế nguồn tài nguyên toàn cầu

Những rắc rối về nguồn tài nguyên toàn cầu hiện nay căng thẳng hơn những năm 1970, bởi vì kinh tế thế giới lớn hơn. Năm 1974 dân số thế giới là 4 tỷ, tổng thu nhập thế giới khoảng 23 nghìn tỷ USD. Nay dân số thế giới là 6,7 tỷ và kinh tế thế giới đạt 65 nghìn tỷ USD. Nền kinh tế thế giới phát triển 4%/năm đòi hỏi nhiều nguồn tài nguyên - nước, năng lượng, đất canh tác hơn những năm 1970. Sau năm 1973 phải mất 15 năm để khắc phục những hạn chế về thực phẩm và năng lượng. Ngày nay nếu không có những giải pháp tốt hơn, chúng ta có thể phải đối mặt với những khó khăn kéo dài và đau đớn hơn ở phía trước.

Khan hiếm thực phẩm những năm 1970 nhẹ nhàng hơn so với khan hiếm năng lượng khi cuộc “cách mạng xanh” tăng sản lượng ngũ cốc lan khắp thế giới, dựa trên việc áp dụng giống cây trồng mới, tăng cường sử dụng phân bón và thuỷ lợi. Thành tựu đạt được gây ấn tượng nhưng cũng lộ ra những hạn chế. Nhiều vùng tăng sản lượng lương thực như Ấn Độ và Trung Quốc đã dựa vào thuỷ lợi ồ ạt, rút hết nguồn nước ngầm. Sử dụng phân bón tràn lan, thường không đúng quy cách khiến môi trường bị đe doạ ở một số nơi trên thế giới tạo ra những vùng đất chết như vùng vịnh Mexico.

Những công nghệ thuỷ lợi mới có thể giúp người nông dân đang kiệt quệ chuyển từ một vụ sang nhiều vụ trồng trọt quanh năm.

Tuy nhiên chúng ta vẫn chưa đầu tư đủ để lợi ích đâm hoa kết trái. Trong khi lãng phí hàng trăm tỷ USD vào chiến tranh Iraq, chính phủ Mỹ chỉ chi khoảng 3 tỷ USD hàng năm cho các nghiên cứu về năng lượng - bằng khoản đốt vào vùng Vịnh trong 3 tiếng đồng hồ! Mặc dù công nghệ mới được áp dụng trên phạm vi rộng sẽ giải được bài toán cốt lõi về năng lượng, an ninh lương thực và các cơ hội cho việc duy trì phát triển kinh tế toàn cầu.

Trong những năm tới phát triển công nghệ phải trở nên phần cốt lõi trong nền kinh tế .

Nguồn: Vietnamnet