Cuộc tranh luận về giới hạn của chính sách tiền tệ trong bối cảnh khủng hoảng và điểm dừng của các NHTW trong việc sử dụng những công cụ thuộc về chính sách tiền tệ để đối phó với khủng hoảng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trên phạm vi thế giới ngày càng thêm sôi động.

Hợp hay hết thời ?

Sau khi khủng hoảng tài chính bùng nổ, chính sách tiền tệ được coi là một trong những biện pháp đối phó đắc dụng nhất. Quan điểm đó xuất phát từ cách tiếp cận cho rằng nguồn gốc của khủng hoảng tài chính là khủng hoảng hệ thống NH. Vì thế, phải cứu ngân hàng thì mới ổn định được thị trường tài chính và sau đó mới có thể phục hồi tăng trưởng kinh tế. Để giải cứu hệ thống ngân hàng, chính phủ ở các nước bị khủng hoảng áp dụng hai biện pháp chính: Một là cơ cấu, tổ chức lại hệ thống NH, phân loại rõ ràng giữa những NH có "ảnh hưởng đến hệ thống", có nghĩa là những NH phải được cứu bằng mọi giá, và những NH còn lại thuộc diện nếu có bị xoá sổ thì cũng không sao;  Hai là các NHTW tạo điều kiện cho các NH dễ dàng tiếp cận nguồn tài chính rẻ và dồi dào để vượt qua khó khăn. Biện pháp chung của các NHTW là hạ thấp mặt bằng lãi suất xuống thấp như có thể được, thậm chí kể cả bằng không, bơm tiền vào thị trường tài chính bằng cách mua vào ồ ạt đến mức không hạn chế trái phiếu nhà nước và hỗ trợ chính phủ thực thi những chương trình kích cầu quy mô lớn.

Trước khủng hoảng, khối lượng tiền tệ lưu hành trên thế giới ước tính vào khoảng 10.000 tỉ USD. Đến nay, khối lượng đó đã tăng lên gấp đôi, một nửa trong số ấy do NHTW ở các nước công nghiệp phát triển thực hiện, nửa còn lại thuộc về các nền kinh tế mới nổi, đang phát triển. Trong đó, Cục dữ trữ liên bang Mỹ (Fed) chiếm phần nhiều nhất. Từ năm 2007 đến nay, qua ba lần "nới lỏng chính sách tiền tệ thông qua tăng khối lượng tiền", Fed đã tăng khối lượng tiền trên thị trường 287%. NHTW Châu Âu, NHTW Nhật Bản tăng gấp đôi, nhưng chỉ trong thời gian chỉ có 2 năm và đến nay về giá trị tuyệt đối đã bằng 60% GDP của Nhật Bản. NHTW Trung Quốc tăng thêm gần 3000 tỉ USD...

Chính sách tiền tệ như thế  đưa đến kết quả là thị trường tài chính toàn cầu và kinh tế thế giới cơ bản ổn định trong bối cảnh khủng hoảng vẫn chưa qua. Tuy nhiên, trong cùng tốc độ tác dụng của những biện pháp chính sách ấy giảm dần thì tác dụng phụ theo hướng tiêu cực ngày càng bộc lộ rõ. Bởi thế, cuộc tranh luận trên thế giới, cả trên chính trường cũng như trong giới kinh tế, hiện xoay quanh chủ đề liệu biện pháp chính sách ấy vẫn còn hợp thời hay đã bắt đầu hết thời ?

Triển vọng

Những hậu quả và hệ luỵ của chính sách tiền tệ lỏng lẻo được nêu ra đích danh là tiền rẻ như cho không thế rất dễ dẫn đến ham muốn sử dụng thiếu cẩn trọng và cân nhắc rủi ro, đầu tư vốn sai lầm và tăng nợ cũng như lạm phát. Hiện tại có thể thấy nguy cơ lạm phát tăng không lớn. Vì thế, việc xác định đúng giới hạn và điểm dừng có tầm quan trọng quyết định.

Chức năng kinh điển của chính sách tiền tệ là ổn định giá trị đồng tiền. Nhưng trong thời gian qua, các NHTW gần như phục vụ chính cho mục tiêu kích cầu tăng trưởng và dùng nợ mới để xử lý khủng hoảng, giảm thất nghiệp. Trong tình cảnh bị khủng hoảng, định hướng đó là cần thiết, đúng đắn và hiệu quả, nhưng không thể kéo dài mãi bởi sẽ lợi bất cập hại khi không còn kiểm soát được sự ổn định giá trị đồng tiền. Thực tiễn những năm qua cho thấy nếu các NHTW bây giờ vội vàng chấm dứt chính sách này thì sẽ có nguy cơ đẩy kinh tế vào suy thoái, thậm chí cả giảm phát, nhưng giới hạn tác động của các chính sách này đã lộ rõ và các NHTW phải xác định điểm dừng, có lộ trình điều chỉnh chính sách và cùng với các chính phủ đưa ra chiến lược chung nhằm tăng trưởng kinh tế cho thời kỳ chính sách tiền tệ được siết chặt lại.

Nguồn: DDDN