Điều hành một đất nước lớn nhất thế giới đòi hỏi phải có sự hy sinh. Đối với 376 Uỷ viên trung ương và ủy viên dự khuyết trong Ban chấp hành trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), sự hy sinh này sẽ bao gồm cả ngày nghỉ cuối tuần.

Những chu kỳ cải cách

Từ thứ bảy (9/11) cho đến thứ ba (12/11) sẽ diễn ra Hội nghị toàn thể lần thứ 3 Ban Chấp hành ĐCSTQ khóa 18. Hội nghị dự kiến sẽ đưa ra các cải cách về kinh tế. Các Hội nghị tương tự trong quá khứ cũng đã từng làm chấn động thế giới.

Tại Hội nghị Trung ương 3 khóa 11 năm 1978, ông Đặng Tiểu Bình tuyên bố kết thúc nền kinh tế kế hoạch, bắt đầu công cuộc cải cách mở cửa, khiến Trung Quốc đạt được tốc độ phát triển nhanh chóng, để rồi trở thành nền kinh tế thứ hai trên thế giới chỉ sau 35 năm.

Tại Hội nghị Trung ương 3 khóa 14 năm 1993, nguyên Chủ tịch kiêm Tổng bí thư Giang Trạch Dân kêu gọi Trung Quốc xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cùng với những cải cách quan trọng về cơ chế vận hành doanh nghiệp nhà nước và chuyển đổi chức năng chính phủ.

Hội nghị Trung ương 3 khóa 16 năm 2003, do nguyên Chủ tịch kiêm Tổng bí thư Hồ Cẩm Đào chủ trì, đã thông qua một loạt các biện pháp hoàn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc nhiều lần khẳng định, sau 35 năm cải cách mở cửa, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, Trung Quốc cũng đang gặp nhiều thách thức mà chỉ có tiếp tục đi sâu cải cách mới giải quyết được.

Trong những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc đã chậm lại, hiện chỉ còn dưới 8% và nếu không có kích thích tài chính kịp thời thì tốc độ này còn có thể chậm hơn nữa. Đây là hệ quả tất yếu khi khoảng cách công nghệ giữa Trung Quốc với phần còn lại của thế giới dần thu hẹp và sự suy giảm dân số ở độ tuổi lao động.

Tuy nhiên, hai xu hướng kinh tế vĩ mô khác đang được dư luận hết sức quan tâm. Tỷ suất lợi nhuận đầu tư của Trung Quốc đang giảm mạnh, đồng thời tín dụng đang tăng trưởng nhanh hơn so với GDP (xem biểu đồ). Điều này cho thấy, người dân đang vay tiền để mua tài sản, đặc biệt là nhà đất và tài sản có giá trị khác.

Phương án 383

Lộ trình cải cách của Chủ tịch Tập Cận Bình, dựa trên sự tư vấn của các bộ, viện nghiên cứu và nhóm các chuyên gia cố vấn, sẽ được trình lên Hội nghị toàn thể lần thứ 3.

Người được ông Tập Cận Bình trao trách nhiệm kết hợp các đề xuất này với nhau đó là Lý Thành (Cheng Li) - một chuyên gia về vấn đề chính trị Trung Quốc tại Viện nghiên cứu Brookings - được so sánh với Larry Summers - một nhà kinh tế lỗi lạc cố vấn cho Tổng thống Mỹ Obama và Lưu Hạc (Liu He), một cố vấn cải cách chính sách từng được đào tạo tại trường Đại học Harvard (Mỹ), hiện đang là Phó chủ nhiệm Ủy ban Phát triển và Cải cách quốc gia (DRC).

Trong những ngày gần đây, phương tiện truyền thông của Trung Quốc xôn xao với một đề xuất cải cách được biết đến với tên gọi là phương án "383". Tác giả phương án cải cách tổng thể này chính là Lưu Hạc, trong đó trình bày chi tiết lộ trình cải cách Trung Quốc trong hai thập kỷ tiếp theo.

Bản kế hoạch này, được gọi với cái tên ngắn gọn là 383, có nội dung trọng tâm là "tư duy cải cách 3 trong một, 8 lĩnh vực cải cách trọng điểm, 3 nhóm biện pháp cải cách liên quan".

8 lĩnh vực trọng điểm cần cải cách sâu rộng gồm: các doanh nghiệp/ngành độc quyền, đất đai, tài chính, thuế và ngân sách, mở cửa, điều hành chính phủ, quản lý tài sản công, phát triển xanh và sáng tạo.

Phương án 383 nêu lên tầm quan trọng, phạm vi và phương hướng thực hiện nhằm hoàn thiện cơ chế thị trường, chuyển đổi chức năng chính phủ và sáng tạo cơ chế vận hành doanh nghiệp.

Phương án cải cách tổng thể 383 cho thấy chính phủ, các nhà lãnh đạo Trung Quốc phát đi tín hiệu sẽ cho ra mắt một loạt biện pháp cải cách sâu rộng chưa từng có trong kinh tế và tiền tệ.

Ban chấp hành Trung ương dự kiến sẽ ủng hộ nỗ lực của chính phủ cắt giảm tệ quan liêu. Điều này hứa hẹn sẽ chi tiêu nhiều hơn vào lương hưu, y tế, nhà ở giá rẻ. Ngoài ra, căn cứ vào mức độ quan tâm của dư luận về vấn đề ô nhiễm không khí ở các thành phố, hội nghị lần này cũng có khả năng sẽ thảo luận vấn đề thuế tài nguyên - một trong những nguồn thu ngân sách của các địa phương.

Từ năm 2011 đến nay, cách tính thuế dầu thô và khí thiên nhiên đã chuyển từ căn cứ theo khối lượng sang căn cứ theo giá, góp phần tăng nguồn thu ngân sách cho chính quyền các địa phương. Trung Quốc có thể áp dụng chính sách cải cách, mở rộng phạm vi thu thuế tài nguyên sang các mặt hàng kim loại, than. Vì than là nguồn năng lượng chủ yếu của Trung Quốc, nhưng cũng là nguồn gây ô nhiễm nặng nhất.

Ngoài ra, giá điện sẽ tiếp tục được tự do hóa. Cũng có khả năng có những cải cách tài chính và cải cách doanh nghiệp nhà nước để khắc phục sự phân bổ sai nguồn vốn.

Tuy nhiên, “cải cách tài chính có thể sẽ khó khăn bởi vì nó đòi hỏi chính quyền trung ương và địa phương để đàm phán lại việc phân chia các khoản thu và trách nhiệm”, ông Thẩm Kiến Quang (Shen Jianguang) - nhà kinh tế làm việc tại Ngân hàng Mizuho của Nhật Bản nhận định. Chi tiêu chính phủ địa phương, đặc biệt là ở cấp quận đã vượt xa doanh thu. Chi tiêu này được đánh giá thường lãng phí.

Vấn đề này sẽ được giải quyết phần nào khi chính quyền trung ương sẽ mở rộng phạm vi thu thí điểm thuế bất động sản để tăng nguồn thu cho các chính quyền địa phương. Nó sẽ cung cấp một nguồn ổn định doanh thu cho chính quyền địa phương, giúp thu hẹp khoảng cách giữa các khoản thu và chi tiêu của họ.

Nó cũng sẽ khuyến khích chính quyền địa phương đầu tư vào hàng hóa công cộng, chẳng hạn như không khí sạch thoát nước tốt hơn, từ đó nâng cao giá trị tài sản, làm tăng cơ sở tính thuế.

Doanh nghiệp nhà nước là một nguồn đầu tư lãng phí. Do vậy, vấn đề cải cách doanh nghiệp, chính sách cổ tức, phân bổ nguồn vốn có thể sẽ được thử nghiệm trong thời gian tới.

Hầu hết các nhà chính trị ở nước này đều thể hiện sự đồng thuận chung về nhu cầu cần phải thay đổi và cải cách. Đây không phải là lần đầu tiên Trung Quốc nhận thấy cần một đợt cải cách mạnh mẽ vì nếu chờ đợi thêm 5 hay 10 năm nữa thì hậu quả sẽ tai hại hơn nhiều so với việc hy sinh vài ngày cuối tuần để sửa chữa.

Nguồn: Thời báo Ngân hàng