Kinh tế Việt Nam dưới tác động của mặt bằng giá mới

Sau khi giá xăng dầu tăng lần thứ 3 trong năm nay, giá một số mặt hàng lương thực, thực phẩm và dịch vụ tại các tỉnh, thành phố lớn ở Việt Nam có xu hướng tăng cao. Cùng với việc tăng giá xăng dầu, nhiều mặt hàng khác cũng đồng loạt tăng giá, nhất là những ngành sản xuất và dịch vụ liên quan đến xăng dầu. Thực tế cho thấy một mặt bằng giá mới cao hơn so với cùng kỳ những năm trước đang dần hình thành trên thị trường quốc tế cũng như thị trường trong nước. Những mặt hàng tăng giá tiếp theo xăng dầu là phí vận chuyển, giá thực phẩm, các dịch vụ sản xuất và tiêu dùng. Theo Tổng cục Thống kê vừa công bố, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 9 tăng 0,8% so với tháng 8 và tăng 6,8% so với tháng 12/2004. Như vậy, chỉ số này đã vượt mức so với mục tiêu tăng dưới 6,5% do Quốc hội đề ra cho năm 2005.

Mặt khác, theo TS KH Trần Nguyễn Tuyên (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh), mặt bằng giá mới sẽ tác động làm hạn chế tốc độ tăng trưởng nền kinh tế, làm tăng chi phí đầu vào, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của sản phẩm, doanh nghiệp và nền kinh tế. Đồng thời, làm tăng khả năng nhập siêu. Mặc dù xuất khẩu có tăng song nhu cầu nhập tăng nhanh hơn, vì hơn 70% nguyên vật liệu của nền kinh tế VN phải nhập từ nước ngoài.  Điều này cũng cho thấy nền kinh tế của VN còn mang nặng tính chất gia công, lắp ráp, ngân sách nhà nước có nguy cơ thâm hụt, bội chi.

Do nhiều ngành sản xuất kinh doanh của VN phải nhập nguyên, nhiên, phụ liệu... nên bị phụ thuộc vào sự biến động giá cả của thị trường thế giới. Nhiều ngành sản xuất có sản phẩm là nguyên liệu đầu vào của nhiều ngành khác, gây ra hiệu ứng lan truyền, làm tăng chi phí hàng loạt sản phẩm của những ngành sản xuất khác. Hơn nữa, nhiều loại hàng hoá nhập khẩu, ngoài việc chịu thuế nhập khẩu còn phải chịu thuế Giá trị gia tăng, trong khi thời gian hoàn thuế lại được tiến hành chậm.

Ông Trần Nguyễn Tuyên nhấn mạnh, hiện nay, trong số những ngành có thị phần lớn thì ngành than, điện, xi măng chiếm vai trò quan trọng là đầu vào của nhiều ngành khác. Trong điều kiện biến động giá, nếu các Tổng công ty này điều hành tốt, tiết kiệm được chi phí thì việc tăng giá xăng dầu vừa qua cũng không làm giá sản phẩm tăng tương ứng. Thực tế cho thấy, trong lần điều chỉnh giá xăng dầu ngày 17/8 vừa qua, những ngành trọng yếu của Việt Nam chỉ giảm lợi nhuận chứ không bị lỗ. Sau 3 lần tăng giá xăng dầu, ngành than giảm khoảng 300 tỷ đồng trong kế hoạch lợi nhuận sau thuế của năm 2005 là 815 tỷ đồng, ngành điện giảm hơn 500 tỷ đồng (lợi nhuận dự kiến là 670 tỷ đồng), xi măng giảm hơn 140 tỷ đồng (kế hoạch lợi nhuận là 340 tỷ đồng). Tuy nhiên, trong điều kiện mặt bằng giá trong nước ảnh hưởng trực tiếp bởi mặt bằng giá quốc tế, thì việc giá cả tiếp tục leo thang cũng sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến kinh doanh của các ngành trên cũng như đối với nền kinh tế.

Bình ổn giá vẫn là bài toán khó

Có thể khẳng định rằng, nền kinh tế VN đã và đang gặp phải nhiều yếu tố cả từ bên trong và bên ngoài  gây nên sức ép lên lạm phát. Theo TS Nguyễn Văn Lịch, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thương mại, giải pháp nhằm kiểm soát lạm phát và bình ổn giá cả trong nước hiện nay có thể được tập hợp thành 2 nhóm là: đối phó với xu hướng tăng giá trên thị trường thế giới và đối phó với các vấn đề kinh tế trong nước. Với thị trường thế giới, Nhà nước cần điều chỉnh tỷ giá hối đoái một cách thận trọng và không sử dụng các biện pháp tài chính. Trong điều kiện cán cân thương mại VN hiện nay, yêu cầu thu hút nhiều hơn sản lượng hàng hoá trong nước dành cho xuất khẩu để tiến tới cân bằng xuất - nhập khẩu là một trong những hướng ưu tiên của chính sách tỷ giá. Nhà nước cần tiếp tục thực hiện cơ chế điều hành tỷ giá linh hoạt, bám sát cung cầu về ngoại tệ trên thị trường, đảm bảo tỷ giá danh nghĩa bám sát tỷ giá thực, không để xảy ra các cú sốc đột biến về tỷ giá; phối hợp việc điều hành tỷ giá và điều hành lãi suất nhằm đảm bảo mối quan hệ hợp lý giữa lãi suất VND - tỷ giá - lãi suất ngoại tệ, tránh gây tác động xấu thị trường ngoại hối đối với phát triển kinh tế. Mặt khác, cần thắt chặt tài chính để giảm thâm hụt ngân sách ở mức hợp lý và kết hợp việc thắt chặt tài chính với biện pháp tự do hoá thương mại.

Đối với các vấn đề kinh tế trong nước, việc gia tăng đầu tư và tín dụng là việc làm ưu tiên hàng đầu. Tuy nhiên, khi đầu tư và tín dụng tăng mạnh thì giá tăng là khó tránh khỏi. Vì vậy, một trong những biện pháp để kiểm soát lạm phát và bình ổn giá trong nước là điều hành chính sách tiền tệ thận trọng, linh hoạt phù hợp với diễn biến thị trường tiền tệ để ổn định lãi suất, nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng tín dụng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong trường hợp có nhiều yếu tố bất lợi làm CPI tăng vượt khỏi tầm kiểm soát, cần áp dụng kịp thời các giải pháp thắt chặt tiền tệ trên cơ sở sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ, như tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc để kiểm soát tín dụng, đồng thời tiếp tục sử dụng nghiệp vụ thị trường mở như công cụ chỉ đạo trong việc điều tiết tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước, trong đó lãi suất nghiệp vụ thị trường mở được điều chỉnh tăng trên cơ sở tôn trọng nguyên tắc thị trường để phát tín hiệu điều hành chính sách tiền tệ thận trọng, thúc đẩy các tổ chức tín dụng tập trung huy động vốn từ các tổ chức kinh tế và dân cư. Ngoài ra, để giữ được mức độ tăng giá phù hợp, Chính phủ cần tập trung vào ổn định giá lương thực thực phẩm (chiếm gần 48% trong cơ cấu CPI), xăng dầu và nguyên liệu quan trọng được nhập khẩu với khối lượng lớn để đảm bảo không khan hiếm, giảm thuế nhập khẩu và phân phối, chống buôn lậu và đầu cơ. Tiếp tục chấn chỉnh, sắp xếp lại mạng lưới kinh doanh, ban hành và tổ chức thực hiện quy chế kinh doanh đối với một số vật tư, hàng hoá quan trọng như xi măng, sắt thép, phân bón, điện, than, thuốc chữa bệnh... để khắc phục tình trạng đầu cơ, lũng đoạn thị trường.

Xu hướng tăng giá trên thị trường thế giới đã có những tác động rõ rệt đối với nền kinh tế và vấn đề lạm phát của VN. Thêm vào đó, những vấn đề kinh tế trong nước cũng đang làm cho những tác động này có nguy cơ kéo dài và trầm trọng hơn. Vì vậy, theo các chuyên gia kinh tế, những giải pháp để khắc phục tình trạng này cần được nghiên cứu một cách kỹ lưỡng hơn để đề ra được các biện pháp hữu hiệu nhằm kiểm soát lạm phát và bình ổn giá cả thị trường trong nước cả ở tầm ngắn hạn và dài hạn.

Nguồn: http://www.mof.gov.vn, ngày 5/10/2005