Vậy mà đến nay (cuối tháng 5/2006), chỉ sau đúng 3 năm đã xuất hiện một loạt các khu kinh tế suốt từ Bắc đến Nam.

Theo thứ tự thời gian, đã có thêm khu kinh tế Dung Quất (Quảng Ngãi-10.300 ha, tiền thân là khu công nghiệp, được chuyển thành khu kinh tế theo QĐ 50/2005/QĐ-TTg ngày 21/3/2005); khu kinh tế Nhơn Hội (Bình Định-12.000 ha, QĐ thành lập 141/2005/QĐ-TTg ngày 14/6/2005); khu kinh tế Chân Mây-Lăng Cô (Thừa Thiên-Huế, 27.108 ha, QĐ thành lập số 04/2006/QĐ-TTg ngày 05/01/2006); khu kinh tế đảo Phú Quốc và cụm đảo Nam An Thới (Kiên Giang- 56.100 ha, QĐ thành lập 38/2006/QĐ-TTg ngày 14/2/2006); khu kinh tế Vũng Áng (Hà Tĩnh- 22.781 ha, QĐ số 72/2006/QĐ-TTg ngày 3/4/2006); khu kinh tế Vân Phong (Khánh Hòa- 150.000 ha, QĐ 92/2006/QĐ-TTg ngày 25/4/2006); và khu kinh tế Nghi Sơn (Thanh Hóa- 18.611,8 ha, QĐ số 102/2006/QĐ-TTg ngày 15/5/2006)...

Đó là các khu kinh tế đã được Thủ tướng Chính phủ ra quyết định thành lập, và ban hành quy chế hoạt động.

Ngoài ra, theo Viện chiến lược (Bộ kế hoạch và đầu tư) hiện còn có các khu kinh tế Vân Đồn (Quảng Ninh- 55.133 ha), khu kinh tế Hòn La (Quảng Bình- 10.000 ha), khu kinh tế Nam Phú Yên (Phú Yên- 29.000 ha), và khu kinh tế Bắc Nghệ An (Nghệ An) đang trong giai đoạn trình, hoặc nghiên cứu chuẩn bị trình Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Như thế các khu kinh tế hiện phân bố: 01 tại các tỉnh phía Bắc (khu kinh tế Vân Đồn); 01 tại các tỉnh phía Nam (khu kinh tế đảo Phú Quốc và cụm đảo Nam An Thới); 10 khu kinh tế tại các tỉnh miền Trung. Đáng chú ý là trừ các tỉnh Quảng Trị, Bình Thuận và thành phố Đà Nẵng, tất cả các tỉnh còn lại của khu vực miền Trung đều có các khu kinh tế.

Theo các chuyên gia, hiện nay chúng ta chưa có quy hoạch phát triển khu kinh tế, và cũng chưa có một hệ thống tiêu chí nào để xét cho hình thành khu kinh tế, nhưng đến nay các khu kinh tế đã được quyết định thành lập đều đảm bảo các điều kiện hình thành. Đó là:

(1) Có vị trí thuận lợi, như gần các sân bay, cảng biển; dễ dàng nối kết với các trục giao thông trong vùng; đảm bảo các yêu cầu hạ tầng thiết yếu, nhất là về điện, nước..; ít rủi ro do thiên tai;

(2) Có qui mô diện tích từ 10.000 ha trở lên;

(3)Phải có dự án, hay công trình nòng cốt mang ý nghĩa quốc gia(những dự án, công trình này phải được Thủ tướng quyết định);

(4) Thuận lợi cho việc giải phóng mặt bằng (chi phí cho công việc này chiếm dưới 10% tổng nhu cầu đầu tư);

(5) Không gây ảnh hưởng đến các di sản văn hóa, kiến trúc hay an ninh quốc phòng..

Một chuyên gia (đề nghị không nêu tên) cho biết: nếu xét một cách thực nghiêm túc, và dựa trên những cơ sở khoa học, thì không ít khu kinh tế không hội đủ các điều kiện như thế.

Ví như ở điều kiện phải có dự án hay công trình nòng cốt mang ý nghĩa quốc gia (được Thủ tướng quyết định thực hiện) thì rõ nhất mới chỉ có ở khu kinh tế Dung Quất với Nhà máy lọc dầu (NMLD) số 1; khu kinh tế Nghi Sơn với NMLD 2..Còn lại ở nhiều khu kinh tế khác, những công trình, dự án này còn rất mơ hồ, chưa chứng minh được tính khả thi, chưa qua một thẩm định nào đáng tin cậy ở cấp quốc gia, mà mới chỉ ở mức nghiên cứu, đề xuất của một ngành nào đó, và được chính quyền địa phương nhất trí thông qua với cảm tính nhiều hơn là căn cứ kinh tế, kỹ thuật; ví như dự án cảng trung chuyển quốc tế container ở khu kinh tế Vân Phong. Thử hỏi, nếu các dự án, công trình này không khả thi, thì sẽ lấy gì làm chủ đạo, làm hạt nhân cho việc phát triển khu kinh tế?

Cho đến giữa tháng 4/2006, theo ghi nhận chưa đầy đủ, tại các khu kinh tế đang triển khai hoạt động đã thu hút được 280 dự án đầu tư trong và ngoài nước, với tổng vốn đầu tư đăng ký là khoảng 10 tỷ USD; trong đó đã đi vào hoạt động 60 dự án, với số vốn 400 triệu USD.

Theo ước tính nhu cầu vốn để phát triển hạ tầng bên ngoài cho mỗi khu kinh tế vào khoảng 2.500-3.000 tỷ đồng trong giai đoạn 2006-2010. Như vậy, với 12 khu kinh tế (đã và sẽ được chính thức thành lập nay mai) nhu cầu vốn sẽ lên tới 30.000- 36.000 tỷ đồng (khoảng 2,0-2,4 tỷ USD). Khó mà cân đối đủ được! Việc thực hiện các cơ chế, chính sách ưu đãi đặc thù và hỗ trợ vốn đầu tư của nhà nước để phát triển hạ tầng trong và ngoài các khu kinh tế cũng đã được đặt ra, nhưng cũng không đơn giản.

Đó chưa phải là tất cả những vướng mắc trong qúa trình hình thành và phát triển các khu kinh tế, mà theo các chuyên gia: trở ngại lớn nhất của qúa trình này là khả năng cung ứng nguồn nhân lực.

Thực tế đang diễn ra gay gắt tại khu kinh tế Dung Quất, không chỉ thiếu công nhân có tay nghề cao trong các ngành kỹ thuật, công nghệ đang phát triển, mà thiếu cả lao động phổ thông, lao động trong các ngành công nghiệp nhẹ. Việc đào tạo, chuẩn bị đội ngũ công nhân, chuyên viên cho các hoạt động trong khu kinh tế chưa được các địa phương quan tâm đúng mức, để có các giải pháp hữu hiệu.

Ngay cả trình độ đội ngũ cán bộ, chuyên viên các ban quản lý khu kinh tế cũng là vấn đề cần chú ý: đội ngũ này không chỉ làm tốt công tác quản lý về mặt nghiệp vụ, mà còn cần có khả năng sáng tạo đề xuất các cơ chế quản lý mới sao cho phù hợp với yêu cầu hội nhập và phát triển.

Phạm Hùng Nghị

Nguồn: http://www.vneconomy.com.vn, Ngày 12/6/2006.