Đạt mục tiêu

Trong 5 năm thực hiện công tác sắp xếp đổi mới doanh nghiệp Nhà nước 2001-2005, TP.HCM đã sắp xếp được 273 doanh nghiệp (DN). Trong đó cổ phần hóa 174 DN, số còn lại chuyển thành công ty TNHH 1 thành viên, sáp nhập, giải thể, phá sản và giao bán. TP chỉ còn quản lý trực tiếp 17 Tổng công ty và công ty Nhà nước sản xuất kinh doanh.

Tổng vốn Nhà nước theo sổ sách kế toán của các DN cổ phần hóa là 3.032 tỷ đồng. Nếu tính trong 10 năm (1997-2006), có 238 DN được CPH, tổng vốn điều lệ 4.778 tỷ 722 triệu đồng.

Vốn điều lệ mỗi DN CPH đã tăng lên, đạt 20 tỷ 79 triệu đồng, trong khi đó vốn bình quân tại mỗi DNNN trước khi chuyển đổi chỉ có 12 tỷ 740 triệu đồng. Bình quân cổ đông Nhà nước nắm giữ 27%, cán bộ công nhân viên 41%, cổ đông ngoài DN chiếm giữ 32%.

Kết quả này được TP.HCM đánh giá là đã thành công trong công tác sắp xếp đổi mới DNNN. Các mục tiêu CPH đều được thực hiện, trong đó có mục tiêu lành mạnh tài chính thông qua xử lý công nợ, huy động vốn trong xã hội… Và quan trọng hơn hết là DN thích nghi với thị trường, tăng hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, làm ăn có lãi.

Chẳng hạn, so với trước đây, DN tiết kiệm được 25% chi phí sản xuất. Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn điều lệ bình quân là 33%, trong khi DNNN trước đây chỉ 8,03%; DN nộp ngân sách tăng 59% dù đã được hưởng nhiều ưu đãi miễn giảm thuế.

Đáng kể nhất là thu thu nhập của người lao động đạt 2.279.195 đồng/tháng, tăng 48% so với trước khi chuyển đổi là 1.540.010 đồng/tháng. Nhiều DN chia mức cổ tức cao và ổn định như Công ty CP đầu tư Phát triển Khu công nghiệp Tây Bắc Củ Chi 29%/năm, Công ty CP Đầu tư nhà Thủ Đức 25%/năm, Công ty CP Đầu tư Xây dựng Bình Chánh 31%/năm…

Các Tổng công ty chuyển sang mô hình Công ty mẹ - Công ty con đã chứng minh được hiệu quả và được xem là mô hình ưu việt trong công tác sắp xếp lại các Tổng công ty.

Vẫn còn tình trạng bình mới rượu cũ

Tuy nhiên, UBND TP.HCM cũng công nhận, về kế hoạch và các chỉ tiêu CPH đã đạt yêu cầu, song về chất, đâu đó các DN đã CPH vẫn còn rơi rớt lại quản lý theo kiểu DNNN trước đây. Các DN sau CPH phải vận dụng các quy định cũ như các DNNN, như quy định duyệt quỹ lương, chế độ nâng bậc, thi lên bậc thợ...

Lý giải nguyên nhân này, UBND TP.HCM cho rằng, “Do chưa có hướng dẫn rõ về quyền, nghĩa vụ của công ty, chế độ chính sách gắn với vấn đề bảo hiểm xã hội chưa thay đổi kịp…”

Nguyên nhân nữa là nhiều DN sau khi CPH, chưa xác định rõ mối quan hệ giữa các cổ đông, HĐQT và ban Giám đốc, nên vẫn điều hành theo kiểu DNNN.  

Tuy nhiên có một vấn đề mà TP.HCM chưa chỉ ra được, là tình trạng bình mới rượu cũ thể hiện rõ nhất ở vị trí người lãnh đạo DN.

Như đã biết, phần vốn Nhà nước hiện nay vẫn chiếm giữ 27% vốn điều lệ, như vậy sẽ còn một số lượng khá lớn DN có vốn Nhà nước chi phối. Thông thường ở các DN này, người đại diện phần vốn Nhà nước cũng chính là các giám đốc DNNN trước đây đảm nhận, và phần đông sẽ giữ vị trí Chủ tịch HĐQT hoặc Giám đốc DN CPH. Điều đó tất yếu dẫn đến tư duy điều hành không có gì khác trước.

Mặt khác, trong quan hệ giữa các cơ quan quản lý Nhà nước với DN CPH, các DN chưa xác định được cơ quan nào là đầu mối tổng hợp và giải quyết những vướng mắc, chịu trách nhiệm tuyên truyền, cung cấp thông tin, phổ biến chính sách để DN hoạt động theo đúng pháp luật.

Kể cả ở các mô hình công ty mẹ - công ty con, các công ty mẹ vẫn giữ thói quen điều hành bằng mệnh lệnh hành chính, mà không biết rằng bây giờ là những pháp nhân độc lập và mọi quan hệ đều phải thông qua hợp đồng kinh tế.

Một trong những vấn đề hiện nay là nợ khó đòi thời kỳ DNNN kéo dài sang sau khi CPH. Vấn đề này lẽ ra phải được giải quyết hoàn tất trước khi DN bước vào CPH. Đây sẽ là gánh nặng cho cổ đông và người lao động mới trong khi họ không phải chịu trách nhiệm này.

Câu chuyện MTS: công tác sắp xếp chưa rốt ráo

Thời gian còn lại của năm 2006, TP.HCM tiếp tục hoàn tất sắp xếp CPH 62 DN nữa, đưa 6 DN lên sàn giao dịch chứng khoán, chuyển một số Tổng công ty, công ty mẹ - con sang mô hình tập đoàn.

Ông Trần Ngọc Phượng, Phó ban thường trực Ban quản lý đổi mới DNNN TP.HCM, cho biết công tác CPH các DN càng về sau càng khó khăn hơn, do quy mô các công ty lớn hơn, nhiều công  việc hơn.

Tuy nhiên cũng đã có công ty rất nhỏ nhưng thành phố đã không sắp xếp được. Tiêu biểu nhất là trường hợp của Công ty trang thiết bị y tế (MTS).

Công ty này chỉ có phần vốn điều lệ 5 tỷ đồng, nhưng 3 năm qua không thể nào CPH được.

Sở dĩ công ty này không CPH được, vì có những quan điểm trái nhau trong hàng ngũ lãnh đạo các ban ngành tư vấn hỗ trợ CPH, mà ở đây là giữa cơ quan chủ quản của DN này là Sở Y tế TP.HCM với Sở Tài chính, Sở Tư pháp, Ban quản lý đổi mới DN TP.HCM.

Trong khi đó, UBND TP.HCM, nơi có quyền kết luận cao nhất, cũng không có ý kiến dứt khoát. Vì vậy đến giờ tình trạng của công ty này vẫn còn treo lơ lửng.

Nhiều đối tác của MTS đã rút lui vì không rõ công ty này hoạt động với danh nghĩa nào. Một số cổ đông của công ty cũng đã rút vốn.

Điều này cho thấy, vẫn còn nhiều việc TP.HCM phải làm.

Đặng Vỹ

Nguồn: http://www.vietnammet.vn, ngày 11/7/2006