Trong Đề án cải cách tiền lương, mức lương tối thiểu chung được xác định từ 4 phương pháp: tính từ mức sống tối thiểu theo nhu cầu của một người lao động làm công việc giản đơn nhất trong điều kiện lao động bình thường; điều tra tiền lương, tiền công trên thị trường lao động của một lao động không có chuyên môn, kỹ thuật, làm công việc giản đơn nhất; theo khả năng nền kinh tế (GDP) và quỹ tiêu dùng cá nhân dân cư và tiếp cận từ trượt giá sinh hoạt điều tra tiền lương, tiền công trên thị trường lao động.

Lương tối thiểu gắn với quá nhiều mục tiêu xã hội

Theo ông Nguyễn Hữu Dũng, Viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội, khi gia nhập WTO, Việt Nam phải đảm bảo sự bình đẳng giữa các loại hình doanh nghiệp, các chủ thể tham gia quan hệ kinh tế. Tiền lương vì thế phải theo định hướng thị trường, được hình thành trên cơ sở mức sống, quan hệ cung cầu lao động và thỏa ước lao động tập thể.

Thế nhưng Việt Nam đang tồn tại 3 mức lương tối thiểu riêng cho 3 loại hình doanh nghiệp: doanh nghiệp Nhà nước, từ 1/10/2005 áp dụng mức thấp nhất bằng mức lương tối thiểu chung (350.000 đồng), tối đa không quá 1.050.000 đồng một tháng; doanh nghiệp tư nhân, không được trả thấp hơn mức lương tối thiểu chung 350.000 đồng một tháng; doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, mức thấp nhất là 710.000 đồng, cao nhất là 870.000 đồng.

Việc duy trì tình trạng trên là thể hiện sự phân biệt đối xử. Ngoài ra, việc khống chế mức lương trong doanh nghiệp Nhà nước, quy định về thang bảng lương thể hiện sự bảo hộ của Nhà nước và điều này không phù hợp khi Việt Nam tham gia WTO.

Cùng đó, lương tối thiểu hiện nay lại có quá nhiều ràng buộc với hệ thống an sinh. Nếu như ở các nước lương tối thiểu gắn với yếu tố lạm phát, thường được điều chỉnh kịp thời dựa trên những thay đổi về chỉ số giá sinh hoạt, thì ở Việt Nam, lương tối thiểu còn là cơ sở để điều chỉnh lương hưu, trợ cấp, bảo hiểm xã hội, trợ cấp thôi việc. Vì thế, cứ tăng lương tối thiểu tất yếu phải tăng lương hưu, tạo thêm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước.

Theo ông Dũng, vấn đề nhạy cảm ở chỗ, hiện nay, các doanh nghiệp Nhà nước đang có cơ chế trả lương riêng, theo cách khống chế mức tiền lương thấp nhất khoảng được cao hơn 1,050 triệu đồng/tháng (gấp 3 lần lương tối thiểu) nhưng lại đang bị gò bó bởi hệ thống thang, bảng lương rất phức tạp.

Trong khi đó, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và doanh nghiệp tư nhân chỉ phải tuân thủ quy định về tiền lương tối thiểu. Muốn trả cao hơn bao nhiêu là tùy thỏa thuận của người lao động và chủ doanh nghiệp.

Cần phải có sửa đổi Bộ luật Lao động

Sự gò bó về chính sách tiền lương ở doanh nghiệp Nhà nước là vướng mắc lớn nhất trong quá trình thực hiện cải tiến tiền lương theo lộ trình hội nhập quốc tế. Ông Dũng khẳng định, cần phải sửa khá nhiều điểm  trong Bộ luật lao động. lao động trong doanh nghiệp Nhà nước phải tham gia thị trường lao động chứ không phải viên chức như hiện nay, tiến tới hình thành thị trường nhân lực quản lý, giám đốc cũng phải ký hợp đồng.

Ông Chang-Hee Lee, Chuyên gia quan hệ lao động Văn phòng ILO khu vực Đông Á cho rằng, Chính phủ có vai trò rất quan trọng trong việc xây dựng hệ thống lương và chính sách tiền lương là công cụ chính trong quản lý kinh tế vĩ mô, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các bộ kinh tế và bộ lao động.

Theo ông thì mục tiêu chính sách của tiền lương thường đạt được một cách gián tiếp thông qua việc hợp tác với các đối tác xã hội và do đó chính sách tiền lương cần được xây dựng cùng với chính sách quan hệ lao động. Chính phủ cần thúc đẩy quan hệ lao động lành mạnh, nhất là thương lượng tập thể.

Còn lương tối thiểu là một trong những chính sách về tiền lương của Chính phủ. Chính phủ đưa ra mức lương tối thiểu để bảo vệ người lao động giản đơn khỏi bị trả lương quá thấp. lương tối thiểu được quy định bởi luật nên cần được thực thi theo luật. Hiện nay, thế giới phổ biến ba hình thức: lương tối thiểu duy nhất cho cả nước, lương tối thiểu cho ngành nghề, lương tối thiểu theo khu vực.

Ở Việt Nam, lương tối thiểu đang được xác định bằng nhu cầu vật chất tối thiểu, có liên hệ với trợ cấp xã hội và cách xác định trong khu vực Nhà nước. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để bỏ được mối liên hệ giữa lương tối thiểu với trợ cấp xã hội và lương cho khu vực Nhà nước?

Dũng Hiếu

Nguồn: http://www.vneconomy.com.vn, ngày 25/7/2006