Việt Nam đang trở thành địa chỉ mới thu hút các hãng sản xuất giày dép, hàng dệt may và con chíp máy tính nhờ những ưu đãi về thuế cũng như giá thuê đất và nhân công rẻ.

Mức lương trung bình của công nhân làm việc tại các nhà máy ở Việt Nam là 50 - 60 USD, chỉ bằng một nửa so với mức lương trung bình của công nhân ở các trung tâm công nghiệp nằm dọc bờ biển Trung Quốc. Các ưu đãi khác cũng hết sức hấp dẫn khiến các công ty Trung Quốc đang thay đổi địa điểm sản xuất của mình.

Trong nhà máy của Johnson Wood đặt tại một khu công nghiệp ở Tp.HCM, hàng trăm công nhân đang sản xuất đồ nội thất để xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Đây là cảnh tượng mà người ta có thể bắt gặp ở bất kỳ nhà máy nào ở Đông Quan, phía Nam Trung Quốc, trung tâm sản xuất đồ nội thất của thế giới.

Công ty mẹ của Johnson Wood, tập đoàn Green River của Đài Loan tiến hành việc di chuyển địa điểm đầu tư của mình từ Trung Quốc đại lục từ năm 2003. Ban đầu, công ty này đã tìm đến Việt Nam để tránh phải chịu những khoản phạt đối với hàng hoá sản xuất tại Trung Quốc nhưng sau đó đã nhanh chóng phát hiện ra rằng môi trường kinh doanh ở đất nước này thuận lợi hơn.

Vào thời điểm hiện tại, số công nhân ở Việt Nam của Green River đã là 12.000 và được dự báo là sẽ vượt mức 15.000 - số công nhân hiện tại của công ty tại Trung Quốc - vào năm tới. Jerry Chang, Tổng giám đốc của công ty cho biết: “Tương lai của chúng tôi là ở Việt Nam”.

Để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh, Việt Nam đang xây dựng thêm nhiều đường xá, sân bay và cảng biển. Những lợi thế của quốc gia này bao gồm tỷ lệ dân số biết chữ cao và một lực lượng hàng triệu lao động trẻ đang khao khát nâng cao mức sống của gia đình họ.

Lê Thị Hoa, một nữ công nhân đã tốt nghiệp phổ thông trung học hiện đang làm công nhân khâu giày trong một nhà máy của hãng Nike cho biết: “Tôi đang tiết kiệm tiền cho em trai đi học.” Hãng Nike hiện có 10 nhà máy ở Việt Nam, chiếm 29% sản lượng giày của hãng này, tăng khoảng 20% so với 5 năm trước đây. Trong khi đó, các nhà máy đặt tại Trung Quốc chiếm khoảng 31% sản lượng của Nike.

Trong nhiều trường hợp, các ưu đãi về môi trường kinh doanh của Việt Nam là ngang bằng, thậm chí còn vượt so với quốc gia láng giềng Trung Quốc. Việc Việt Nam sắp gia nhập WTO trong thời gian không xa sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các công ty nước ngoài đến làm ăn tại đất nước với 84 triệu dân này.

Sesto Vecchi, một luật sư người New York từng làm việc trong Hải quân Hoa Kỳ trong thời gian xảy ra cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam và đã sống ở Việt Nam 13 năm qua, nói: “Trước đây, hàng hoá có gắn mác “Made in Vietnam” không được đánh giá cao”.

Hoa Kỳ đã bình thường hoá quan hệ thương mại với Việt Nam vào cuối năm 2001 nhưng chỉ trong vòng một năm trở lại đây, Vecchi mới nhận thấy sự quan tâm đặc biệt của các doanh nghiệp Mỹ đối với thị trường này. Ông cho biết: “Các công ty Mỹ không tin là lại có một nơi mà mọi thứ lại rẻ hơn ở Trung Quốc”.

Ít nhất là vào lúc này, Trung Quốc vẫn chưa lo ngại về việc các doanh nghiệp chuyển sang làm ăn tại Việt Nam và sự giảm số lượng việc làm từ nguyên nhân này. Các con số chưa hẳn là vấn đề quan trọng đối với Trung Quốc. Rất có thể, các nhà lãnh đạo và các địa phương Trung Quốc vui mừng về việc các nhà máy gây ô nhiễm được được dời khỏi đất nước có nền kinh tế đang phát triển quá nhanh này.

Tháng 7 năm nay, thặng dư thương mại của Trung Quốc đã đạt mức kỷ lục là 14,6 tỷ USD. “Trung Quốc không ngại việc các công ty chuyển địa điểm sản xuất sang nước khác vì điều đó sẽ giải quyết phần nào sự mất cân đối thương mại này”, Ma Xiaoye, một quan chức trước đây trong ngành thương mại của Trung Quốc, hiện đang làm việc trong Viện Nghiên cứu Thế giới ở Thượng Hải, cho biết.

Tuy nhiên, xu hướng chuyển hoạt động sản xuất sang Việt Nam ngày càng gia tăng, và việc nhiều công ty trong những ngành công nghệ cao như Canon của Nhật, LG của Hàn Quốc đang xem xét mở rộng sản xuất sang Việt Nam có thể sẽ khiến các quan chức của Trung Quốc phải lo ngại.

Tập đoàn Intel cho biết sẽ đầu tư khoảng 300 triệu USD để xây dựng một nhà máy sản xuất microchip tại một địa điểm gần Tp.HCM. Tập đoàn này đã chọn Việt Nam để đầu tư thay vì Thái Lan hay Trung Quốc. Theo Walter Blocker, Chủ tịch AmCham tại Tp.HCM, một trong những lý do chính khiến Intel đi đến quyết định này là môi trường chính trị tương đối ổn định và chính sách ưu tiên cho giáo dục của Việt Nam.

Blocker cũng như các doanh nhân người Mỹ khác đang làm ăn ở Việt Nam đều cho rằng mối quan tâm về kinh tế và chính trị của nước Mỹ trong việc mở rộng quan hệ thương mại với Việt Nam sẽ phần nào cân bằng ảnh hưởng của Trung Quốc trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt là ở khu vực châu Á.

Năm ngoái, Việt Nam thu hút 5,8 tỷ USD vốn FDI cam kết, tăng khoảng 40% so với năm 2004. Lượng vốn này chỉ ít hơn 2 tỷ USD so với số vốn FDI cam kết mà Ấn Độ, một quốc gia có dân số đông gấp 11 lần so với Việt Nam thu hút được vào cùng thời gian đó. Hiện tại, các công ty từ Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc đang dẫn đầu về FDI tại Việt Nam.

Các quan chức của Bộ Kế hoạch và Đầu tư của Việt Nam liên tục có các buổi tiếp xúc với các nhà đầu tư nước ngoài đến từ khắp nơi trên thế giới. Mục tiêu mà Bộ này đặt ra là thu hút 25 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài trong vòng 5 năm tới.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài nhận định: “Trung Quốc có ưu thế lớn nhưng Việt Nam không chỉ có nhân công rẻ mà còn có những điều kiện hấp dẫn khác”, đồng thời liệt kê các ưu đãi về thuế và các ưu đãi khác dành cho các nhà đầu tư mới tới Việt Nam.

Trung Quốc thu hút khoảng 60 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài mỗi năm trong vòng hai năm qua. Tuy nhiên những con số thống kê trong vòng nửa đầu năm nay lại cho thấy sự giảm nhẹ trong lượng vốn FDI đổ vào nước này. Hệ thống cung cấp rộng lớn và số lượng công nhân lành nghề ngày càng tăng của Trung Quốc khiến nước này có ưu thế vượt trội hơn hẳn so với Việt Nam và nhiều nước khác.

Tuy nhiên, giá đất, nhân công và giá thuê nhà xưởng tại các trung tâm công nghiệp tại Trung Quốc lại đang tăng lên nhanh chóng. Tại Thâm Quyến, một thành phố công nghiệp ở Đông Nam Trung Quốc, mức lương tối thiểu của công nhân đang tăng rất nhanh trong vòng ba năm trở lại đây. Các quy định về lao động và môi trường của Trung Quốc ngày càng trở nên khắt khe hơn trong khi thiếu năng lượng vẫn là một vấn đề đã tồn tại nhiều năm.

Một phần để thoát khỏi những áp lực đó, các công ty Trung Quốc trong các lĩnh vực sản xuất xe máy, đồ gia dụng và thậm chí cả thức ăn gia súc đã chuyển sang Việt Nam. Theo Wu Wanhu, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Trung Quốc tại Hà Nội, một số công ty Trung Quốc làm ăn tại Việt Nam được thuê đất miễn phí.

So với Trung Quốc, luật lao động ở Việt Nam có nhiều điểm thông thoáng hơn. Phụ nữ nghỉ sinh con vẫn được hưởng 100% lương trong vòng 5 tháng. Làm việc vào Chủ nhật là không bắt buộc và theo các nhà quản lý, một nửa số công nhân ở đây từ chối làm việc vào Chủ nhật mặc dù mức lương của ngày này là cao gấp đôi so với ngày thường. Hoạt động của các tổ chức công đoàn ở Việt Nam có ảnh hưởng lớn hơn nhiều so với ở Trung Quốc.

Vào đầu năm nay, hàng ngàn công nhân ở Việt Nam tiến hành đình công phản đối mức lương thấp khiến nhiều nhà máy phải đóng cửa nhiều ngày. Cuộc đình công kết thúc sau khi Chính phủ Việt Nam đồng ý tăng mức lương tối thiểu cho công nhân tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thêm 42% lên mức hơn 50 USD/tháng. Đây là lần tăng lương đầu tiên cho công nhân thuộc diện này trong vòng 20 năm qua và phần lớn họ đều chấp nhận mức lương mới này.

Andrew Chang, Giám đốc của Kaiser Furniture, một công ty sản xuất đồ nội thất Đài Loan cho biết: “Đây là vẫn là mức lương có thể chấp nhận được”. Chang và một số giám đốc của các công ty nước ngoài khác cho biết các công nhân Việt Nam có tốc độ làm việc chậm hơn so với công nhân Trung Quốc nhưng họ cũng đánh giá cao công nhân Việt Nam về  tính sáng tạo và kỹ năng trong các ngành như thêu và sản xuất hàng thủ công.

Nhà máy của Kaiser Furniture tại Việt Nam bắt đầu đi vào hoạt động hai năm trước đây và không ngừng mở rộng từ đó. Hiện nhà máy này đang có 3,000 công nhân viên bao gồm 200 quản đốc và kỹ thuật viên đến từ Trung Quốc. Trong thập niên 90, công ty xây dựng bốn nhà máy ở Thâm Quyến. Giám đốc Chang cho biết, một trong số đó mới bị đóng cửa trong thời gian gần đây và hai nhà máy nữa có lẽ sẽ đóng cửa trong một vài năm tới.

Chang đã dự báo trước được xu hướng này. Khi ông bắt đầu hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực này vào những năm 80, Đài Loan là trung tâm sản xuất đồ nội thất. Một thập kỷ sau đó, vị trí trung tâm của ngành này được chuyển sang Trung Quốc và ngày nay, vị trí đó lại đang được chuyển tới một nơi khác.

Chang nhận định: “Trong vòng 10 năm tới, Việt Nam sẽ phát triển rất nhanh chóng và theo tôi, Việt Nam sẽ là đối thủ cạnh tranh lớn nhất của Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực”.

Kiều Oanh (Theo Los Angeles Times)

Nguồn: http://www.vneconomy.com.vn, ngày 24/8/2006