Cơ cấu đầu tư theo ngành là: trồng trọt 8,2%, chế biến nông sn thực phẩm 49,2%, chăn nuôi và chế biến thức ăn gia súc 11,6%, trồng rừng và chế biến lâm sản 22,6%, nuôi trồng và chế biến thuỷ sản 8,4%.

Trong ngành trồng trọt và chế biến nông sản, có 180 dự án với 1,3 tỷ USD, rất thấp so với các lĩnh vực khác, trừ có một công ty liên doanh Tate&Lyte mía đường ở Nghệ An có mức vốn đầu tư 90 triệu USD. Một số dự án đầu tư nước ngoài hoạt động tương đối có hiệu quả như chế biến mía đường, gạo, xay xát bột mì, sắn, rau, hoa...

Chỉ có các nước và lãnh thổ có nền nông nghiệp phát triển mới mạnh dạn bỏ vốn đầu tư, như Đài Loan, Pháp, Mỹ, Singapore, đo Virgin, và chỉ riêng 5 đối tác này đã đầu tư 872 triệu USD.

Nông nghiệp - mảnh đất chưa hấp dẫn FDI

88 dự án đang hoạt động trong ngành chăn nuôi và chế biến thức ăn gia súc, có quy mô vốn đầu tư 11 triệu USD/dự án, so với 7 triệu USD/dự án trồng trọt và chế biến nông sản.

Vẫn là các nước và vùng lãnh thổ có thế mạnh về nông nghiệp vào đầu tư, như Thái Lan, Đài Loan, Trung Quốc, Hà Lan, Pháp, Singapore, Đảo Virgin. Nhưng họ cũng chỉ đầu tư vào các khu vực có thuận lợi về điều kiện tự nhiên và hạ tầng, có chính sách đầu tư thông thoáng, có thị trường tiêu thụ lớn.

Tập trung lớn nhất ở tam giác động lực phía nam là Tp.HCM - Đồng Nai - Bình Dương, một phần nữa ở ĐBSH. Ngành trồng rừng và chế biến gỗ xem ra có nhiều tiềm năng phát triển, do có lợi thế về thị trường trong nước và xuất khẩu. Có 420 dự án đầu tư nước ngoài với tổng vốn 1,3 tỷ USD, vốn thực hiện đạt 332 triệu USD.

Phần lớn dự án vẫn tập trung vào Đông Nam Bộ, và gần 90% tổng vốn thuộc về Đài Loan, Malaysia, Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, một vài nước châu Âu. Do ta đóng cửa rừng và cho phép nhập khẩu gỗ, nên hầu hết các dự án đầu tư nước ngoài tập trung vào chế biến sản phẩm từ nguyên liệu gỗ nhập khẩu. Mới đây, có một số doanh nghiệp mạnh dạn lập dự án trồng rừng để chế biến gỗ dăm xuất khẩu.

Như vậy, cho đến nay việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào khu vực nông nghiệp, nông thôn vẫn còn rất nhiều hạn chế. TS Lê Văn Minh, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), báo động về tình trạng có "khá nhiều dự án đầu tư nước ngoài đang trong tình trạng kinh doanh thua lỗ hoặc triển khai chậm.

Hiện có đến 1/3 số dự án đang tiến hành xây dựng cơ bản và triển khai các thủ tục khác, có đến trên 30% số dự án bị giải thể trước thời hạn, là mức quá cao so với mức bình quân 20%".

Chính sách cần thông thoáng và minh bạch

Ông Nguyễn Kim Phong, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, phàn nàn về việc tìm kiếm, mời mọc các nhà đầu tư nước ngoài rất khó khăn, nhưng khi đã vào thì họ phát hoảng.

Ông nêu ví dụ điển hình: Công ty Chè Phú Bền 100% vốn nước ngoài, có công nghệ và thiết bị hiện đại nhất ngành chè Việt Nam, đang lao đao vì bị 28 nhà máy chè xâm hại vùng nguyên liệu do Công ty đầu tư. Sự việc kéo dài nhiều năm, tỉnh Phú Thọ biết rõ, hứa sẽ giải quyết, nhưng đến nay không hề động tĩnh gì.

Ông Kim Phong đề cập đến một loạt yếu kém: chế độ, chính sách đầu tư rất chậm trễ, không minh bạch, không bảo vệ nhà đầu tư, trình độ cán bộ yếu kém nên phụ thuộc nhiều vào đối tác nước ngoài, các nhà đầu tư (nhất là châu Á) chỉ chú trọng "ăn xổi" mà không đầu tư vào sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao...

TS Nguyễn Đăng Vang, Cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), cho biết trong số 88 dự án đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực chăn nuôi, thì có đến 36 dự án thức ăn gia súc, trong đó có 26 dự án có 100% vốn nước ngoài. 36 dự án này sản xuất 3,41 triệu tấn/năm, đạt gần 1 tỷ USD, có lợi nhuận cao. Nhưng 80% số dự án đặt ở Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Hồng, không có nhà máy nào ở trung du và miền núi.

Ông Vang cho biết mới chỉ có 2% gia súc, gia cầm được giết mổ công nghiệp, 2 vùng Tây Bắc (tập trung ở Sn La) và Tây Nguyên có đầy đủ điều kiện phát triển chăn nuôi bò thịt... Vậy mà các nhà đầu tư nước ngoài vẫn chưa mặn mà với các khu vực "béo bở" này.

TS Nguyễn Tôn Quyền, Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam, cho biết có 3 mối lo lớn là thiếu vốn, thiếu nguyên liệu, thiếu công nhân lành nghề. Hiện có 210 dự án đầu tư nước ngoài, nhưng có đến 147 dự án ở Đông Nam Bộ, 24 dự án ở miền Trung, còn ở miền Bắc chỉ có 39 dự án, và hầu hết là các dự án của Đài Loan, với quy mô rất bé nhỏ.

Trong chương trình thu hút vốn FDI giai đoạn 2006 - 2010 do Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang hoàn chỉnh trình Thủ tướng Chính phủ, đã tập trung vào 3 định hướng. Đó là: đầu tư cho công nghệ sinh học tạo giống, đầu tư cho công nghệ chế biến thực phẩm và bảo quản sau thu hoạch; đầu tư xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, đầu tư vào các ngành chế biến nông lâm, thuỷ sản.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy mô, chức năng và nhiệm vụ của Quỹ xúc tiến đầu tư quốc gia. Hiện có rất nhiều giải pháp cơ bản, nhằm thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, phát triển nông thôn.

Chẳng hạn như chính sách ưu đãi hỗ trợ đầu tư, chính sách phát triển thị trường vốn và tín dụng đầu tư, chính sách thương mại và thị trường, chính sách về đất đai, chính sách phát triển nguồn nguyên liệu, chính sách phát triển hạ tầng nông nghiệp và nông thôn, chính sách phát triển nguồn nhân lực... 

Nhưng đã có không ít các cuộc hội thảo mà vẫn chưa tìm thấy được mối quan hệ hữu cơ giữa các chính sách, giữa các ngành sản xuất, giữa các cơ quan hữu trách với các nhà đầu tư nước ngoài... Cho nên, hầu như các hội thảo mới đạt được yêu cầu kể khổ, tố khổ, chất vấn gay gắt, đòi hỏi quyết liệt. Còn cơ quan nào, vị nào cam kết tháo gỡ các bức xúc ra sao, thì hầu như không có.

Bởi thế, không biết đến bao giờ mới có được "một nền nông nghiệp hàng hoá mạnh, đa dạng và bền vững, có khả năng cạnh tranh chiếm lĩnh thị trường quốc tế".

Phải cần có bao nhiêu hội thảo nữa để trả lời câu hỏi này, trong khi việc gia nhập WTO đã đến gần?

Trần Lê

Nguồn: http://www.vneconomy.com.vn, ngày 18/9/2006