Những động thái mới đây xung quanh việc tăng giá bán than của Tập đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam cho các hộ tiêu dùng lớn, trừ điện, cũng đang được giới phân tích kinh tế cho rằng, cần phải rất thận trọng với những tuyên bố, quyết định như vậy.

Ngay cả thông tin về việc sẽ không xuất khẩu than để tập trung cho ngành điện cũng bị coi là “có nguy cơ cao” trong việc tạo ra những khe hở về pháp lý ngay từ trong nước cho các vụ khiếu kiện.

Theo phân tích của ông Võ Trí Thành, Trưởng ban Nghiên cứu chính sách hội nhập kinh tế, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, những quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) không cấm toàn bộ trợ cấp trong nước. Phần nhiều những hình thức trợ cấp trong nước này bị liệt vào dạng “đèn vàng”, nghĩa là cho phép nhưng phải thận trọng.

“Nếu những trợ cấp trong nước ấy lại là đầu vào của một ngành thương mại, của hàng hoá thay thế hàng nhập khẩu hay hàng xuất khẩu thì mọi chuyện lại khác. Trong trường hợp những hỗ trợ đầu vào này làm cho các ngành đó cạnh tranh mạnh, gây tổn thất cho những đối thủ cạnh tranh trên thị trường, thì đối thủ đó có quyền khiếu kiện với hai lý do là Việt Nam bán phá giá và khiếu kiện để tự vệ”, ông Thành cho biết.

Lâu nay, nhiều chính sách của Việt Nam thể hiện khá rõ sự can thiệp, sự ưu ái của Nhà nước với các doanh nghiệp Nhà nước. Đặc biệt, những sự ưu ái này chủ yếu thông qua các công cụ mang nặng tính trợ cấp, thể hiện ngay trong các chiến lược phát triển ngành. Quyết định 55/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển ngành dệt may là một ví dụ điển hình.

Ông Thành bày tỏ lo ngại rằng, nhiều khi các vướng mắc lại phát sinh ngay từ trong câu chữ văn bản. “Ví dụ, nếu viết là ngành than có thể không được xuất khẩu để phục vụ cho ngành điện, thì sẽ có những thắc mắc là tại sao chỉ ưu ái cho ngành điện, còn các ngành khác thì sao, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài như thế nào?...”.

Theo ông Thành, cần phải làm rõ nguyên tắc bình đẳng và minh bạch trong các biện pháp hỗ trợ trong nước được phép. Trừ một số ngành dịch vụ đã cam kết về mức độ mở cửa thị trường, những hỗ trợ cho các ngành khác, hàng hoá khác đều phải được thực hiện theo nguyên tắc đối xử quốc gia.

“Ví dụ, nếu hỗ trợ cho khuyến nông, thì dù tổ chức đó là của nước ngoài, tư nhân hay Nhà nước đều phải được hưởng như nhau. Khi viết là tập trung than cho ngành điện thì mặc dù về nguyên tắc, mọi người đều biết, ngành khác cũng được hưởng những điều kiện tương tự, nhưng cách viết đó lại tạo ra những sơ hở. Các ngành khác sẽ thắc mắc vì sao lại như thế, sao ngành điện lại được ưu ái hơn”, ông Thành cảnh báo.

Ông cho rằng, phải ngay lập tức rà soát lại các chiến lược phát triển một số ngành theo những nguyên tắc, tiêu chuẩn của WTO, để đảm bảo rằng, không có những hỗ trợ bị cấm, không tồn tại những cách ghi, cách viết không theo tiêu chí WTO, dù chỉ là sự tồn tại trên văn bản.

Có thể thấy rằng, sự thay đổi không chỉ đơn giản dừng lại trên các văn bản, giấy tờ, trong cách hành văn…, mà bản chất là sự thay đổi trong tư duy về quản lý nhà nước với các ngành. Nhà nước trước kia can thiệp ngành, giờ phải làm những việc phổ quát hơn, như kết cấu hạ tầng, nguồn nhân lực, nghiên cứu triển khai, hệ thống an sinh xã hội…

Hệ quả của sự thay đổi này, đương nhiên sẽ là thay đổi chức năng của Nhà nước theo những tiêu chuẩn phù hợp với nền kinh tế thị trường. Chức năng thay đổi thì tổ chức bộ máy phải thay đổi, tính chuyên nghiệp của bộ máy cũng phải thay đổi.

Nhìn lại quá trình cải cách hành chính trong 5 năm trước, ông Thành cho rằng, cải cách tới đây không phải là ít người hay nhiều người, giảm biên chế hay không, mà quan trọng là cải cách cả tổ chức bộ máy và tính chuyên nghiệp của tổ chức đó.

Thực ra, đây vẫn bị coi là điểm yếu của Việt Nam trong nỗ lực cải thiện chính mình. Vì thế, chặng đường để đi tới sự hoàn chỉnh vẫn còn khá dài. Tuy vậy, ông Thành tính toán rằng, với những điều kiện thuận lợi hiện có của Việt Nam, đó là Chính phủ mới, bộ máy mới, động lực mới, chặng đường này chỉ diễn ra trong vòng khoảng 2-3 năm tới.

Theo Đầu tư

Nguồn: vneconomy.com.vn, ngày 11/11/2006