• Nhiều doanh nghiệp chưa chú trọng đến TBT

Theo GS-TS Nguyễn Quang Toản, Giám đốc Trung tâm Chất lượng Quốc tế IQC, Chủ tịch Câu lạc bộ ISO VN, tính đến hết năm 2005, cả nước mới chỉ có khoảng hơn 2.000 tổ chức đã áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế của TBT (gồm doanh nghiệp, bệnh viện, trường học, cơ quan nhà nước…) nhận chứng chỉ ISO 9000 (hệ thống quản lý ổn định cải tiến chất lượng sản phẩm, dịch vụ), ISO 14000 (an toàn về môi trường), GMP (đảm bảo tính an toàn sử dụng khi cung ứng các sản phẩm liên quan đến sức khỏe con người), HACCP (hệ thống quản lý đảm bảo tính an toàn xã hội khi sử dụng thực phẩm), SA 8000 (hệ thống quản lý đảm bảo an toàn môi trường làm việc để phát triển bền vững nguồn nhân lực), SQF (chất lượng an toàn thực phẩm)…

Con số này so với hàng trăm ngàn tổ chức đang hoạt động, quả là còn quá bé nhỏ. “Trong biển cả đầy cam go, chiếc thuyền ISO 9000 của VN đang lẽo đẽo ở tốp cuối, liệu có đương đầu được với bão táp, cuồng phong cạnh tranh thế giới?” – ông Toản đã đặt vấn đề về TBT như vậy.

Ông Lê Quốc Bảo, Văn phòng TBT VN cũng thừa nhận, nhiều tổ chức, DN còn hiểu khái niệm TBT rất mờ nhạt, thậm chí ở cả cấp chỉ đạo, hoạch định vĩ mô, trong khi TBT đã có hiệu lực từ ngày 1-1-1980. Các văn phòng TBT ở VN tuy đã ra đời, nhưng hoạt động của nó chưa thực sự đưa lại hiệu quả mong muốn… Ông Toản cho rằng, nguyên nhân rất quan trọng khiến TBT chưa được áp dụng mạnh mẽ tại VN, đó là các trường đại học của VN chưa quan tâm đến việc giảng dạy các mô hình quản lý về TBT.

Thực tế cũng cho thấy, tại nhiều DN khi lập dự án đầu tư, do sức ép của giá thành thấp nên các nhà hoạch định phải tính toán qua loa “chi phí môi trường”. Các nhà máy sản xuất thực phẩm, dược phẩm khi xây dựng cũng chưa quan tâm nhiều đến GMP, HACCP, ISO 14000, bởi các kiến trúc sư, kỹ sư thực phẩm, dược phẩm… không được trang bị kiến thức về các tiêu chuẩn trên.

Ông Nguyễn Quốc Anh, Giám đốc Kỹ thuật Công ty Cao su Miền Nam (Casumina), nhìn nhận: Việc thực hiện TBT là điều đương nhiên vì chỉ như vậy hàng hóa VN mới có thể “hội nhập” được. Trên lý thuyết, nhiều DN hiểu điều này nhưng không phải ai cũng thực hiện đúng và tốt được. “Có khá nhiều DN áp dụng tiêu chuẩn chất lượng của các nước mà họ định đưa mặt hàng vào, nhưng họ lại không đầu tư cho việc mua thiết bị để thử nghiệm. Đây là hạn chế lớn của DNVN” – ông Quốc Anh chứng minh.

• “Vượt rào” - cách nào?

Ông Cao Tiến Vị, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Giấy Sài Gòn cho rằng, trước hết mỗi DN phải ý thức cho đúng TBT là gì, tầm quan trọng của nó đối với những sản phẩm mà DN đang sản xuất. Với Giấy Sài Gòn, ngoài việc xây dựng và thiết lập hệ thống sản xuất tuân thủ theo đúng tiêu chuẩn VN (TCVN), công ty cũng không giới hạn đầu tư để áp dụng tiêu chuẩn của các nước, đầu tư cho con người, bởi lẽ con người mới là trung tâm giải quyết mọi vấn đề.

Tương tự, ông Lê Phụng Hào, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Bánh Kinh Đô cũng thừa nhận, để đối phó với hàng rào kỹ thuật của các nước, nhất là trong lĩnh vực thực phẩm rất phức tạp, cách tốt nhất là tự mỗi DN cần có sự nghiên cứu về chuẩn mực yêu cầu đối với từng khu vực thị trường, pháp luật chi phối, các rào cản nào sẽ gặp phải… Kinh Đô đã xử lý các vấn đề này bằng cách áp dụng các công nghệ sản xuất tiên tiến nhất trên thế giới, đồng thời xây dựng thành công hệ thống quản lý chất lượng theo ISO 9001:2000, ISO 14000, HACCP… Bên cạnh đó, các DN của Kinh Đô cũng xây dựng hệ thống tiêu chuẩn riêng cho các sản phẩm Kinh Đô, dựa trên các tiêu chuẩn kỹ thuật của VN và quốc tế.

Riêng trong lĩnh vực sản xuất hàng tiêu dùng, Casumia hiện là công ty đang dẫn đầu trong việc áp dụng thành công các bộ tiêu chuẩn về kỹ thuật và chất lượng. Ông Nguyễn Quốc Anh chia sẻ, để vượt qua các rào cản về kỹ thuật của các nước thì các DNVN cần lưu ý mấy điểm chính: hàng hóa phải đáp ứng được chất lượng, các vấn đề về an toàn kỹ thuật (hoặc vệ sinh thực phẩm), bảo vệ môi trường…

Từ khi mở cửa thị trường, mặt hàng săm, lốp cao su đã tràn vào nước ta với đủ các nhãn hiệu hàng đầu thế giới. Muốn cạnh tranh, thì phải nghiên cứu các tiêu chuẩn họ đang dùng để sản xuất theo công nghệ của họ. Chẳng có nước nào bắt chúng ta phải trả tiền khi sử dụng hệ thống tiêu chuẩn của họ. Điều quan trọng, các DN cần chọn đúng những nước tiêu biểu, hàng hóa của họ có ảnh hưởng lớn đến khu vực và các nước trên thế giới.

Chẳng hạn, ở châu Á nên chọn bộ tiêu chuẩn của Nhật Bản, ở Bắc Mỹ chọn tiêu chuẩn của Mỹ và châu Âu là tiêu chuẩn chung EU… Từ đó, Casumina đã tự xây dựng các bộ tiêu chuẩn nội bộ tương thích với các tiêu chuẩn tiên tiến trong khi chưa có TCVN và xin công nhận sự hợp chuẩn tại các tổ chức có uy tín trên thế giới. Cụ thể, Casumia áp dụng tiêu chuẩn JIS 6366-6676 (của Nhật) cho lốp xe máy từ năm 2000. Đây cũng là tiền đề cho việc xây dựng TCVN 5721.

Casumina đã xây dựng hệ thống phòng thí nghiệm đủ sức kiểm tra các chỉ tiêu kỹ thuật tiên tiến trên thế giới, với tổng vốn ban đầu lên tới hơn 1 triệu USD. Hàng năm Casumina dành khoảng 15%-20% vốn đầu tư thiết bị cho các thiết bị thử nghiệm, xây dựng một đội ngũ thiết kế sản phẩm phù hợp với chuẩn mực quốc tế…

Song song đó, Casumina vẫn chọn con đường gia công sản phẩm cho các tập đoàn lớn trên thế giới, dù không có lãi song bù lại công ty sẽ tiếp xúc và nắm bắt được những yêu cầu ngày càng gắt gao tại thị trường các nước. Họ cũng sẽ chỉ cho mình biết điểm yếu là gì để khắc phục, nâng cao chất lượng sản phẩm. Đây chính là lý do giúp sản phẩm của Casumina chiếm tới 45% thị phần săm, lốp xe đạp và xe máy trong nước, đồng thời xuất khẩu ra 25 nước trên thế giới.

Vào WTO, các DNVN phải thực hiện 3 nguyên tắc của WTO là bình đẳng; công khai, minh bạch và cạnh tranh. Muốn gia tăng vị thế cạnh tranh, muốn quảng bá thương hiệu, các DN cần công khai minh bạch hệ thống quản lý của mình trong việc thực hiện pháp luật, các quy định từ TBT. Và đã đến lúc chúng ta cần phải xây dựng hàng rào ở từng ngành để tự vệ, ngăn ngừa các sản phẩm có chất lượng thấp làm ảnh hưởng đến hàng hóa của VN.

THÚY HẢI

Nguồn: http://www.sggp.org.vn, ngày 20/11/2006