Anthony Salzman nhớ lại thời gian cuối cùng khi Việt Nam chuẩn bị hóa thân thành con hổ châu Á. Một người từng tham gia biểu tình chống chiến tranh, nay làm cố vấn kinh doanh đại diện cho Caterpillar tại Việt Nam đúng lúc đất nước mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài vào đầu những năm 90.

Bấy giờ, đường phố Hà Nội tràn ngập xe đạp, và sử dụng máy fax phải đăng ký, nhưng vẫn không ngăn bước chân của những nhà giám đốc đoanh nghiệp tụ tập ở bar một khách sạn duy nhất do người nước ngoài điều hành tại Hà Nội, Metropole, để bàn luận về tương lai của họ.

"Trong một quán bar'', Salzman nhớ lại, ''có những người có thể cam kết đầu tư 50 tỉ USD''. Gần một thập niên sau, kinh tế Việt Nam có sự thay đổi, các nhà đầu tư ùn ùn trở lại, với lời đánh cuộc đất nước này đang sẵn sàng cải tổ thực hiện thị trường tự do và mở cửa với cả thế giới.

Việt Nam đã sẵn sàng

Và, sau rất nhiều năm cố gắng, Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên của WTO, một động thái giúp cho đất nước mở rộng tự do kinh tế và tăng tốc xuất khẩu tương tự như Trung Quốc sau khi gia nhập WTO năm 2001. Việt Nam đã sẵn sàng tiến bước. Tăng trưởng GDP trong năm nay có thể đạt 8,2%, một mức tăng nhanh chỉ đứng sau Trung Quốc. Xuất khẩu ước tính tăng 24% trong 10 tháng đầu 006. Thị trường chứng khoán non trẻ tại TP HCM đã thể hiện sức sống nhất ở châu Á, tăng 70%. Và hơn thế nữa, Hà Nội còn tổ chức Hội nghị các nhà lãnh đạo kinh tế APEC trong hai ngày 18-19/11 và đón tiếp năm nguyên thủ của Mỹ, Trung Quốc, Nga, Nhật Bản và Chile thăm song phương chính thức.

Salzman, người đã tích lũy kinh nghiệm trong khá nhiều năm và xây dựng được một mạng lưới phân phối nguyên liệu công nghiệp với tổng doanh thu hàng năm vào khoảng 100 triệu USD, cho rằng, Việt Nam cuối cùng đã đi tới một nền kinh tế hiện đại. "Trước đây, mọi người nói người Việt Nam chưa sẵn sàng'', ông nói, ''Bây giờ, tôi nghĩ, họ đã sẵn sàng''.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khi đảm nhận cương vị lãnh đạo đã cam kết tiếp tục công cuộc cải tổ kinh tế và chống tham nhũng. Có một thực tế là mặc dù  nền kinh tế của Việt Nam vẫn tương đối nhỏ, ở mức 53 tỉ USD năm ngoái, tổng sản phẩm quốc nội của Việt Nam bằng 1/2 của Philippines nhưng Việt Nam có một sức sống, sức hút rất mạnh mẽ, với sự gia tăng lớn của tầng lớp doanh nghiệp (40.000 doanh nghiệp tư nhân thành lập năm 2005) và sự thịnh vượng của hàng hóa kinh doanh.

Hiện nay, Việt Nam là nước xuất khẩu hạt tiêu lớn nhất thế giới, đứng thứ hai về xuất khẩu cà phê, hạt điều và gạo. Và ngày càng có nhiều công ty đa quốc gia chọn lựa đất nước này để xây dựng những nhà máy sản xuất. Canon Inc. có hai nhà máy sản xuất máy in khổng lồ ở Việt Nam và đang xây dựng nhà máy thứ ba tại tỉnh Bắc Ninh. Nhà máy mới sẽ là nhà máy sản xuất máy in kim lớn nhất thế giới. Nike gần đây đã tăng sản xuất hàng năm tại Việt Nam từ 54 triệu đôi giày lên đến 70 triệu đôi, Việt Nam trở thành nơi sản xuất giày lớn thứ hai của Nike trên thế giới (sau Trung Quốc).

Là thành viên thứ 150 của WTO, Việt Nam sẽ tiếp cận với nhiều thị trường nước ngoài hơn như Mỹ và châu Âu trong việc xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp và sản xuất. Với những chính sách gần gũi hơn với quy định tự do thương mại mà WTO yêu cầu các thành viên đáp ứng, Việt Nam còn có thể thu hút hơn nữa các nhà đầu tư nước ngoài ở mọi lĩnh vực từ các công xưởng đến những nhà máy hóa dầu. (Trong 10 tháng đầu năm nay, đầu tư trực tiếp từ nước ngoài vào Việt Nam đạt 6,5 tỉ USD, con số này trong toàn bộ năm ngoái là 6,1 tỉ USD). "WTO như là chiếc tem mà nhiều, rất nhiều công ty tìm kiếm'', Tim Tucker, quản lý khu vực của Ford, hãng có một nhà máy lắp ráp ở ngoại ô Hà Nội, nhận xét. "Sẽ có một làn sóng đầu tư mới vào nước này''.

Cái giá hội nhập

Tuy nhiên, đầu tư tăng tốc cũng có cái giá của nó. Ra nhập WTO, Việt Nam phải chấp thuận giảm bớt những rào cản thương mại, giảm rất nhiều trợ cấp và cho phép gần như không giới hơn cạnh tranh nước ngoài ở một số lĩnh vực kinh tế nội địa. "Đó là một khó khăn thậm chí hơn cả Trung Quốc từng đối mặt'', Jonathan Pincus, một chuyên gia kinh tế cho Chương trình Phát triển LHQ tại Hà Nội nói.

Ví dụ, tháng 4 tới, Việt Nam phải cho phép các ngân hàng nước ngoài thành lập văn phòng của họ ở đây, mà không thể đòi hỏi họ phải hùn vốn với ngân hàng nội địa như các ngân hàng khi vào Trung Quốc buộc phải làm vậy. Chưa kể tiềm năng rất lớn dành cho công ty nước ngoài trong thị trường bảo hiểm. Trong lĩnh vực bán lẻ, những công ty nhà nước hay chủ các cửa hàng nhỏ có thể cảm nhận sức ép khi hãng nước ngoài bắt đầu cuộc chinh phục thị trường. "Sẽ thay đổi rất nhanh'', Pincus nói. "Những siêu thị lớn, hệ thống nhà hàng lớn, cửa hiệu sửa chữa ô tô lớn... sẽ đến và cung cấp một dịch vụ tốt hơn, khách hàng có thể lũ lượt đến với họ''.

Rất nhiều người tiêu dùng Việt Nam thích thú loại hình này. Bà Lê Tố Nga, 65 tuổi, người đã từng sống thời kỳ bao cấp những năm 80, nay cảm thấy hài lòng với chiếc thẻ mua hàng tại Big C, một siêu thị mới rộng lớn do tập đoàn Casino của Pháp liên doanh với một công ty địa phương thành lập. ''Chúng tôi được mua những gì chúng tôi thích'', bà Nga nói. Một số công ty trong nước đã hoan nghênh cạnh tranh. "Tôi không lo lắng'', ông Lý Qúy Trung, người sáng lập ra Phở 24, nói. "Chúng tôi đã sẵn sàng có một khởi đầu mạnh và thương hiệu mạnh. Tôi nghĩ, chúng tôi có thể cạnh tranh thậm chí là với McDonald's".

Chính phủ Việt Nam gần đây đã ban hành những đạo luật mới về doanh nghiệp, đầu tư và an ninh nhằm tăng cường bảo vệ các doanh nghiệp tư nhân, và tăng tính minh bạch. Nhưng, có lẽ, Việt Nam cũng phải mất thời gian để thực hiện việc này. Một số nhà đầu tư vẫn than phiền về chuyện thuế đột nhiên thay đổi mà không hề báo trước. ''Thông tin là vấn đề lớn'', Dominic Scriven, Giám đốc Dragon Capital, một hãng đầu tư tại TP HCM nói.

Tuần trước, Intel thông báo tăng vốn đầu tư vào nhà máy chíp bán dẫn lên đến 1 tỉ USD, tăng gấp ba với con số ban đầu. Khi hoàn thành, đây sẽ là nhà máy chíp bán dẫn lớn nhất thế giới. "Tôi nghĩ Việt Nam đang làm mọi thứ đúng đắn'', Rick Howarth, quản lý sản xuất khu vực của Intel nói.

Và Scriven của Dragon Capital thì khẳng định: "Đây là nơi thay đổi nhiều nhất tôi từng biết tới. Nhưng vấn đề là thời gian. Các tít báo xuất hiện và sẽ biến mất, song cuộc chiến vẫn còn lâu dài phía trước''.

Kỳ Thư (gt)

Nguồn: vietnammet.vn, ngày 22/11/2006