Nhưng điều đó có thực sự gây biến động cho nền kinh tế cũng như hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp? Câu trả lời không hoàn toàn như vậy.

Công bố của Bộ Thương mại về cam kết giảm thuế nhập khẩu cho thấy Việt Nam đồng ý ràng buộc mức trần cho toàn bộ biểu thuế (10.600 dòng). Mức thuế bình quân toàn biểu được giảm từ mức hiện hành 17,4% xuống còn 13,4%, thực hiện dần trong vòng 5-7 năm. Mức thuế bình quân đối với hàng nông sản giảm từ mức hiện hành 23,5% xuống còn 20,9%, thực hiện trong khoảng 5 năm. Với hàng công nghiệp, mức bình quân giảm từ 16,8% xuống 12,6%, thực hiện chủ yếu trong vòng từ 5 đến 7 năm.

Theo cơ quan này, mức giảm thuế bình quân chỉ có ý nghĩa so sánh đơn giản và hết sức khái quát. Cạnh tranh là trên từng mặt hàng cụ thể, tương ứng với từng dòng thuế cụ thể theo mã HS 8 số. Có mặt hàng giảm nhiều, có mặt hàng giảm ít.

Số liệu thống kê cho thấy khoảng hơn 1/3 số dòng của biểu thuế sẽ phải cắt giảm, chủ yếu là các dòng có thuế suất trên 20%. Các mặt hàng trọng yếu, nhạy cảm đối với nền kinh tế như nông sản, xi măng, sắt thép, vật liệu xây dựng, ôtô, xe máy... vẫn duy trì được mức bảo hộ nhất định. Những ngành có mức giảm thuế nhiều nhất bao gồm: dệt may, cá và sản phẩm cá, gỗ và giấy, hàng chế tạo khác, máy móc và thiết bị điện - điện tử.

Sức ép từ nông nghiệp đến công nghiệp...

Theo Bộ Thương mại, việc giảm thuế nhập khẩu sẽ khiến một số ngành sản xuất trong nước phải chịu sự cạnh tranh lớn hơn. Tuy nhiên, cũng có một số yếu tố các doanh nghiệp cần chú ý tới.

Đó là việc giảm thuế trong khuôn khổ WTO cần được xem xét trong tổng thể của việc giảm thuế cho hàng hóa của các nước ASEAN và Trung Quốc trong khuôn khổ khu vực mậu dịch tự do ASEAN và ASEAN - Trung Quốc, ASEAN - Hàn Quốc (đã đàm phán xong) và khu vực mậu dịch tự do giữa ASEAN với các nước khác như Nhật Bản, Ấn Độ, Australia, New Zealand v.v... (đang trong quá trình đàm phán).

Mức giảm thuế theo cam kết gia nhập WTO là không sâu và rộng như mức giảm thuế mà ta đã cam kết (và trên thực tế đã thực hiện) với các nước ASEAN và Trung Quốc, Hàn Quốc trong khuôn khổ khu vực mậu dịch tự do với các nước này.

Hơn nữa, thực tiễn cho thấy việc cắt giảm thuế rộng và sâu trong khuôn khổ ASEAN (một trong số các đối tác nhập khẩu chính của ta) đã không gây ra biến động lớn. Và kim ngạch nhập khẩu thực tế chịu ảnh hưởng của việc cắt giảm thuế theo cam kết WTO chỉ chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng năm.

Bộ Thương mại cho rằng do thuế suất của thành phẩm có mức giảm lớn hơn mức giảm của sản phẩm trung gian (nguyên vật liệu và linh kiện đầu vào) nên ta thu hẹp được mức bảo hộ thực tế trong một số ngành mà hiện nay đang được bảo hộ quá mức cần thiết. Sản xuất, trong đó có sản xuất hàng xuất khẩu, cũng sẽ được hưởng lợi bởi tiếp cận được các yếu tố đầu vào với chi phí rẻ.

Riêng đối với nông nghiệp, áp lực cạnh tranh là lớn do sản xuất nông nghiệp của ta vẫn là nền sản xuất nhỏ, phân tán, năng suất và chất lượng thấp trong khi bình quân đất nông nghiệp theo đầu người quá ít, giá trị sản xuất nông nghiệp trên 1 ha canh tác trung bình ở mức 30 triệu đồng/ha.

Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển cho biết trong báo cáo trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XI và trong bài viết đăng trên các phương tiện thông tin đại chúng ngày 8/11/2006 sau khi Việt Nam được kết nạp vào WTO, Thủ tướng Chính phủ đã đề cập đến chủ trương và các giải pháp này. Tới đây sẽ phải xây dựng thành cơ chế và chính sách cụ thể.

Tóm lại, khi hàng rào bảo hộ bị thu hẹp, sản xuất trong nước sẽ phải đối diện với mức độ cạnh tranh lớn hơn từ bên ngoài. Không loại trừ khả năng sẽ có biến động ở một số ngành, nhất là những ngành mà tính linh hoạt trong chuyển đổi không cao.

Dù đây chủ yếu sẽ là biến động cục bộ, nhưng vẫn đòi hỏi ta phải khẩn trương rà soát để có biện pháp chủ động đối phó như điều chỉnh cơ cấu sản xuất, đổi mới công nghệ đi đôi với việc hoàn thiện các công cụ về tự vệ được WTO cho phép, hoàn thiện cơ chế thu thập và xử lý thông tin, cơ chế đánh giá cảnh báo định kỳ các tác động để chủ động hơn trong việc ứng phó với các biến động trên thị trường thế giới và trong nước.

... và nỗi lo thu ngân sách

Các chuyên gia Bộ Tài chính cho rằng, việc cắt giảm thuế sẽ làm giảm khoảng 10% số thu từ hoạt động xuất nhập khẩu. Theo các cam kết WTO cũng như khi tham gia các khu vực mậu dịch tự do, nhiều mặt hàng phải cắt giảm thuế nhập khẩu và sẽ ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách.

Điều này cũng ảnh hưởng đáng kể đến Việt Nam vì số thu thuế xuất nhập khẩu của Việt Nam hiện chiếm một tỷ trọng khá lớn so với các nước đang phát triển; khoảng 13% tổng thu ngân sách từ phí và lệ phí.

Bên cạnh đó, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và những thay đổi thị trường trong quá trình hội nhập cũng sẽ thay đổi nguồn thu. Hơn nữa, dưới tác động gián tiếp của cắt giảm thuế, tính ổn định và bền vững của thu ngân sách sẽ bị ảnh hưởng. Số thu từ khu vực kinh tế trong nước, nhất là từ các doanh nghiệp Nhà nước sẽ bị ảnh hưởng mạnh do tác động của cạnh tranh quốc tế và quá trình cải cách doanh nghiệp.

Thừa nhận việc giảm thuế nhập khẩu sẽ dẫn đến giảm thu ngân sách từ thuế nhập khẩu, nhưng theo Bộ Thương mại, sẽ không có đột biến lớn bởi các lý do sau:

Một là, tổng thu từ thuế nhập khẩu hiện nay chỉ chiếm khoảng 9% tổng thu ngân sách. Hai là, số lượng các mặt hàng giảm thuế chỉ chiếm 20% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng năm. Việc giảm thuế lại được thực hiện theo lộ trình bình quân là 5 năm nên theo ước tính sơ bộ, thu từ thuế nhập khẩu sẽ chỉ giảm chưa đầy 1% tổng thu ngân sách.

Ba là, việc gia nhập WTO với những cơ hội có được, sản xuất - kinh doanh sẽ phát triển, xuất nhập khẩu cũng sẽ tăng lên, những nguồn thu mới sẽ được tạo ra và do đó quy mô của ngân sách sẽ tăng theo sự tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Thương mại Trương Đình Tuyển cho rằng sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, những thay đổi của thị trường và việc cải cách hệ thống chính sách thuế trong điều kiện hội nhập cũng sẽ làm thay đổi cơ cấu nguồn thu (giữa các địa phương, các khu vực kinh tế, giữa các lĩnh vực hoạt động khác nhau và giữa các sắc thuế khác nhau...).

Thuỳ Trang

Nguồn: vneconomy.com.vn, ngày 30/11/2006