Tiến sĩ John Rand, giảng viên trường Đại học Copenhagen, đang nghiên cứu về khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp Việt Nam đã dẫn câu chuyện này để nói về tầm quan trọng của vốn. Nhưng nguồn vốn ở Việt Nam liệu đã được sử dụng hợp lý? 

Vẫn còn sự phân biệt

Qua một số báo cáo nghiên cứu được công bố mới đây, các chuyên gia kinh tế nước ngoài đang làm việc tại Việt Nam bày tỏ sự lo lắng về sự phân biệt đối xử trong đầu tư cho các doanh nghiệp. 

“Chính phủ tuyên bố sẽ xóa dần cơ chế cho vay chính sách của các ngân hàng thương mại quốc doanh, tuy nhiên trên thực tế các ngân hàng này vẫn tiếp tục phục vụ chủ yếu cho doanh nghiệp nhà nước. Và người ta bắt đầu nghi ngờ khả năng đáp ứng đủ nhu cầu tín dụng ngày càng tăng của khu vực tư nhân”, ông John Rand nhận xét. 

Kết quả khảo sát của nhóm nghiên cứu của Tiến sĩ John Rand cho thấy các thị trường tín dụng phi chính thức giữ vai trò rất quan trọng đối với các công ty tăng trưởng nhanh. Điều này cho thấy, một khi thời cơ đến, dường như doanh nghiệp không đủ thời gian để vượt qua rào cản hành chính trong hệ thống tín dụng chính thức. 

Một điểm đáng chú ý khác là hầu hết các khoản vay có thế chấp đều chịu lãi suất cao hơn các khoản vay chính sách, do đó cơ chế cho vay chính sách có sự ảnh hưởng đáng kể trong thị trường tín dụng Việt Nam. 

“Khoảng 14-25% số doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam hiện gặp trở ngại về tài chính. Nếu các trở ngại được dỡ bỏ, khả năng vay nợ của nhóm này có thể tăng lên 40-115%” - báo cáo của nhóm nghiên cứu trên viết. 

Một nghiên cứu khác của cơ quan USAID của Mỹ trong khuôn khổ dự án nâng cao năng lực cạnh tranh Việt Nam (VNCI) khẳng định rằng ở địa phương nào càng có nhiều doanh nghiệp nhà nước thì tỷ lệ vốn của các ngân hàng dành cho khu vực tư nhân vay càng ít. 

Nếu như năm 2000, số vốn dành cho các doanh nghiệp nhà nước vay chiếm 30% tổng vốn cho vay ở Việt Nam thì đến năm 2004, tỷ lệ này là 50%. 

“Có vẻ như các doanh nghiệp nhà nước có được miếng bánh to hơn, và vì vậy doanh nghiệp nhà nước đang có lợi thế lớn hơn so với khu vực tư nhân” - ông Nick Freeman, chuyên gia của USAID, nhận xét. 

Theo ông Freeman, ở Việt Nam, thường các ngân hàng thương mại chọn cho vay một khoản tiền, chẳng hạn 1.000 đồng, cho một doanh nghiệp nhà nước, thay vì cho vay 1.000 khoản, mỗi khoản 1 đồng. Cách làm này tuy có rủi ro lớn hơn nhưng chi phí giao dịch giảm nhiều lần. 

Cho vay chính sách đang phục hồi?

Tháng 6/2005, Ngân hàng Incombank đã phải cung cấp 1.000 tỉ đồng (khoảng 63 triệu đô la Mỹ) tín dụng ngắn hạn cho Quỹ Hỗ trợ phát triển (DAF - nay là Ngân hàng Phát triển Việt Nam), trong đó một phần sẽ được dành cho Vinashin vay. 

Phân tích thông tin này, ông Nick Freeman nói đây có thể coi là một điển hình của “sự phục hồi trở lại hoạt động cho vay theo chính sách thuận lợi cho các doanh nghiệp nhà nước, trong đó cơ quan chính phủ (DAF) đóng vai trò trung gian không rõ ràng”. 

“Tại sao Incombank không cho Vinashin vay trực tiếp và giá trị mà DAF mang lại cho giao dịch là gì?” - ông Nick Freeman đặt câu hỏi tại một hội thảo tài chính mới đây. Theo chuyên gia này, chuyện này có thể coi là sự tiếp tục hoạt động “cho vay chính sách” theo sự chỉ đạo của Chính phủ mà các ngân hàng thương mại đã thực hiện trước đây. 

Trường hợp của Quỹ Đầu tư phát triển đô thị Tp.HCM (HIFU) cũng được đưa ra phân tích. “Có thông tin là HIFU sẽ đầu tư vốn trong rất nhiều doanh nghiệp tư nhân khác nhau nhưng chưa rõ vì lý do gì, và có mong ước trở thành một dạng ngân hàng đầu tư. Một cơ quan nhà nước như HIFU liệu có nên mua cổ phần của các doanh nghiệp tư nhân và điều này liệu có đi ngược lại quá trình cổ phần hóa đang cố gắng giảm mạnh sở hữu nhà nước về tài sản kinh doanh?”, ông Nick Freeman nói. 

Những thông tin gần đây về việc Chính phủ liên tục đưa ra các yêu cầu đối với các ngân hàng thương mại quốc doanh về việc thu xếp vốn cho các dự án khó vay vốn, suy cho cùng cũng là một dạng cho vay chính sách. Trong một số trường hợp, chính các ngân hàng thương mại đã từ chối hoặc trì hoãn thực hiện những chỉ đạo như vậy. 

Theo ông Freeman, cách tốt nhất vẫn là đưa các nguồn tiền đó qua hệ thống ngân hàng và cho vay với sự giám sát của pháp luật. “Việc này sẽ giảm chi phí hành chính cho các hoạt động của DAF theo một hệ thống từ trung ương đến địa phương. Việc này cũng tránh một rủi ro là các chi nhánh của DAF cũng như các quỹ hỗ trợ cấp tỉnh khác sẽ làm tổn hại đến sự phát triển dài hạn của ngành tài chính ngân hàng thông qua việc cung cấp các sản phẩm và dịch vụ “bao cấp” và lôi kéo các khách hàng”, ông nhận xét.   

Theo TBKTSG

Nguồn: vneconomy.com.vn, ngày 10/12/2006