Năm 2006 có phải là năm sôi động nhất

"Mọi người đều nói năm 2006 là năm sôi động nhất của Việt Nam với nhiều sự kiện quan trọng. GS đã có hàng chục năm nghiên cứu và theo dõi tình hình Việt Nam, ông có nhận định gì về việc này?

- Theo tôi, gia nhập WTO đương nhiên là sự kiện lớn nhất năm 2006. Bởi vì, không chỉ là lãnh đạo Việt Nam đã có quyết định quan trọng, mà là tín hiệu gửi đến các nhà đầu tư: cải cách sẽ tiếp tục, các luật lệ của Việt Nam sẽ đi theo hướng chung ở hầu hết các nước.

- Liệu có thể nói năm 2006 là sôi động nhất kể từ thời điểm bắt đầu đổi mới cách đây 20 năm…

- Hiển nhiên năm 2006 là một năm hết sức sôi động. Đăng ký vốn FDI đạt 10 tỉ USD, gia nhập WTO, thị trường chứng khoán tăng 170%... đều là những điều rất đáng ghi nhận, cho thấy Việt Nam đang là một đối tượng “nghiêm túc”. Việc Intel và Canon vào Việt Nam cho thấy các “đại gia” đang đầu tư dài hạn vào đây.

Một số sự kiện khác, như tổ chức hội nghị APEC, kiểm soát cúm gia cầm (tuy mới bùng phát lại nhưng vẫn phải ghi nhận Việt Nam làm rất tốt), tăng trưởng du lịch… Tất cả cho thấy Việt Nam không còn là “cá biệt” mà đã gia nhập vào dòng chuyển động của thế giới. Dòng chảy của vốn và nhân lực tăng lên, đồng thời những kỳ vọng cũng cao hơn.

Cải cách kinh tế ở Việt Nam năm 2006 tăng tốc hay giảm tốc? Lý do thay đổi tốc độ cải cách là gì: Đại hội Đảng lần thứ 10, cam kết gia nhập WTO, chống tham nhũng…?

- Cải cách nhanh hơn hay chậm hơn? Tôi nghĩ những chuẩn bị và những cam kết cho cải cách tương lai có mạnh hơn các năm trước, nhưng thực tế cải cách thì không mạnh hơn. Những thay đổi về thuế không đáng lạc quan, luật đầu tư mới lẽ ra đã có thể tốt hơn. Hệ thống tài chính bắt đầu mở cửa, nhưng quá thận trọng. Những vụ như PMU18 đã được kiểm soát, nhưng không chắc những bài học được rút ra và vận dụng như thế nào. Giá đất vẫn quá cao và quy trình cấp đất vẫn là vấn đề, mặc dù ngày nay các những hiện tượng bê bối đã được đề cập, không bị lảng tránh như trước. Nếu những cam kết được thực hiện, rất có thể cải cách sẽ tăng tốc trong 1-2 năm tới.   

Thị trường chứng khoán? "Cây không lơ lửng giữa trời..."!

Chỉ số VN-Index đầu năm chỉ khoảng 300, đến tháng 6 vọt lên 640, tháng 7 tụt xuống 420, rồi tháng 12 lại vọt lên 810. Những biến động đó có thể hiện điều gì của nền kinh tế, hay chủ yếu do đầu cơ và chạy theo phong trào?

- Sự bùng nổ của thị trường chứng khoán hấp dẫn thật, nhưng trong đầu tư có câu nói “cây không mọc lơ lửng giữa trời”. Nếu các nhà đầu tư bỏ qua những điều căn bản và chỉ mua theo phong trào (họ nghĩ là giá chứng khoán sẽ tăng và họ sẽ bán được cho ai đó với giá cao hơn), khả năng một sự thoái trào sẽ lớn hơn.

Ống có biết là một số cổ phiếu ở Việt Nam có chỉ số P/E lên đến 100.

- Những cổ phiếu chỉ làm ra lợi nhuận 1USD nhưng lại có giá 100USD, lợi nhuận sẽ phải tăng RẤT nhanh. Công ty GE có lợi nhuận 15USD nhưng giá chỉ là 100USD, trong khi lợi nhuận của họ liên tục tăng 10% mỗi năm. Tôi tin là một số công ty của Việt Nam có thể tăng lợi nhuận 20-30% trong 5-10 năm, nhưng tiếp theo đó là gì?

Một cổ phiếu có lợi nhuận 1USD, sau 10 năm liên tục tăng với tốc độ 25%, lợi nhuận sẽ là 9USD, nhưng giá lúc đó sẽ là bao nhiêu? Mua bán theo phong trào có thể kéo dài một giai đoạn, nhưng thông thường không lâu và giá sẽ phải xuống, có khi xuống rất nhanh. Ở Nhật Bản, bình quân một cổ phiếu hiện nay bán không đến một nửa giá ở cao điểm cách đây 16 năm.

Khi nào thì Việt Nam có thể nói "không" với viện trợ phát triển (ODA)?

Vốn ODA cam kết vào Việt Nam vẫn tăng liên tục và năm 2006 đạt tới kỷ lục 4,45 tỉ USD. Khi nào thì vốn ODA sẽ giảm (hoặc nên giảm)? Cách đây vài năm Thái Lan đã nói “không” với viện trợ. Khi nào sẽ đến lượt Việt Nam nói như vậy?

- Vốn ODA là câu chuyện khác. Điều hấp dẫn nhất là lãi suất thấp, chỉ 0,5-1%. Nhưng đó là lãi suất cho các nước nghèo. Khoảng năm 2010, Việt Nam sẽ trở thành nước thu nhập trung bình và sẽ nhận vốn ODA với lãi suất gần với giá thị trường trên thế giới.

Một số người lo ngại vốn ODA tăng sẽ làm hiệu quả giảm, do sử dụng tiền thoải mái hơn?

- Hiệu quả của vốn ODA còn tùy thuộc dự án. Nhưng một điều thường bị quên: giả định tất cả vốn vay đổ vào các dự án “tốt”, lượng vốn "không phải ODA" sẽ được giải phóng để chảy vào các dự án không tốt.

Ví dụ, trong dự án ODA của Ngân hàng Phát triển Châu Á để nâng cấp đường sắt từ Hà Nội đi Trung Quốc, chỉ tốn 0,2 triệu USD cho 1 km, mặc dù phải qua rất nhiều cầu, đường, và tín hiệu… Trong khi đó, dự án đường sắt từ Hà Nội đi Vinh tốn hơn 30 triệu USD cho 1 km. Ngay cả tính đến các chi phí cho đầu máy và toa xe, vấn đề chính không phải là ODA mà là hiệu quả tổng thể của đầu tư nhà nước.

Với lượng vốn ODA cao, chỉ số nợ trên GDP của Việt Nam đã đến khoảng 30%, tuy chưa vượt qua ngưỡng giới hạn, nhưng có nói lên điều gì?

- Theo tôi, còn có nhiều điều rất cần phải quan tâm hơn là tỉ lệ nợ trên GDP. Ngay cả khi rất cả các chi phí được lý giải, một số khoản đầu tư không đáng đầu tư ngay. Một ví dụ là sau khi sân bay Tân Sơn Nhất đã được mở rộng, phải đến năm 2020 mới cần đến sân bay Long Thành ở Đồng Nai. Nếu chúng ta xây dựng một công trình quá tốn kém hoặc không cần sử dụng nhiều, nợ sẽ là gánh nặng nghiêm trọng.

Gia nhập WTO

Ông có cho là việc Việt Nam gia nhập WTO gặp phải những điều kiện khó khăn, do các thành viên có kinh nghiệm với Trung Quốc: không dễ dàng thực hiện những điều cam kết. Vì vậy họ đòi hỏi cụ thể hơn đối với Việt Nam?

- Việt Nam phải đối mặt với các điều kiện khó khăn của WTO, khó hơn các quốc gia đi trước. Nhưng đây là xu hướng chung, không phải ngoại lệ của Việt Nam. Tuy nhiên, tôi nghĩ có thể Việt Nam bị đối xử nghiêm ngặt hơn, với những điểm tương đồng giữa Việt Nam và Trung Quốc, với những kinh nghiệm trong việc Trung Quốc thực hiện các cam kết. Ngoài ra, trong đàm phán thì Trung Quốc vẫn có thế mạnh hơn.

Tuy nhiên, tôi tin là các thống kê thương mại chưa thể hiện hết sự mở cửa và khả năng cạnh tranh của Việt Nam. Phải xét thêm cả số lượng buôn lậu, và cũng phải xét đến qui mô và vị trí địa lý của Việt Nam. 

Ông nghĩ gì về những nhóm ở Việt Nam sẽ bị thiệt thòi khi gia nhập WTO? Tình thế của họ có phải là nghiêm trọng như một số tổ chức đã cảnh báo?

- Tôi cho là thỏa thuận WTO không phải là một gánh nặng, mặc dù Việt Nam sẽ phải có những điều chỉnh. Tổ chức Oxfam đã đúng khi nhận định qui trình “không công bằng”, nhưng tôi nghĩ họ sai về kết quả của qui trình. Việt Nam sẽ hưởng lợi rất nhiều từ việc gia nhập WTO, chúng ta đã thấy ngay từ con số FDI. Với mục tiêu đạt 10 tỉ USD cho năm 2007, thì Việt Nam đã thu hút được 20 tỉ USD trong hai năm! Nếu chỉ cần một nửa hay 2/3 số đó được thực hiện, cũng sẽ trực tiếp tạo ra ít nhất 1 triệu việc làm, và gián tiếp tạo ra nhiều triệu việc làm khác.

Ngay cả những nhóm người bị thiệt vì WTO cũng có nhiều cơ hội tốt, nếu Việt Nam đưa ra những chương trình đào tạo và tạo điều kiện di chuyển dễ dàng (làm cho nhà cửa ở đô thị có giá vừa phải, có trường học gần cho trẻ em…). Nghĩa là Việt Nam sẽ sớm phải đánh thuế đất và thuế bất động sản, vừa để có ngân sách cho dịch vụ đô thị, vừa để hạn chế đầu cơ bất động sản.

Đầu tư của Mỹ vào Việt Nam

Đã có nhiều kỳ vọng vào đầu tư Mỹ, sau lần bình thường hóa quan hệ ngoại giao năm 1995, rồi sau lần ký kết hiệp định thương mại song phương năm 2000, nhưng đến nay vẫn chưa thấy sự bùng nổ thật sự?

- FDI đến từ nhiều nước, đó là lợi thế. Trong khiêu vũ, có nhiều người muốn khiêu vũ cùng bạn vẫn tốt hơn. Sau Intel và Canon, Việt Nam sẽ có thêm nhiều đầu tư từ Mỹ và Nhật. Có nhiều công ty đa quốc gia của Mỹ đầu tư vào Việt Nam, nhưng thống kê vẫn tính là đầu tư của Singapore hay nước khác. Nếu tính tận gốc, con số đầu tư từ Mỹ sẽ cao hơn nhiều so với con số chính thức.

Ông nghĩ là sau các sự kiện gia nhập WTO và quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn (PNTR), các nhà đầu tư chưa vào thì họ còn chờ thêm gì nữa?

- Về tổng thể, tôi không lo ngại nhiều về công việc marketing so với các công việc như hạ tầng cơ sở, hệ thống pháp lý và giáo dục. Nếu cải thiện những điểm này, sẽ có rất nhiều nhà đầu tư tìm đến Việt Nam.

GS nghĩ gì về sự kiện lớn nhất của năm 2007? Chắc không cần nói đến những điều “thông thường” như tốc độ tăng GDP cao, lượng vốn FDI cao…

- Sự kiện lớn nhất năm 2007? Có thể đó là mở cửa hệ thống ngân hàng, luật thuế mới, hay đột phá về vốn FDI. Tôi hy vọng đó không phải là sự kiện cúm gia cầm. Nhưng thực ra, Việt Nam đang tiến đến thời điểm không cần một hai sự kiện lớn, mà cần hàng loạt cải thiện. Đó là luật pháp, giáo dục, nhà đất, tài chính, thuế, và quản lý công.

Chỉ cần làm tốt những điểm đó, Việt Nam sẽ đạt tăng trưởng nhanh và có chất lượng, giảm nghèo và bền vững. Một quốc gia hiện đại cần mang lại lợi ích cho người dân của mình. Thu nhập chắc chắn vẫn tăng nhanh, vì thế mức thu nhập không quan trọng bằng chất lượng của quá trình tăng trưởng.

- Xin cảm ơn Giáo sư.

Theo Bùi Văn
Nguồn: VietnamNet