Thông tin thư rác

Ngày 8/3 vừa qua, Ủy ban Chứng khoán Mỹ đã công bố tạm ngừng giao dịch 35 loại cổ phiếu bị lũng đoạn giá bằng thư rác. Họ ước tính mỗi tuần có khoảng 100 triệu email với những lời cổ động đầy phấn khích cho loại cổ phiếu này hay cảnh báo về cổ phiếu kia. Điều lạ là mặc dù danh tính của người gửi không ai biết, nhưng không ít nhà đầu tư vẫn háo hức mua mua bán bán theo lời khuyên.

Giả định là trong 100 người nhận thư, chỉ có 1 người nghe theo lời khuyên, thì mỗi tuần cũng có đến 1 triệu người mua bán theo những thư “nặc danh”. UBCK Mỹ ước tính sơ bộ - chỉ riêng với 35 cổ phiếu bị phát hiện có vi phạm - các nhà đầu tư đã thua lỗ hàng chục triệu USD.

Trong khi các nhà đầu tư cả tin bị thiệt về tiền bạc, các công ty bị thiệt về uy tín, thì những kẻ tung tin thu lợi. Chẳng ai có thể bắt họ chịu trách nhiệm, về pháp lý cũng như về đạo lý.

Thông tin diễn đàn

Trong khi hiện tượng thư rác ở Việt Nam còn chưa phát triển mạnh, thì các diễn đàn đang ngày càng phát huy tác dụng. Ước tính có hàng chục diễn dàn về chứng khoán Việt Nam, ngoại trừ một số diễn đàn dùng cả địa chỉ trong nước (.vn), còn đa số các diễn đàn dùng địa chỉ nước ngoài, do vậy khó có thể chịu trách nhiệm tại Việt Nam (nếu có).

Với hàng chục diễn đàn, mỗi diễn đàn có hàng nghìn bài viết hay ý kiến về chứng khoán, mỗi bài viết bình quân có hàng nghìn lượt người đọc (ví dụ diễn đàn của Vietstock có gần 76 nghìn bài viết và ý kiến, bài được quan tâm có đến hàng nghìn người đọc) thì thông tin diễn đàn đã đến với hàng chục triệu hay hàng trăm triệu lượt người.

Chưa có ước tính nào về tác động của thông tin diễn đàn đến TTCK. Chỉ có thể nêu ba điểm để so sánh. Thứ nhất, thị trường Mỹ rất nhiều thông tin mà thư rác còn có tác dụng như vậy, thì với bối cảnh thiếu thông tin như ở Việt Nam, tác động của diễn đàn không thể kém. Thứ hai, với những email không hề biết danh tính người gửi mà còn có tác động như vậy, thì với những thông tin trên diễn đàn có địa chỉ cụ thể, tác động không thể kém. Thứ ba, thư rác có thể bị người nhận xóa ngay mà không cần đọc, còn diễn đàn là nơi các thành viên “chủ động” vào để tìm thông tin, nên tác động chắc chắn sẽ mạnh hơn.

Thông tin báo chí

So với hai nguồn trên, rõ ràng là thông tin báo chí đáng tin cậy hơn rất nhiều. Ít nhất thì báo chí cũng có người chịu trách nhiệm cụ thể, theo những điều khoản luật cụ thể.

Tuy nhiên, thông tin trên báo chí lại không phong phú như hai nguồn trên. Một bài báo phải thông qua nhiều bước kiểm tra trong nội bộ, còn với email và diễn đàn thì ai cũng có thể trực tiếp viết ra những điều mình muốn viết. Nhiều người cũng ngại phải phát biểu trước báo chí do ngại báo chí viết sai ý, trong khi ít người biết yêu cầu báo chí cho xem lại trước khi xuất bản.

Người đọc tuy tin tưởng ở thông tin báo chí, nhưng cũng có một tâm lý ngược lại: Những gì trên báo, mình đã biết thì ai cũng biết. Còn những gì nhận được qua email hay diễn đàn thì người đọc có cảm giác “chắc có nhiều người chưa biết”.

Trách nhiệm với thông tin

Với những nguồn tin “chính thống”, pháp luật đã qui định rất cụ thể về trách nhiệm của người cung cấp thông tin và người đăng tải thông tin. Tuy nhiên, trách nhiệm pháp lý không phải là trách nhiệm duy nhất của người đưa tin.

Trở lại trường hợp của Thiên Việt. Giả định giữa Thiên Việt và Goldman Sachs có một văn bản có chữ “mật” (như đã đưa hai chữ ký cho báo chí chụp ảnh), việc để cho thông tin bị tiết lộ ra bên ngoài là khó có thể chối bỏ trách nhiệm, dù không phải là trách nhiệm pháp lý.

Chưa nói đến mục đích của việc tiết lộ thông tin (ông Chủ tịch Hội đồng Quản trị công ty cho biết trong các thành viên sáng lập chưa ai bán cổ phiếu của mình). Nếu tiết lộ “đầy đủ” sẽ không chỉ tác hại đến uy tín của công ty mà còn là uy tín của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam với đối tác nước ngoài. Nếu tiết lộ “hạn chế” có thể làm cho dư luận hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau, và thực tế đã xảy ra như vậy.

Tình hình càng nhạy cảm hơn trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam đang tăng trưởng nóng. Số lượng các công ty chứng khoán đã tăng gấp ba lần chỉ trong năm 2006, nhưng khách hàng vẫn phải ngồi xuống sàn hay tràn ra vỉa hè do không đủ chỗ. Khắp nơi, từ quán nước đến nghị trường, từ bà nội trợ đến Quỹ Tiền tệ quốc tế, chủ đề chứng khoán đang được bàn luận.

Thị trường đang phấn khích thường có xu thế hiểu một thông tin không rõ ràng theo nghĩa rất tươi hồng. Quá tươi hồng để khi có thông tin ngược lại thì dễ dàng chuyển sang hiểu theo nghĩa rất đen tối. Những người làm chứng khoán không thể không biết điều này.

Trong bối cảnh này, những thông tin “vênh nhau” từ các thành viên của Thiên Việt cũng như từ đối tác nước ngoài đã gây xôn xao dư luận. Bao nhiêu người đã dựa vào thông tin đó để mua bán, bao nhiêu người khác đã vì thông tin đó là mất ăn mất ngủ?

Hiện chưa có nguồn tin nào ước tính số người này, nhưng bất kể nhiều hay ít thì thị trường vẫn bị một phen xáo động. Thêm một lần các nhà đầu tư bị lung lay niềm tin (không chỉ vào Công ty Thiên Việt).

Cho dù trong trường hợp này không ai phải chịu trách nhiệm pháp lý hay trách nhiệm tài chính, thì thị trường vẫn nghĩ công ty còn nợ họ, ít nhất là một lời xin lỗi.

Nguồn: VietnamNet