Theo các nhà khoa học, mô hình đô thị - nông thôn hiện nay đang lãng phí tài nguyên đất và không phù hợp với yêu cầu của nhân dân.

Hết đất dành cho đô thị
Theo số liệu của Viện Nghiên cứu định cư, từ năm 1998 đến năm 2006, diện tích đất đô thị tại VN đã tăng từ 63.300ha, lên tới 1.153.549ha. Trong đó có 676.000ha đất nông nghiệp và chỉ có 477.549ha là đất thuần đô thị. Với tốc độ phát triển đô thị như vừa nêu, đến nay VN đã dùng hết quỹ đất đô thị được Chính phủ phê duyệt cho đến năm 2020. Như vậy, kể từ năm 2007 trở đi, mỗi dự án xây dựng là chúng ta đã vi phạm chỉ tiêu sử dụng đất xây dựng mà Chính phủ đã phê duyệt từ năm 1998.

Theo PGS-TS Nguyễn Hồng Thục, trong khoảng 10 năm gần đây nhiều nghiên cứu quốc tế và trong nước đã lên tiếng cảnh báo về sự bùng nổ dân số đô thị và hiện tượng đô thị hoá không bình thường ở VN. Vấn đề này càng trở nên đặc biệt khi nó lan rộng ra quy mô toàn quốc, kể cả vùng sâu vùng xa, và có thể trở thành vấn nạn ở tầm mức quốc gia nếu không có sự quan tâm đúng mức. Cũng theo TS Thục, ít có ai nhận ra quá trình đô thị hoá ở VN trước quá trình công nghiệp hoá khiến cho các mô hình và tư duy đô thị gặp sự khủng hoảng lớn. Theo đó, ai cũng dễ dàng nhận thấy các đô thị VN càng phát triển càng bộc lộ các yếu kém gây tác hại lâu dài. Các căn bệnh đô thị như giao thông, nước thải sinh hoạt, di dân tự do, an ninh xã hội... ngày càng trở nên trầm kha. Cảnh báo về việc cần phải chủ động dành đất để phát triển đô thị và tái định cư nông thôn, PGS-TS Huỳnh Đăng Hy cho biết: Dự báo đến năm 2010, dân số VN sẽ tăng thêm khoảng 5.261.000 người. Trong đó, dân số đô thị sẽ tăng thêm khoảng 6,13 triệu người. Như vậy, việc tăng đất đô thị từ năm 2006 - 2010 chỉ thêm 7.861ha là không đủ. Nếu tính đất ở cho một người dân đô thị trung bình khoảng 40m2/người thì đất ở cho đô thị cần phải tăng thêm 21.043ha, gấp ba lần dự kiến kế hoạch đã được Quốc hội phê duyệt năm 2006. Như vậy, đất dành cho phát triển đô thị đang thiếu nghiêm trọng.

Sử dụng lãng phí đất đai
Ông Tôn Gia Huyên - Viện Nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng cho biết: Trong số 1.153.549ha đất đô thị, đất ở chỉ chiếm 102.879ha (8,9%) còn lại là đất nông nghiệp chiếm 676.006ha (58,6%), đất chuyên dùng có mục đích công cộng 100.125ha (8,7%) đất sông suối và mặt nước chuyên dùng 73.568ha (6,3%) đất chưa sử dụng là 112.981ha (9,8%)... nghĩa là để có 1m2 đất ở trong đô thị hiện nay thì phải kèm thêm 9,4m2 đất các loại, trong đó có 1,1m2 đất chưa sử dụng. Và trong 3.083.621ha đất khu dân cư nông thôn, đất ở chỉ chiếm 495.549ha (16,1%) còn lại là đất nông nghiệp - chiếm 65,8%; đất chuyên dùng vào mục đích công cộng chiếm 8,6%; đất sông suối và mặt nước chuyên dùng chiếm 4,6%, đất chưa sử dụng chiếm 1,7%... Thiếu đất ở đang dẫn tới việc tuỳ tiện chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Về vấn đề này PGS Trần Hùng cho biết: Tại HN, đất của các công trình công cộng, xã hội như bệnh viện, trường học, công sở... bị biến thành đất ở, thương mại. Cụ thể như Trường ĐH Thuỷ lợi đã chia đất mặt đường của trường cho cán bộ công nhân viên làm nhà ở; Trường ĐH Bách khoa chuyển đổi đất trường thành đất ở cho cán bộ công nhân viên, thậm chí biến đây trở thành "tiểu đô thị" bên trong trường ĐH. Theo ông Hùng, đây là việc làm vi phạm pháp luật, phá vỡ quy hoạch, cảnh quan kiến trúc và là một trong những nguyên nhân gây tình trạng hỗn loạn của kiến trúc đô thị.

TS Nguyễn Hồng Thục cho hay, các đô thị hiện nay đang khủng hoảng trong việc tìm kiếm, xây dựng mô hình phát triển. Đô thị đang bị xé nhỏ, chia cắt rời rạc... vì các dự án: Cụ thể: Trong tháng 3.2007 HN khởi công 15 công trình lớn. Trong đó khu triển lãm cho 64 tỉnh, thành phải nằm ở bắc sông Hồng; Bảo tàng HN phải nằm sau Trung tâm Hội nghị quốc gia; Bảo tàng Lịch sử quốc gia nằm phía nam công viên Hồ Tây... Các công trình lớn nêu trên dường như phải xuất hiện ở các vị trí "ngẫu nhiên" do các chủ đầu tư "tự tìm đất". Theo tiến sĩ Thục: Sử dụng đất kiểu này sẽ không tạo ra được các trung tâm mới, gây tốn nhiều đất của đô thị. Và để khắc phục thì phải có chiến lược tăng cường sử dụng đất trung tâm hợp lý, thay bằng việc tiếp tục mở rộng mạnh đô thị, lấy đất của nông dân. Nói về vấn đề tiết kiệm đất, KTS Nguyễn Trực Luyện - Hội KTS VN đã nhấn mạnh: Sử dụng đất hợp lý là vấn đề lớn, phải đưa lên hàng quốc sách trong mọi hoạt động của con người và cộng đồng ngay vào lúc này và cả nhiều năm sau nữa, cốt sao để tránh được cái hoạ "nước đến chân mới nhảy".

Nguồn: Lao Động