Đó là thông tin được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công bố ngày 28/6, tại hội nghị triển khai Chương trình hành động quốc gia chống sa mạc hóa.

Thực trạng trên đã đặt ra yêu cầu triển khai mạnh mẽ, quyết liệt hơn nữa những dự án thuộc Chương trình quốc gia chống sa mạc hóa giai đoạn 2007- 2010 và hướng đến mục tiêu 2020, với mục tiêu không chỉ chống lại tình trạng hoang mạc hóa mà còn là chống thoái hóa đất và hạn chế ảnh hưởng của hạn hán.

Trong số 4,3 triệu ha đang chịu tác động sa mạc hoá của Việt Nam thì có tới gần 90% là đất trống, đồi trọc bị thoái hoá mạnh, đất bị đá ong hoá do hậu quả của nạn phá rừng và sử dụng đất không hợp lý kéo dài trong nhiều năm.

Số còn lại là những đụn cát và bãi cát di động ở các tỉnh ven biển miền Trung; đất khô theo mùa hoặc vĩnh viễn ở Nam Trung Bộ như: Bình Thuận, Ninh Thuận, Nam Khánh Hoà; đất bị xói mòn ở Tây Bắc, Tây Nguyên và đất bị nhiễm mặn, nhiễm phèn ở ĐBSCL.

Mặc dù không có những vùng sa mạc tập trung lớn nhưng đất bị hoang mạc hóa, thoái hóa lại phân bổ rải rác trên khắp cả nước. Cùng với sự gia tăng của quá trình thoái hóa đất, suy giảm nguồn nước đang là những thách thức nghiêm trọng đến hoạt động phát triển kinh tế xã hội, xóa đói giảm nghèo ở khu vực nông thôn.

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các dải cát hẹp trải dài dọc theo bờ biển miền Trung, tập trung ở 10 tỉnh từ Quảng Bình đến Bình Thuận với diện tích khoảng 419.000 ha và ở ĐBSCL với diện tích 43.000 ha, trong đó Ninh Thuận và Bình Thuận là những tỉnh bị ảnh hưởng nặng nề nhất của Việt Nam với hơn 1/3 tổng diện tích đất đai đang bị sa mạc hoá.

Sự cố nứt đất và trượt lở đất cũng xảy ra ngày một nghiêm trọng hơn, nhất là ở ĐBSCL, Tây Bắc và miền Trung. Các kết quả khảo sát đã ghi lại 51 điểm sụt lở làm mất hàng năm 350 ha đất với thiệt hại ước tính hàng ngàn tỷ đồng. Theo dự báo thì số lượng sụt lở còn tiếp tục gia tăng và tổng diện tích đất bị mất có thể lên tới 10.000 ha.

Bên cạnh đó, việc khai thác tài nguyên biển, phát triển nuôi trồng thuỷ sản không có sự kiểm soát chặt chẽ ở một số địa phương cũng là yếu tố gây mất rừng phòng hộ ven biển, làm suy thoái đất đai và nguồn nước. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát nhận định: mất rừng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hoang mạc hóa, làm suy thoái môi trường sinh thái, gia tăng thiên tai lũ lụt và hạn hán. Mặc dù hàng năm, chương trình trồng mới 5 triệu ha rừng được đầu tư khoảng 1.000 tỷ đồng song vẫn không thể đáp ứng được yêu cầu phòng hộ và hạn chế tích cực quá trình hoang mạc hóa.

Chính vì vậy, nhiều ý kiến của các địa phương đưa ra tại hội nghị đều nhấn mạnh đến hiệu quả của nhóm giải pháp tổng thể chống sa mạc hóa, thoái hóa đất ở Việt Nam: trồng rừng phòng hộ, phát triển hệ thống thủy lợi cải tạo đất cát, đất phèn, đất nhiễm mặn, xây dựng các tuyến đê chống cát bay, cát di động, tiến hành cảnh báo sớm, hạn chế ảnh hưởng của hạn hán...

Điển hình là tỉnh Quảng Trị đã triển khai cải tạo 30.000 ha đất cát bằng cách trồng 8.000 ha rừng, cải tạo 5.000 ha đất cát thành đất nông nghiệp, xây dựng 19 làng sinh thái, đào đắp hàng chục km kênh mương dẫn nước cải tạo vùng cát... Hay vùng đất phèn rộng trên 100.000 ha thuộc tứ giác Long Xuyên, Kiên Giang đã kết hợp với chương trình thoát lũ ra biển Tây của Chính phủ để cải tạo rửa phèn phục vụ trồng lúa, hoa màu, nuôi cá, phát triển các mô hình đa canh nông - lâm - ngư nghiệp đem lại hiệu quả cả về kinh tế lẫn cải tạo môi trường sinh thái.

Tuy nhiên, do phạm vi ảnh hưởng của đất thoái hóa, đất hoang mạc hóa bao phủ 25/64 tỉnh, thành cả nước, nên việc triển khai chương trình hành động quốc gia chống sa mạc hóa gặp nhiều khó khăn về kinh phí, nguồn nhân lực, kỹ thuật cũng như các hạn chế trong nhận thức của chính quyền các địa phương, trong hoạt động hợp tác cải tạo các vùng đất hoang hóa.

Với quan điểm không bỏ rơi đất khô cằn; chống thoái hoá, sa mạc hoá đất, Việt Nam đã xác định 4 địa bàn ưu tiên chống sa mạc hoá (duyên hải miền Trung, Tây Bắc, Tứ giác Long Xuyên và Tây Nguyên) thông qua các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên rừng, tăng cường quản lý sử dụng đất đai, đẩy mạnh quản lý nguồn nước, hạn chế ảnh hưởng của hạn hán và đáp ứng các yêu cầu cấp bách của nhân dân trên địa bàn chịu ảnh hưởng của sa mạc hoá.

Bà Setzuko Yamazaki, đại diện của Tổ chức Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam, cũng nhấn mạnh đến giải pháp "sống chung với hạn hán". Theo đó, cần phải tính đến các giải pháp đảm bảo cuộc sống ngay trong điều kiện tài nguyên nước hạn chế và nguy cơ thoái hoá đất trên cơ sở huy động sự tham gia của nông dân và dân cư ở các địa phương có giống cây trồng chịu hạn, bảo vệ đất và sử dụng bền vững tài nguyên nước.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hứa Đức Nhị cho biết, trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục triển khai các dự án liên quan đến chương trình chống sa mạc hóa với tổng kinh phí 192 triệu USD, các nhà tài trợ cũng đã phê duyệt 3 dự án quản lý bền vững lâm nghiệp, cải tạo thí điểm đất sa mạc hóa với tổng vốn trên 8,2 triệu USD.

Ngoài ra, Bộ Kế hoạch Đầu tư đã trình Thủ tướng kế hoạch phát triển rừng sản xuất giai đoạn 2007-2015 với tổng vốn đầu tư 40.000 tỷ đồng, cùng với trên 14.600 tỷ đồng dành cho dự án trồng mới 5 triệu ha rừng (ngân sách Nhà nước là 4.515 tỷ đồng).

Nguồn: TB KTVN