Những con số...

Nhập thiết bị máy móc nhằm hiện đại hóa công nghệ sản xuất trong nước nhưng cũng phải có kế hoạch xuất khẩu để giảm nhập siêu như hiện nay.

Nếu như trong năm 2006 cả nước xuất khẩu 39,6 tỷ USD (trị giá tại cảng đi), nhập khẩu 44,4 tỷ USD (trị giá tại cảng đến), cán cân thương mại tuy nghiêng về nhập khẩu, ta nhập siêu 4,8 tỷ USD thì chỉ trong 7 tháng đầu năm 2007, kim ngạch xuất khẩu cả nước đạt trên 27 tỷ USD trong khi nhập khẩu lên tới con số 32,2 tỷ USD tăng trên 30% so với cùng kỳ năm 2006 bằng 72,5% so với năm 2006 và mức siêu nhập đã đạt đến con số 5 tỷ USD.

Tính chung 8 tháng đầu năm, cả nước nhập siêu 6,4 tỷ USD hàng hóa. Theo dự báo của Bộ Công thương, con số siêu nhập đến cuối năm 2007 có thể lên đến trên 8 tỷ USD. Về cơ cấu nhập khẩu năm 2006 khoảng 70% là hàng nguyên vật liệu phục vụ sản xuất để tái xuất khẩu và sản xuất trong nước, bao gồm các mặt hàng: gỗ nguyên liệu, bột giấy, đồng nguyên liệu, bông và sợi các loại, phân bón, sắt thép, da nguyên liệu, máy móc thiết bị… các mặt hàng tiêu dùng khác chiếm khoảng 30% thì trong 7 tháng đầu năm 2007 kim ngạch nhập khẩu vẫn chủ yếu nguyên vật liệu phục vụ sản xuất như máy móc, thiết bị dụng cụ, phụ tùng ước tính đạt 4,4 tỷ USD, tăng tới 46,4% so với cùng kỳ; xăng dầu 3,3 tỷ USD, tăng 8,2%; sắt thép 2,15 tỷ USD, tăng 60,9%, hóa chất tăng 47,1%.

“Thắng ít trên sân người - thua nhiều trên sân nhà”

Có hai luồng ý kiến khác nhau khi đánh giá mức nhập siêu đang gia tăng. Luồng ý kiến thứ nhất cho rằng, tỷ lệ nhập siêu như trên không đáng lo vì trong 6 tháng đầu năm chúng ta triển khai nhiều dự án công nghiệp lớn như tổ hợp quặng sắt, quặng boxít, dự án lọc dầu Dung Quất, tổ hợp khí điện đạm Cà Mau… nên nhu cầu nhập máy móc thiết bị phục vụ cho sản xuất rất lớn.

Cũng có quan điểm khác cho rằng nhập siêu là rất cần thiết để phục vụ đổi mới kỹ thuật - công nghệ và sản xuất, tiêu dùng trong nước. Còn luồng ý kiến thứ hai lại cho rằng mức độ nhập siêu như hiện tại đang là lời cảnh báo cho nền kinh tế Việt Nam bởi những lý do: Trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ 2001-2010 Việt Nam đã đề ra là giảm nhập siêu, tiến tới cân bằng xuất, nhập khẩu. Thực tế nhập siêu đã không giảm, trái lại liên tục gia tăng. Ngoài ra, nhập siêu phần lớn nằm trong khu vực kinh tế trong nước.

Điều đó chứng tỏ, khu vực kinh tế trong nước về xuất khẩu chưa tận dụng hết cơ hội, khi các nước cắt giảm thuế suất thuế nhập khẩu, trái lại về nhập khẩu lại không vượt qua được thách thức lớn hơn khi nước ta cũng phải cắt giảm thuế suất thuế nhập khẩu. Nói cách khác, hàng hóa do khu vực kinh tế trong nước sản xuất đã “thắng ít trên sân người”, lại “thua nhiều trên sân nhà”.

Đối với nước ta, nhập siêu lớn, ngoài nguyên nhân tổng quát là xuất khẩu tăng chậm hơn nhập khẩu, còn có nhiều nguyên nhân cụ thể, như tính gia công hàng xuất khẩu còn lớn, công nghiệp phụ trợ chưa phát triển; mặt hàng xuất khẩu thì hoặc là nguyên liệu thô (dầu thô, than đá...) hoặc là nông sản chưa qua chế biến hay mới sơ chế (gạo, cà phê, cao su, hạt điều, chè, lạc, thủy sản...); xuất khẩu qua trung gian...

Trong khi xuất siêu sang Hoa Kỳ, châu Âu... thì Việt Nam lại nhập siêu rất lớn từ châu Á. Cần nhớ rằng, Mỹ, EU tuy là thị trường xa, nhưng lại có công nghệ nguồn, công nghệ cao, có tác động lớn đến đổi mới kỹ thuật-công nghệ trong nước. Trong khi đó với châu Á tuy là thị trường gần, việc mở cửa đối với khu vực này sớm hơn nhưng chưa phải là công nghệ nguồn, trong nhiều trường hợp còn là công nghệ lạc hậu, thậm chí còn là “rác” công nghệ.

Ngoài ra, trong cơ cấu hàng xuất khẩu 7 tháng đầu năm vẫn chủ yếu là nguyên liệu phục vụ sản xuất trong nước và tái xuất khẩu, chứng tỏ tính gia công của công nghiệp và xuất khẩu còn lớn, sự phụ thuộc của sản xuất trong nước đối với các nguyên liệu nhập khẩu dẫn đến thực thu và hiệu quả xuất khẩu thấp. Mặt khác, do giá nhập khẩu tăng cao làm cho nhập siêu tăng nhưng lượng nhập khẩu tăng không tương ứng như tốc độ tăng của tổng kim ngạch nhập khẩu.

Dù theo luồng ý kiến nào thì việc cân đối cán cân xuất-nhập trong ngưỡng hợp lý là việc mà bất cứ chính phủ nào cũng nhắm tới. Nếu không sớm có những giải pháp từ cấp quản lý vĩ mô, khi các cam kết gia nhập WTO của Việt Nam ngày càng mở rộng sẽ càng làm cho sản xuất trong nước bị phụ thuộc thậm chí bị bóp chết, khi đó sự mất cân đối giữa xuất nhập sẽ càng tăng cao, tạo những bất lợi cho nền kinh tế của đất nước.
Nguồn: SGGP