Điều này có thể thấy rõ trong báo cáo kết quả kiểm toán năm 2006 về niên độ ngân sách năm 2005 được Kiểm toán Nhà nước (KTNN) công bố tại cuộc họp báo hôm qua 5.9 tại Hà Nội.

Đụng đâu, sai đó...

Trả lời câu hỏi của một phóng viên tại cuộc họp: "Có cuộc kiểm toán nào không phát hiện ra sai phạm?", ông Lê Minh Khái, Phó tổng KTNN tỏ ra hơi lúng túng và thừa nhận là 104 cuộc kiểm toán tiến hành năm 2005 (tại 32 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; 10 bộ, ngành, 16 dự án, công trình trọng điểm, 22 tổng công ty...) đều phát hiện ra có những sai sót nhất định tại đối tượng kiểm toán cả về thu lẫn chi.

"Thất thu ngân sách vẫn còn lớn ở một số địa bàn, lĩnh vực. Chúng tôi đã kiến nghị tăng thu NSNN và các khoản thu khác hơn 1.891 tỉ đồng", ông Khái cho biết. Riêng khối doanh nghiệp nhà nước (DNNN), qua kiểm toán đã phát hiện thu thiếu 1.280 tỉ đồng về các khoản thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp. Tại khối doanh nghiệp tư nhân, thất thu cũng rất lớn. "Chỉ một kiểm toán viên của chúng tôi đã phát hiện tại một doanh nghiệp ở một huyện của Hải Phòng không phát hành hóa đơn, không kê khai doanh thu hơn 30 tỉ đồng" - Tổng KTNN, ông Vương Đình Huệ cho biết cuối buổi họp.

Các khoản thất thu về đất cũng khá lớn. Theo KTNN, số thu tiền đất dưới hình thức đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng chưa được nộp vào ngân sách là trên 172 tỉ đồng. Tình trạng hoàn thuế, miễn giảm thuế sai có thể làm thất thoát hàng chục tỉ đồng nếu không được KTNN phát hiện kịp thời. Đặc biệt, tổng số nợ đọng thuế đã tăng lên so với báo cáo của cơ quan thuế các cấp là 1.076 tỉ đồng, qua kiểm toán.

Bao nhiêu tiền không thể trở lại NSNN?

Nếu như thu ngân sách, thu thiếu, thu sai còn yêu cầu thu cho đúng, đủ thì chi ngân sách, có rất nhiều khoản chi không thể lấy lại được. Đó là tình trạng đầu tư xây dựng 13 trụ sở làm việc của các cơ  quan tỉnh Bạc Liêu vượt tiêu chuẩn, định mức 20.057m2 tương ứng 34,24 tỉ đồng; dự án Trung tâm hội nghị  cũng của tỉnh Bạc Liêu được xây dựng với tổng mức đầu tư 28 tỉ đồng nhưng xây xong hầu như không sử dụng; hạng mục "đường hầm" trong dự án cải tạo và mở rộng Viện Hải dương học Nha Trang do Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam đầu tư hơn 7 tỉ đồng, hoàn thành năm 2002 nhưng đến nay cũng vứt đó. Tình trạng ra quyết định đầu tư sai gây thất thoát, lãng phí vẫn chưa hề giảm đi mức độ nghiêm trọng. Điển hình là dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 6 đoạn Hòa Bình - Sơn La do Bộ Giao thông vận tải làm chủ đầu tư đã quyết định đầu tư không đúng mục tiêu dự án và vượt thẩm quyền lên tới 86,6 tỉ đồng.

Ở không ít địa phương, tình trạng chi tiêu tùy tiện vẫn diễn ra khá nặng nề: nếu ở Quảng Ninh dùng vốn đầu tư cho hạ tầng kinh tế cửa khẩu để nâng cấp trụ sở thường trực Hội đồng nhân dân và UBND tỉnh thì ở Bình Định, người ta đã dùng hơn 20 tỉ đồng tiền ngân sách trung ương bổ sung (có mục tiêu) thuộc vốn xây dựng cơ bản để chi lương...

Tình trạng bê bối trong chi thường xuyên ở nhiều địa phương, bộ, ngành, KTNN cũng chưa thấy giảm, thậm chí tăng mạnh. Chi quản lý hành chính vượt dự toán 42% (tăng 5.548 tỉ đồng): Cà Mau chi vượt  136%, Lào Cai chi vượt 135%, Bà Rịa -Vũng Tàu vượt 134%... Theo ông Lê Minh Khái, cũng có khoản chi do được bổ sung nhiệm vụ chi nhưng tình trạng chi vượt tiêu chuẩn định mức về mua sắm tài sản, hội nghị, khánh tiết còn nhiều. Đáng lưu ý nữa là tình trạng cho vay tạm ứng trái Luật Ngân sách tại 22/32 tỉnh được kiểm toán đã tạo ra một khoản tiền 1.518 tỉ đồng dây dưa, chưa thu hồi được.

Một điểm sáng: DNNN đã làm ăn khấm khá

Phó tổng KTNN Lê Minh Khái nhấn mạnh đến một điểm sáng trong báo cáo KTNN 2006:  qua kiểm toán 277/5.333 doanh nghiệp thuộc 21 tổng công ty và tổ chức tài chính, ngân hàng thì có 212 đơn vị thành viên kinh doanh có lãi, bằng 76,5% số doanh nghiệp được kiểm toán. Tổng lợi nhuận trước thuế của các doanh nghiệp đạt 24.503 tỉ đồng; tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu bình quân 19,2%, lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu là 21,4%. "Đó là nhờ việc đẩy mạnh cổ phần hóa, sắp xếp lại khối DNNN, thay đổi cơ chế quản lý", ông Khái nêu quan điểm.

Tuy nhiên cũng có một số tình trạng đáng lo ngại của khu vực DNNN: nợ phải thu tính đến 31.12.2005 là 43.757 tỉ đồng chiếm 10% tổng tài sản. Đáng chú ý là khối các doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng cơ bản có hiệu quả kinh doanh thấp, thua lỗ kéo dài: 6/21 tổng công ty được kiểm toán thua lỗ trong năm 2005 là 351,4 tỉ đồng (lỗ lũy kế 985 tỉ đồng). Trong đó, "ấn tượng" nhất là Tổng công ty xây dựng Miền Trung lỗ trong năm 2005 là 66,3 tỉ đồng, lỗ lũy kế 96 tỉ đồng...

Theo ông Lê Minh Khái, kết quả sơ bộ kiểm toán năm 2007 cũng đã phát hiện nhiều sai phạm với số tiền phải xử lý hơn 1.000 tỉ đồng (12/115 cuộc kiểm toán đã có kết quả, KTNN yêu cầu tăng thu hơn 90 tỉ đồng và giảm chi trên 80 tỉ đồng). Lãnh đạo KTNN tại cuộc họp báo chưa nêu rõ đã có bao nhiêu lãnh đạo cấp tỉnh, lãnh đạo các tổng công ty, doanh nghiệp có sai phạm bị xử lý kỷ luật, ở mức độ cụ thể nào...

"Đã chuyển khởi tố điều tra 2 vụ..." Cuối buổi họp báo, ông Lê Minh Khái và ông Đinh Văn Nhã, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội đã trả lời một số câu hỏi của Báo Thanh Niên: * Thưa ông, qua báo cáo KTNN năm 2006 có thể thấy rất nhiều vụ việc nghiêm trọng, làm thất thoát lớn tài sản, vốn Nhà nước. KTNN có chuyển vụ nào sang cơ quan cảnh sát điều tra không? - Ông Lê Minh Khái: Chúng tôi đã chuyển 2 vụ việc có dấu hiệu tham nhũng và gây lãng phí. Một vụ xảy ra tại Công ty Tư vấn xây dựng công trình giao thông I thuộc Tổng công ty Xây dựng đường thủy. Tại doanh nghiệp này, chúng tôi phát hiện thấy đơn vị tính khống giá trị vật tư hơn 1,5 tỉ đồng; quyết toán, tính giá trị các hợp đồng thuê... không đúng chế độ chính sách và làm lỗ hơn 11 tỉ đồng. Vụ này theo chúng tôi được biết là công an đã khởi tố, bắt tạm giam một số bị can. Vụ thứ  2 xảy ra tại dự án sản xuất nhũ tương, nhựa đường tại Công ty Xây dựng công trình, cơ khí giao thông 721 thuộc Khu Quản lý đường bộ 7. Dự án này qua 2 năm triển khai đã không khai thác được. Vốn đầu tư cho dự án (vốn vay) khoảng 2,7 triệu USD nhưng nay chỉ còn giá trị hơn 10 tỉ đồng. * Qua kiểm toán, KTNN đã yêu cầu tăng thu hơn 1.000 tỉ đồng so với báo cáo của cơ quan thuế, chưa kể hàng trăm tỉ đồng khác do hoàn thuế, miễn thuế sai. Điều này có nói lên cơ quan thuế các cấp làm việc còn thiếu trách nhiệm? - Ông Đinh Văn Nhã: Theo tôi cũng có tình trạng nhiều nơi làm chưa tốt nhưng khách quan mà nói thì không phải toàn bộ các cấp của ngành thuế làm chưa hết trách nhiệm. Có thực tế là KTNN khi lên kế hoạch kiểm toán hằng năm thường đã nhằm vào các đơn vị có khả năng có "vấn đề" và vào những đơn vị, doanh nghiệp chưa được kiểm tra, thanh tra về thuế để tránh trùng lắp. Tôi hy vọng là nếu thực hiện tốt Luật Quản lý thuế đã được ban hành thì việc kiểm tra nội bộ, tính răn đe sẽ cao hơn, số lượng doanh nghiệp được kiểm tra, quyết toán thuế sẽ nhiều, chặt chẽ hơn và qua đó, giảm được số thất thu.