Thị trường ngoại hối VN 8 tháng đầu năm có những diễn biến đáng chú ý. Tài chính quốc gia chịu áp lực XK tăng chậm, NK tăng cao, nhu cầu ngoại hối tăng. Dư nợ ngoại tệ của các NHTM tăng mạnh trong khi huy động vốn ngoại tệ khó khăn.

Khả năng đáp ứng ngoại tệ của các NHTM không cao, thể hiện rõ nhất trong thời điểm đầu tháng 8.2007, một số NHTM, kể cả NHTM nhà nước thiếu ngoại tệ để đáp ứng đầy đủ cho khách hàng. Có dấu hiệu DN găm giữ ngoại tệ. 

Tỉ giá VND/USD liên tục theo xu hướng tăng với biên độ cao hơn cùng kỳ các năm trước. Giá  USD trên thị trường tự do cao hơn tỉ giá giao dịch bình quân liên NH... Từ năm 2002 đến cuối năm 2006,  tỉ giá VND/USD chỉ tăng từ 0,7%-1%/năm.

Tuy nhiên, tỉ giá VND/USD trên thị trường tự do đến những ngày đầu tháng 9.2007 đã tăng 1,4% so với tỉ giá cuối năm 2006 trong khi tỉ giá giao dịch bình quân trên thị trường tiền tệ liên NH do NHNN công bố cùng thời kỳ lại chỉ tăng 0,6%...

Đâu là nguyên nhân của việc giá USD tăng?

Với những chỉ số kinh tế vĩ mô được công bố trong 8 tháng đầu năm nay, một số câu hỏi đang được đặt ra là: Có phải  VND lâu nay có giá trị thấp hơn mức đang được sử dụng, giờ đã đến lúc dần bộc lộ? Tỉ lệ lạm phát khá cao có làm giảm giá trị thực của đồng tiền nội địa? Biện pháp giảm thuế NK khiến nhu cầu USD để NK tiếp tục tăng cao?
 
Việc NHNN mua một lượng ngoại tệ khá lớn để tăng dự trữ ngoại hối trong 6 tháng đầu năm có làm giảm lượng ngoại tệ trong lưu thông? Cầu về USD tăng có phải phản ánh dự đoán không sáng sủa của DN và dân cư về tỉ lệ lạm phát trong thời gian tới ?... Những câu hỏi trên chỉ có các cơ quan chuyên môn mới có thể trả lời chính xác.

Ai lợi, ai thiệt?

Trước hết nhà XK sẽ được lợi. Khi VND giảm giá, các sản phẩm sản xuất trong nước sẽ rẻ  hơn một cách tương đối so với những sản phẩm sản xuất ở nước ngoài. Ngược lại DN NK sẽ phải tính toán lượng hàng nhập vì phải mua bằng ngoại tệ.

Những người gửi tiết kiệm nội tệ, những DN vay bằng ngoại tệ cũng sẽ là những người bị thiệt hại khi tiền đồng mất giá. Lãi suất vay bằng ngoại tệ chỉ có lợi khi tỉ giá VND/USD ổn định ở biên độ +/- 1%/năm như mấy năm qua. Lãi suất vay này sẽ bất lợi khi tỉ giá tăng, nhất là đối với những khoản vay phải mua USD để trả nợ NH.

TGĐ một NHTMCP nói: "Từ trước đến nay chủ yếu các DN lớn, các dự án mới vay USD nhiều chứ các DN nhỏ và vừa, DN tư nhân ít dám vay ngoại tệ vì họ không có khả năng dự kiến được diễn biến của tỉ giá, họ rất sợ rủi ro". 

Bên cạnh đó, NH cũng bị ảnh hưởng khi mà các DN khó khăn trong việc trả nợ. Tỉ giá VND/USD nếu tiếp tục tăng từ giờ đến cuối năm nhiều khả năng sẽ dẫn đến tăng lãi suất VND (để hạn chế việc chuyển đổi từ VND sang USD) và các NHTM sẽ căng thẳng trong việc đáp ứng nhu cầu mua ngoại tệ của khách hàng. Vì vậy, thay vì phải mua ngoại tệ do các NHTM bán, thì nay NHNN chủ yếu sẽ phải xem xét bán ngoại tệ cho các NHTM.

NHNN sẽ chưa can thiệp mạnh

Tỉ giá hối đoái là một công cụ hỗ trợ quan trọng cho điều hành CSTT của NHTƯ. VN đang áp dụng chế độ quản lý ghìm giá từ từ và biên độ dao động. Biểu hiện là NHNN vẫn công bố tỉ giá bình quân thị trường ngoại tệ liên NH với biện độ  +/-5% (trước đây là +/-3%). Phương thức này tốt khi lạm phát thấp và tỉ giá tương đối ổn định, nhưng sẽ bộc lộ những bất cập trong bối cảnh lạm phát cao.

Những biện pháp quản lý liên tục được đưa ra trong thời gian qua cho thấy có lẽ NHNN đã lường trước được những vấn đề có khả năng diễn ra của thị trường ngoại hối VN.

Trong nội dung chỉ đạo tại cuộc họp giao ban tín dụng tháng 8 vừa qua, ông Nguyễn Đồng Tiến-Phó Thống đốc NHNN đã nói sẽ điều hành tỉ giá ở mức thích hợp, có lợi cho XK. NHNN cũng đã thông báo sẽ bán ngoại tệ cho các nhu cầu NK để ổn định tỉ giá.

Với tỉ giá như hiện nay và mức dự trữ ngoại hối đang có, chắc NHNN chưa có sự can thiệp mạnh. Tuy nhiên, để tránh những diễn biến có thể dẫn đến khủng hoảng ngoại hối cần phải theo dõi chặt chẽ tình hình tài khoản vãng lai, cán cân thương mại, thực trạng của hệ thống NH... để kịp thời đưa ra những biện pháp cần thiết.

Điều quan trọng nhất là phải chứng tỏ và giữ được niềm tin của thị trường đối với khả năng điều hành CSTT và hiệu quả can thiệp của NHNN. Có như vậy, mục tiêu điều hành tỉ giá của NHNN mới đạt được hiệu quả như mong đợi.