Tập đoàn chỉ là một cổ đông sáng lập

Với mức vốn điều lệ (VĐL) tối thiểu 1.000 tỉ đồng để thành lập một NH mới thì hầu như NH nào cũng phải cần có một nhóm cổ đông sáng lập mới đủ lực. Đã có nhiều đề án thành lập NH do các tập đoàn đứng ra khởi xướng và ý định ban đầu của họ là nắm giữ số cổ phần chi phối, lấy tên của tập đoàn làm tên NH.
 
Tuy nhiên, quy chế cấp phép thành lập và hoạt động NHTMCP (ban hành theo QĐ 24/2007/QĐ-NHNN ngày 7.6.2007 của Thống đốc NHNN) đã quy định rõ một cổ đông là tổ chức sở hữu tối đa 20% vốn điều lệ của một NH và chỉ được tham gia góp vốn thành lập tại một NH. Như vậy, các tập đoàn kinh tế dù có năng lực tài chính và tham vọng lớn đến đâu về nguyên tắc cũng không thể có NH riêng của mình.

DN có nên tham gia thành lập NH?

Luật pháp không cấm các DN đầu tư tài chính, trong đó có việc tham gia hoạt động NH. Theo QĐ 24/2007/QĐ-NHNN, DN (không phải NHTM) có vốn chủ sở hữu tối thiểu 500 tỉ đồng, kinh doanh có lãi trong 3 năm liền kề đủ điều kiện là cổ đông tổ chức của NH.

Bên cạnh đó, phải khẳng định rằng VN với dân số 85 triệu dân đang thiếu NH, nhất là ở các tỉnh. NH là huyết mạch của nền kinh tế, đặc biệt là ở các quốc gia mà thị trường vốn chưa phát triển như VN.

NH đang đóng vai trò kênh thu hút tiền nhàn rỗi quan trọng, là định chế cung cấp số vốn cần thiết cho tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh doanh. Việc thành lập các NH mới là cần thiết và việc các DN tham gia thành lập NH cũng là cần thiết để tạo cho các NH mới đủ quy mô vốn để cạnh tranh.

Tuy nhiên có hai vấn đề dư luận quan tâm: Các DN có nên đua nhau lao vào hoạt động NH? Quản trị rủi ro thế nào để tránh những hậu quả khi DN vừa là cổ đông lớn vừa là khách hàng?

Ông Tuấn (một NĐT ở HN) nói: " Tôi không hiểu làm sao DN VN chẳng chú tâm vào xây dựng thương hiệu mạnh trên chức năng nhiệm vụ chính của mình. Tập đoàn lớn thì định thành lập NH hoặc Cty tài chính, DN vừa vừa thì có phòng đầu tư tài chính... Thế này thì có khác gì quay lại mô hình "tự cung, tự cấp". Cuối cùng thì thành DN kinh doanh "tạp pí lù".

FPT là một ví dụ. Cứ khoe mục tiêu là trở thành một tập đoàn công nghệ hàng đầu ở VN và có tên trên thế giới. Nay thì sao? IBM, Microsoft, Google... họ có đi kinh doanh NH không?".

Có thể nói lý do chính xui khiến các DN đua nhau tham gia hoạt động NH vì giá cổ phiếu và mức lợi nhuận rất cao của loại hình kinh doanh này. Thử hỏi cùng quy mô vốn, DN nào có thể kiếm được lợi nhuận trước thuế 1.100 tỉ đồng như ACB trong 8 tháng đầu năm 2007?

Về vấn đề liệu DN tham gia thành lập NH có gây ra những rủi ro không? Nếu đúng như luật định thì không. VN đã có những quy định chặt chẽ về những tỉ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động NH.

Ví dụ, Luật các TCTD quy định tổng dư nợ cho vay của TCTD đối với một khách hàng không vượt quá 15% vốn tự có của TCTD. Chính điều này nhiều DN khi "rắp ranh" tham gia thành lập NH cũng chưa lường hết được.

Nếu tuân thủ đúng các quy định thì không có chỗ cho việc các DN có thể lợi dụng vai trò cổ đông để trục lợi. Còn những vấn đề về nhân lực, công nghệ, quản trị... thì NH cũng là một hoạt động kinh doanh mà khi tham gia vào, các DN cũng mong muốn có những NH mạnh, cạnh tranh hiệu quả để đạt lợi nhuận cao. Vì vậy, họ cũng phải có những chiến lược và giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh của NH.

Nhưng cần phải lường trước những vấn đề có thể xảy ra là phần lớn DN là các cổ đông sáng lập, nắm giữ cổ phần lớn, họ có quyền cử các thành viên HĐQT, khi đó nếu các quy chế nội bộ không được tuân thủ và kiểm soát chặt chẽ dễ dẫn đến sự lạm quyền và nới lỏng điều kiện vay, bảo lãnh đối với các DN.

Nên chặt chẽ hơn trong cấp phép

Quản trị rủi ro là vấn đề sau khi NH đã thành lập và đi vào hoạt động. Tất cả các NH VN đều phải tuân thủ theo các nguyên tắc quản trị NH lành mạnh của Uỷ ban Basel như các NH các nước tiên tiến để kiểm soát được các rủi ro về uy tín, về pháp lý và tài chính.

Việc xem xét để cho phép thành lập một NH mới đã có những quy định rất rõ ràng, cụ thể. Chắc sẽ khó có việc châm chước cho các cổ đông tổ chức không đủ điều kiện. Tuy nhiên, cần phải thẩm định rất kỹ để tránh một tập đoàn có thể tham gia thành lập nhiều NH dưới danh nghĩa tập đoàn và các Cty con.

Quyết định 24 không cho phép các tập đoàn thành lập NH riêng của mình, nhưng để tránh việc một tập đoàn có thể nắm giữ số cổ phần quá lớn trong một NH thì Chính phủ cũng nên xem xét lại việc cho phép các tập đoàn kinh tế lớn. ví dụ như Tập đoàn Dầu khí VN có NH CP Dầu khí như là một Cty con của Cty mẹ (QĐ199/2006/QĐ-TTg ngày 29.8.2007).

Và NHNN VN cũng nên rất hạn chế phê duyệt việc sở hữu cổ phần vượt tỉ lệ (đã được quy định trong Điều 5.4.d của QĐ 24)... Có như vậy, VN mới tránh được rủi ro từ sự vi phạm quy định an toàn trong cung cấp tín dụng, tạo nên cạnh tranh không lành mạnh, dẫn đến nguy cơ phá sản NH...

Nguồn: Lao Động