Ngày 13-9, Hiệp hội Thép đã có công văn gửi Thủ tướng chính phủ nhằm báo động về khả năng xảy ra khủng hoảng thừa đối với ngành thép Việt Nam. Từ đầu năm đến nay, cả nước đã có 5 dự án liên hợp thép, 3 dự án thép với tổng vốn đầu tư gần 10 tỷ USD. Theo Hiệp hội Thép, nếu tất cả dự án được triển khai, đến năm 2015 sẽ cung cấp trên 22 triệu tấn/năm, trong khi đó dự báo nhu cầu thép của Việt Nam năm 2015 khoảng 15 triệu tấn/năm và khi đó sẽ xảy ra khủng hoảng thừa.

Theo một chuyên gia trong lĩnh vực này thì việc ồ ạt cấp phép đầu tư vào các dự án thép thời gian gần đây đã đặt ra một số vấn đề cần cảnh báo. Thứ nhất, tại các nước trong khu vực, thép được xem là “lương thực” của các ngành công nghiệp khác nên trong cơ cấu đầu tư vào các dự án thép, vốn của nhà đầu tư nước ngoài không được vượt quá 30%. Doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân trong nước luôn được ưu tiên và ưu đãi đầu tư vào lĩnh vực này.

Đặc biệt ưu tiên những doanh nghiệp tạo ra thương hiệu cho thép trong nước; thứ hai, việc quy hoạch phát triển luôn chừa khoảng trống để kích thích phát triển. Tức dự báo tổng lượng cung luôn thấp hơn dự báo về nhu cầu. Ngoài ra, chính phủ nên có những tiêu chí cụ thể về bảo đảm môi trường, công nghệ tiên tiến, khép kín từ luyện phôi đến cán… đối với các dự án đầu tư 100% vốn nước ngoài bởi những lý do sau: Các tập đoàn, công ty nước ngoài khi đầu tư vào Việt Nam đều tính kỹ lượng cung - cầu của nước sở tại. Khi nhìn thấy khả năng xảy ra khủng hoảng thừa trong tương lai, nhà đầu tư sẽ thực hiện chiến thuật “ăn xổi ở thì”, tức phải đầu tư ngắn hạn với công nghệ rẻ tiền hoặc thực hiện gia công.

Sau khi lượng cung – cầu đạt đến ngưỡng cân bằng hoặc bắt đầu xảy ra hiện tượng cung vượt cầu, các nhà đầu tư sẵn sàng “rút quân”. Như vậy với số vốn đầu tư ít do công nghệ rẻ tiền, chỉ trong thời gian ngắn các nhà đầu tư có thể thu hồi vốn và có lợi nhuận. Một cảnh báo khác là chính sự ồ ạt đầu tư của các “đại gia” trong ngành thép của khu vực và thế giới vào Việt Nam sẽ “góp phần” bóp chết những thương hiệu của thép Việt Nam. Khi các doanh nghiệp trong nước “chết”, thị trường thép Việt Nam sẽ bị các “đại gia” chiếm lĩnh.

Trên lý thuyết, nhu cầu thép trong nước được cung cấp bởi những nhà sản xuất trong nước. Nhưng thực tế thì đây hoàn toàn là thép mang thương hiệu của các nước và khi đó thị trường “lương thực” của các ngành công nghiệp đã bị chi phối từ các tập đoàn, công ty của nước ngoài.

Từ những phân tích trên có thể thấy, ngành công nghiệp thép Việt Nam trong tương lai có những điểm tương đồng với công nghiệp ô tô Việt Nam hiện nay. Sau thời gian dài “hưởng lợi” từ những ưu đãi đầu tư của Chính phủ nhằm kích thích phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ bằng các cam kết nâng cao tỷ lệ nội địa hóa của các liên doanh, đến nay, khi các cam kết về giảm đến miễn thuế nhập khẩu ô tô nguyên chiếc ngày càng đến gần, các doanh nghiệp lắp ráp sẵn sàng giải thể hoặc chuyển qua đi buôn xe, còn ngành công nghiệp ô tô của đất nước vẫn được xem là “chưa có gì”. Nếu không sớm có những cam kết cụ thể đối với các nhà đầu tư  nước ngoài đầu tư vào ngành thép, xem xét tính khả thi, khả năng tài chính của từng dự án… trong tương lai không xa, ngành công nghiệp thép Việt Nam sẽ phải trả giá đắt
Nguồn: SGGP