Về 8 tập đoàn kinh tế Nhà nước (Bưu chính - Viễn thông, Than - khoáng sản, Dầu khí, Điện lực, Công nghiệp tàu thủy, Dệt may, Cao su, Tài chính - bảo hiểm), ông Nguyễn Trọng Dũng (Phó Vụ trưởng Vụ Đổi mới doanh nghiệp, Văn phòng Chính phủ) cho hay, đây chỉ là việc: “Thủ tướng phê duyệt các đề án thí điểm tập đoàn kinh tế trên cơ sở Tổng Cty Nhà nước quy mô lớn và các đề án này đang được triển khai thực hiện”.

Theo ông Trần Tiến Cường (Trưởng Ban doanh nghiệp, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế T.Ư), việc phê duyệt đề án hay thành lập Cty mẹ - Tập đoàn mới chỉ là sự khởi đầu của một quá trình mà chưa phải là đã thành tập đoàn kinh tế.

Bên cạnh đó, sau khi nêu ra “tên tuổi” của một số mô hình tập đoàn kinh tế tư nhân tiêu biểu (Đồng Tâm, Kinh Đô, Hòa Phát, Hoàng Anh Gia Lai, Vincom, Trung Nguyên...), ông Lê Khắc Hiệp (Chủ tịch HĐQT Cty cổ phần Vincom) nhấn mạnh rằng: “Các tập đoàn kinh tế tư nhân hiện nay, nhìn chung, buộc phải mang cái tên không chính danh là Cty cổ phần tập đoàn, hoặc Cty trách nhiệm hữu hạn tập đoàn. Như vậy, trên thực tế về pháp lý mô hìnhtập đoàn kinh tế tư nhân cho đến nay vẫn chưa được thừa nhận”.

Đằng sau “phong trào” thành lập Tập đoàn kinh tế

Trong quá trình xây dựng tập đoàn kinh tế dựa trên Tổng Cty Nhà nước, đề án xây dựng tập đoàn kinh tế của Tổng Cty Bưu chính - Viễn thông được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt sớm nhất, vào năm 2005. Tuy nhiên, khi Đề án này chưa được triển khai cụ thể thì Tổng Cty Than Việt Nam đã thực hiện cuộc “lật đổ” ngoạn mục, “đảo lộn” thứ tự để ra mắt sớm nhất Tập đoàn Than Việt Nam (sau đó là Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam).

Ngoài 8 tập đoàn kinh tế Nhà nước nêu trên, theo Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế T.Ư, trong một số lĩnh vực khác như xây dựng, xây lắp, công nghiệp..., cũng đang dự kiến xây dựng một số đề án thí điểm tập đoàn.

Cùng thời gian, bốn chữ “Tập đoàn kinh tế” cũng được hàng loạt doanh nghiệp tư nhân trang trọng đặt trước tên riêng của doanh nghiệp. Như phản ánh của ông Vũ Duy Thái, Chủ tịch Hiệp hội Công thương Hà Nội là, có những doanh nghiệp tư nhân mang danh là tập đoàn kinh tế, nhưng lại sinh hoạt trong “Hội doanh nghiệp vừa và nhỏ”. 

Đặt vấn đề hiện nay có hay không “phong trào” thành lập tập đoàn kinh tế? Ông Trần Tiến Cường cho rằng, trước hết cần khẳng định xu hướng hình thành các tập đoàn kinh tế là cần thiết.

Ông Cường phân tích: “Có thể nói việc liên kết, hình thành tập đoàn kinh tế về thực chất là để tăng sức mạnh cạnh tranh trong hội nhập, kể cả khu vực kinh tế Nhà nước lẫn tư nhân. Đơn cử trong lĩnh vực phân phối, đó là sự hiện hữu của Metro, Big C, Pakson và sắp tới có thể là Lotte Shopping, Carrefour, Tesco và đặc biệt là đại gia Wal-Mart.

Đến năm 2009 sẽ có thay đổi lớn đối với thị trường bán lẻ, các tập đoàn, nhà đầu tư quốc tế sẽ có thể thành lập Cty bán lẻ 100% vốn nước ngoài, thay vì phải xin phép lập liên doanh.

Thực tế, các doanh nghiệp bán lẻ nội địa đã có dấu hiệu xích lại gần nhau. Mới đây, 4 doanh nghiệp trong lĩnh vực phân phối Việt Nam là Satra, Hapro Mart, Saigon Co.op và Phú Thái đã liên kết để thành lập VDA, hay Hapro và Vinatext Mart đã hợp tác để cùng kinh doanh chung một mặt bằng”.

Nhưng qua tìm hiểu bước đầu việc thí điểm thành lập các tập đoàn kinh tế, ông Trần Tiến Cường bày tỏ lo ngại: “Việc thành lập tập đoàn kinh tế nói chung, vẫn còn tâm lý bề nổi lấn át bề sâu, nghĩa là cần danh hơn thực chất”.

Trước xu hướng nhiều doanh nghiệp muốn được “chính danh” là tập đoàn kinh tế, ông Trần Tiến Cường cho rằng: “Không nên quá quan trọng hóa (hành chính hóa) vấn đề được công nhận là tập đoàn kinh tế, mà cần đi vào các yếu tố thực chất tạo nên tập đoàn kinh tế”.

Nhiều ý kiến tại Hội thảo cũng chỉ ra rằng, không đâu trên thế giới Nhà nước ra quyết định hoặc công nhận việc thành lập tập đoàn kinh tế.

“Điều này nghĩa là khi doanh nghiệp nào đó, ví dụ Samsung, phát triển đến mức độ nhất định, thì nó được người ta gọi là tập đoàn kinh tế (chaebol). Cần lưu ý điều này hoàn toàn khác với việc tư xưng là tập đoàn kinh tế” - Ông Nguyễn Quang A (Ủy viên HĐQT Ngân hàng ngoài quốc doanh) nói.

Chính vì vậy, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế T.Ư Đinh Văn Ân, đã phản đối kiến nghị được đưa ra tại Hội thảo của luật gia Vũ Xuân Tiền (Chủ tịch HĐTV Cty tư vấn VFAM Việt Nam), về việc “ban hành một Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn sự hình thành, hoạt động của tập đoàn kinh tế trong khu vực ngoài quốc doanh”.

Ông Nguyễn Quang A còn cảnh báo rằng: “Bên cạnh việc giải quyết khâu oai, phải chăng nhiều doanh nghiệp muốn xưng là tập đoàn kinh tế để trốn tránh trách nhiệm pháp lý? Vì tập đoàn kinh tế không là pháp nhân, nhưng danh xưng này có thể khiến người dân hiểu nhầm. Đơn cử có những doanh nghiệp bình thường nhưng lại xưng là tập đoàn kinh tế để kích giá cổ phiếu thì ai sẽ chịu trách nhiệm?”. 

Tập đoàn kinh tế tư nhân còn bị cản trở?

Trong việc hình thành, phát triển các tập đoàn kinh tế Nhà nước thời gian tới, ông Đinh Văn Ân cho rằng, có hai vấn đề quan trọng cần được “xử lý” tốt.

“Thứ nhất, chế độ báo cáo tài chính hợp nhất, giám sát hoạt động tài chính của tập đoàn kinh tế, của nhóm Cty mẹ - Cty con thuộc tập đoàn kinh tế. Thứ hai, việc giám sát các tập đoàn kinh tế, nhóm Cty mẹ - Cty con thuộc tập đoàn kinh tế thực hiện các quy định về hạn chế cạnh tranh, chống lạm dụng vị thế thống lĩnh thị trường hoặc lạm dụng vị trí độc quyền”.

Bên cạnh đó, ông Lê Khắc Hiệp đã bày tỏ: “Mặc dù Nhà nước có chủ trương ủng hộ khối kinh tế tư nhân phát triển. Tuy nhiên, chỉ ở tầm vĩ mô, còn tại các cơ quan, ban ngành thực thi chủ trương này lại không hẳn đã tuân thủ yêu cầu khuyến khích kinh tế tư nhân phát triển.

Việc hành doanh nghiệp trong xem xét cấp phép đầu tư, mở rộng hạng mục kinh doanh hay thành lập, mua bán sáp nhập các Cty con, liên doanh liên kết với nước ngoài..., của các cơ quan công quyền không phải là chuyện hiếm”.
Nguồn: Tiền Phong