>>Trò chuyện với Phó GĐ Sở đi làm doanh nhân

Vừa qua, ông tổ chức lớp giảng về văn hoá kinh doanh cho một số doanh nhân. Văn hoá kinh doanh là gì? Ở VN hẳn còn thiếu văn hoá kinh doanh, gây cản trở cho sự lớn mạnh của doanh nhân VN?

Hợp tác chứ không triệt hạ

Ông Lương Văn Lý. (ảnh: PC)

Trả lời câu hỏi trên, ông Lý nói: "Từ trước đến nay chúng ta chưa có một lớp doanh nhân đúng nghĩa. Dưới thời thuộc Pháp chỉ có vài nhà tư sản trong cả nước. Không có lớp doanh nhân thực sự thì làm sao hình thành tập quán, cách ứng xử chuẩn trong kinh doanh.

Ai cũng hiểu văn hoá kinh doanh là cần thiết, nhưng nội hàm ra sao còn hết sức mới lạ. Tôi mới chỉ đưa vấn đề để mọi người cùng tranh luận, mong rằng dần dần sẽ xác định nội hàm của khái niệm “văn hóa kinh doanh”.

Bước đầu, theo tôi có thể nêu một số nội dung của văn hóa kinh doanh: Trước hết, trong luật pháp và qui định của Nhà nước cần thực sự thể hiện bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Điều đầu tiên của văn hoá kinh doanh là tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc kinh doanh của mọi thành phần kinh tế. Nhà nước không đối xử bình đẳng với doanh nghiệp thì làm sao có được ý thức bình đẳng trong kinh doanh?

Trong giới kinh doanh, cạnh tranh lành mạnh và cạnh tranh đi đôi với hợp tác là những khái niệm còn rất mù mờ. Không thể cạnh tranh kiểu “ghen ăn tức ở” dẫn đến triệt hạ cho bằng được đối thủ, triệt hạ mà không từ bất cứ điều gì: từ uy tín doanh nghiệp, danh dự cá nhân cho đến khả năng kinh doanh.

Khi sống ở nước ngoài, tôi lại được nghe lời nhận xét mà nhiều người chúng ta đã biết: hai người Hoa kết hợp thì phạm vi kinh doanh lớn hơn một người làm. Ba người Hoa kết hợp thì càng lớn hơn. Nhưng hai người VN kết hợp thì kết quả giảm phân nửa, ba người kết hợp thì phá sản. Điều này phản ánh việc chúng ta chưa quen hợp tác, làm ăn với nhau, chỉ quen nghĩ hạ đối thủ để vượt lên. Đó là thói quen làm ăn tiểu thương.

Những tổ chức tập hợp doanh nhân như hiệp hội, câu lạc bộ hiện nay còn rất yếu, chưa thể hiện rõ sự gắn bó, chung lòng, chung sức với nhau giữa các thành viên.

Mặt khác, doanh nhân VN phải tập tính tự lập, không phải việc gì cũng dựa vào Nhà nước. Thời gian dài sống trong bao cấp, tính tự lập chưa có dịp được phát huy  

Trong thời gian làm ở Sở Kế hoạch - Đầu tư, có việc khiến tôi rất băn khoăn là: các hiệp hội doanh nghiệp khi tham gia vào các hoạt động xúc tiến do UBND TP tổ chức, như xúc tiến ở nước ngoài, luôn đề nghị UBND TP tài trợ.

Theo tôi, doanh nghiệp mà yêu cầu Nhà nước phải tài trợ là điều rất trái khoáy. Tổ chức cho doanh nghiệp tham gia các chuyến công tác để tự giới thiệu, quảng bá là trách nhiệm của Nhà nước, còn lại là trách nhiệm của doanh nghiệp. Thực tế, các hiệp hội cần chi viện của Nhà nước là vì các thành viên thà tự mình đi chứ không đóng góp tiền cho hiệp hội cử người đi đại diện cho mình. Đây là điều cần phải xem lại, ở cả phía hiệp hội và cả phía các thành viên

Sân chơi bằng phẳng hơn với quốc doanh, lồi lõm hơn với tư nhân

Hợp tác, điều các doanh nhân VN còn thiếu. (ảnh minh hoạ)

- Thưa ông, vấn đề đầu tiên cần đề cập trong văn hoá kinh doanh là bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Nhưng, trong một số lĩnh vực có thể chấp nhận sự tham gia của tư nhân, như hàng không, vẫn rất hạn chế mở cửa, trong khi nhu cầu về hàng không, đặc biệt để di chuyển giữa các tỉnh mới được đáp ứng rất hạn chế. (Vẫn biết hàng không có liên quan nhiều đến quốc phòng)? 

- Đấu tranh để có sự cạnh tranh bình đẳng là cả một quá trình, không thể một sớm, một chiều.

Hiện nay vẫn còn một số quy định, tập quán, rào cản làm cho sân chơi bằng phẳng hơn với quốc doanh, lồi lõm hơn với tư nhân.

Qua một số luật, quy định mới ban hành, tôi tin Chính phủ đã thấy rõ nhu cầu đa dạng hoá thành phần và loại hình tham gia trong của lĩnh vực hàng không. Tuy nhiên việc cần cân nhắc và xử lý nhiều yếu tố trong quá trình ban hành, thực hiện qui định khiến quá trình không diễn ra nhanh như mong đợi.

Có điều phải nói là nếu than phiền Nhà nước chậm thì bản thân doanh nghiêp cũng phải tự xem lại mình đã chuẩn bị gì chưa để chơi trên một sân chơi thực sự bằng phẳng. Sự cạnh tranh bình đẳng trước sau cũng xảy ra, không chấp nhận trong nước cạnh tranh thì cũng không cản được cạnh tranh của nước ngoài. Nếu nói về hàng không, hiện nay trên thế giới “bầu trời mở” đã trở thành một luật chơi chung hẳn hoi, không chấp nhận cũng khó!

Từ bỏ chộp giật

- Có ý kiến cho rằng, doanh nhân VN bị hạn chế ở tính chộp giật, nghĩ ngắn. Có chuyện một người mở xưởng bia và xây dựng được thương hiệu nhất định ở một số vùng trong nước và vài nước láng giềng, nhưng tiết lộ rằng không cần phát triển thương hiệu nữa vì làm doanh nghiệp chỉ cần nuôi được gia đình là đủ. Trong khi đó, nhà sản xuất bia nào cũng có quyền mơ một thương hiệu bia tầm cỡ. Ông nghĩ sao về điều này?

- Đây là một vấn đề hay, cần đặt ra để các doanh nhân thảo luận để rút ra điều cần thiết. Tôi từng dự nhiều hội thảo về xúc tiến đầu tư và biết rằng, gần đây VN trở thành một tâm điểm, một mục tiêu thời thượng của giới đầu tư trên thế giới, nhưng cũng còn một số điều khiến các nhà đầu tư băn khoăn, trong đó có hiện tượng nhiều doanh nghiệp lớn của VN ngày càng xa rời lĩnh vực hoạt động chính (“core business”) của mình.

Lúc đầu thành lập doanh nghiệp để hoạt động trên lĩnh vực a, sau một thời gian có được chút uy tín, bỗng nhiên lại nhảy sang lĩnh vực b, c vì, trong một thời điểm nhất định nào đó, lĩnh vực b,c hời quá. Giới kinh doanh các nước nghi ngại phương pháp kinh doanh này.

Giá trị của mỗi doanh nghiệp dựa trên thương hiệu mà thương hiệu thì phải xây dựng bền bỉ trên nền tảng hoạt động chính (core business) của mình. Các đối tác khi  muốn đầu tư sẽ nhìn vào tình hình tài chính hiện nay của doanh nghiệp và khả năng phát triển trong tương lai dựa trên khả năng kinh doanh trong lĩnh vực được xác định là lĩnh vực hoạt động chính. Nếu cứ nhảy cóc, không thể nào xác định khả năng phát triển tương lai được.

Một doanh nhân Mỹ tỏ ra rất ngạc nhiên khi biết VN có một thương hiệu taxi lớn được biết đến từ bao năm, nhưng lại chẻ ra một nhánh cũng làm taxi mà mang tên hoàn toàn khác, sơn xe cũng hoàn toàn khác. Vô tình thương hiệu sau phá thương hiệu trước. Đây là sai lầm lớn trong chiến lược kinh doanh.

- Tuy nhiên, thế giới đã có tập đoàn như Hyundai đi vào nhiều lĩnh vực khác nhau: cơ khí, xây dựng?

- Đa dạng hóa là tốt, là xu thế của các tập đoàn lớn nhưng đa dạng hóa khác với “nhảy cóc”. Trước hết, bước đi phải rất thận trọng. Lấy ví dụ Hyundai, chỉ sau khi Hyundai Motors đã khẳng định vững chắc thương hiệu sản xuất xe ô tô, thậm chí đã trở thành đối thủ cạnh tranh đáng gờm của Toyota tập đoàn Hyundai mới bắt đầu đa dạng hóa. Quá trình đa dạng hoá cũng tiến hành từng bước hợp lý, chuyển dần sang những lĩnh vực hoạt động gần gũi với lĩnh vực hiện đang hoạt động, ví dụ như từ làm máy ô tô sang làm máy tàu rồi đóng tàu…

Khi đã thêm hoạt động đóng tàu, hoạt động này sẽ thực hiện tách biệt, độc lập, có thịnh suy gì cũng không ảnh hưởng đến Hyundai Motors. Còn Hyundai Motors thì vẫn tiếp tục đầu tư để giữ vững và phát triển không ngừng. Như vậy, thương hiệu Hyundai ô tô không bị pha loãng đi trong khi nhiều thương hiệu khác lại hình thành, tạo thêm sức mạnh chứ không làm hao mòn giá trị của tập đoàn.

- Hiện tượng chộp giật ở doanh nghiệp suy cho cùng có phải do tâm lý dân tộc? Tâm lý người Việt vẫn có nét tiểu nông, ít tính chiến lược, ngại mạo hiểm? Có nhà nghiên cứu còn cho rằng, chính tâm lý ngại mạo hiểm khiến cho bao nhiêu năm trong quá khứ VN không có đội thương thuyền nào, dù đất nước có bờ biển rất dài.

- Tôi chưa dám nói đó là tâm lý hay một phần của tâm lý dân tộc. Tuy nhiên tâm lý gì cũng có thể thay đổi. Đây là một vấn đề của văn hoá kinh doanh cần trao đổi.

Nhà đầu tư lớn: trước hết từ chính sách

- Khu đô thị Phú Mỹ Hưng tại TP.HCM là một thành công lớn, góp phần giải toả sự quá tải của nội đô. Gần đây, nạn kẹt xe trong các thành phố lớn trầm trọng thêm, càng cần phát triển nhanh những khu đô thị như thế. Nhưng, ở VN khó tìm được những doanh nhân có đủ tầm xây dựng khu đô thị như Phú Mỹ Hưng. Tại sao VN chưa có doanh nhân thật lớn?

- Hiện nay, nhiều nhà đầu tư quan tâm đến và có đủ năng lực để xây dựng đô thị ngang hàng Phú Mỹ Hưng. Nhưng vấn đề là chính sách đầu tư và chuẩn bị cơ sở cho đầu tư như thế nào. Nếu điều kiện thoả đáng đối với các nhà đầu tư thì không chỉ có một Phú Mỹ Hưng mà sẽ nhiều.

Nên nhớ, việc xây dựng khu Phú Mỹ Hưng vào đầu những năm 1990 có sự đột phá mãnh liệt so với quy định và chính sách lúc đó.

Để VN xuất hiện doanh nhân lớn cần có quá trình, có những người đi tiên phong. Doanh nghiệp VN hiện tại có thể sánh vai với các đối thủ trên thế giới ở các công trình hạng vừa.
Nguồn: Vietnamnet