Điều đáng nói là sự hốt hoảng đó lại xuất phát từ việc nhà đầu tư (NĐT) không hiểu đúng về tinh thần của luật.

"Loạn" thông tin

Chuyện sẽ đánh thuế vào giao dịch CK được NĐT thảo luận rất sôi nổi trước khi thị trường bắt đầu mở cửa rất sớm. Ghi nhận tại một số sàn như Habubank, Quốc tế cho thấy, đa số NĐT đều tỏ ra bất bình và lo lắng khi mức thuế được coi là quá cao.
 
Điều đáng ngạc nhiên là hầu hết những người tham gia bàn luận lại chưa hề đọc qua dự thảo luật hay hiểu kỹ về các điều khoản liên quan.

Con số được tập trung nhiều nhất vẫn là mức thuế suất 25%, dù Quốc hội ngày 20.11 đã giảm xuống còn 20%. Thậm chí, có người còn phàn nàn không hiểu các nhà làm luật nghĩ gì mà lại áp mức thuế tới 25% giá trị giao dịch!

Anh T - một NĐT trên sàn Habubank quyết định viết lệnh bán từ 8h sáng (giờ mở cửa là 8h30) - cho biết, thông tin về thuế thu nhập cá nhân chắc chắn sẽ tác động lớn đến tâm lý thị trường và tốt nhất là nên "đẩy" sớm, kẻo thị trường còn xuống nữa.

Thực tế hai vấn đề được NĐT quan tâm nhiều nhất vẫn không có gì mới, đó là mức thuế suất quá cao, kê khai "lằng nhằng" và dường như luật chỉ chăm chăm thu thuế phần lãi, không quan tâm đến những rủi ro và phần lỗ mà NĐT phải chịu.

"Mới thấy người ta được tí lãi đã vội tính chuyện thu. 20% thì còn gì nữa. Thế lúc lỗ ai bù? Cứ đơn giản "ông" lãi 100 triệu thì bị mất 20 triệu. Đánh thuế cao thế chả khác nào cây chưa mọc đã mang ra cưa ngọn rồi".

Những bình luận kiểu như vậy được lặp đi lặp lại khá nhiều, thậm chí đã được đề cập tới từ lâu khi dự thảo luật được đem ra lấy ý kiến, nhưng được "cập nhật" thêm sự kiện thời sự ngày 20.11 khi Quốc hội bỏ phiếu thông qua. Nhiều ý kiến cho rằng việc hạ từ 25% xuống còn 20% đã là "may lắm rồi".

Điều đáng chú ý là không thấy NĐT bình luận về hình thức khấu trừ 0,1%/giá chuyển nhượng. Có người còn tỏ ra rất bức xúc khi luật lại chọn cách tính "lằng nhằng" quyết toán, kê khai trong khi không "giã" ngay vào chi phí giao dịch (thực ra đã có hình thức tương tự trong luật).

Điều đó chứng tỏ thông tin về cách thức thu thuế giao dịch CK đến với đa số NĐT rất ít, sai lạc và ngay nhiều cơ quan truyền thông đại chúng cũng chỉ tập trung nói tới con số 20%.

Nhà đầu tư lo lắng tại sàn chứng khoán Bảo Việt, Hà Nội (ảnh chụp ngày 21.11).

Thực tế, việc NĐT có quyền lựa chọn linh hoạt giữa 2 hình thức: Khấu trừ ngay 0,1%/giá chuyển nhượng và tạm khấu trừ 0,1%/giá rồi quyết toán cuối năm với thuế suất 20% trên thực lãi được đánh giá là hợp lý và cũng chính là ý kiến đóng góp được tiếp thu.

Một ví dụ dễ hiểu nhất là mức thuế này không khác gì việc cộng thêm vào phí giao dịch. Hiện nay, mức phí phổ biến của các CTCK là từ 0,1% đến 0,4%.

Điều thú vị là rất ít NĐT quan tâm xem mỗi giao dịch của mình phải chịu phí bao nhiêu, trong khi lại rất băn khoăn về mức thuế 0,1%. Ngoài ra, một thông tin nữa cũng rất ít NĐT nắm được là luật cho phép bù trừ lỗ lãi trong năm và được chuyển lỗ (nếu có) sang 5 năm tiếp theo.

Hạn chế lướt sóng?

Theo nhận định của ông Nguyễn Hoàng Hải - Tổng Thư ký Hiệp hội Nhà đầu tư tài chính (Vafi) - về cơ bản, kinh doanh CK phải đóng thuế là đúng. Với lựa chọn linh hoạt của luật, đa số NĐT sẽ chọn cách khấu trừ ngay 0,1%, vì cách tính đơn giản tương tự như phí giao dịch và thực tế mức này cũng không quá lớn.
 
Một điểm cần nói rõ là không ít NĐT hiểu sai về khái niệm "cá nhân cư trú", thậm chí một số NĐT còn nhầm với việc "có hộ khẩu".

Theo giải thích từ ngữ trong luật, cá nhân cư trú là người có mặt tại Việt Nam từ 183 ngày trở lên trong một năm hoặc có nơi ở thường xuyên tại Việt Nam. Như vậy, tuyệt đại đa số NĐTTN có thể yên tâm lựa chọn một trong hai hình thức tính thuế như trên.
 
Việc phân chia thành nhóm cá nhân không cư trú là hướng tới nhóm người không có mặt thường xuyên, hoặc không có quốc tịch Việt Nam như NĐT cá nhân nước ngoài làm việc bán thời gian hoặc không ở dài hạn tại Việt Nam.

Đối với nhóm này, thuế sẽ được khấu trừ ngay 0,1%. Ngoài ra, khái niệm "chuyển nhượng" cần được hiểu là giao dịch bán. Thuế suất 0,1%/giá trị chuyển nhượng không thu đối với các giao dịch mua.

Việc khấu trừ như vậy sẽ phần nào hạn chế các giao dịch lướt sóng phong trào hiện nay. NĐT sẽ phải cân nhắc lợi nhuận thực thu và rủi ro, vì thực tế hoạt động lướt sóng T+ rất phổ biến, thậm chí nếu quản lý 2 tài khoản có thể mua và bán ngay cùng một loại CP trong ngày.

Mặt khác, khi NĐT phải trả thêm thuế cùng với phí giao dịch, các CTCK cũng sẽ phải cân nhắc nâng cao chất lượng dịch vụ hoặc những hình thức cạnh tranh khác để khuyến khích giao dịch và NĐT sẽ được lợi.