Sáng 11-12, cơ quan đại diện phía Nam Bộ Khoa học & công nghệ và Viện Những vấn đề phát triển thuộc Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật VN tổ chức hội thảo “Tác động của đô thị hóa và công nghiệp hóa tới cộng đồng dân cư nông thôn - vấn đề đất đai, việc làm và môi trường sinh thái”. 

Tại đây, các nhà chuyên môn cho biết ở đồng bằng sông Cửu Long, khi mất đi 1ha đất nông nghiệp trồng cây lâu năm thì mất đi 3,5 việc làm và 0,3 việc làm dịch vụ nông nghiệp. Trong khi đó, những lao động nông nghiệp khi bị thu hồi đất mà không chuyển được nghề nghiệp thì thu nhập của họ giảm sút.

Với ông Đặng Ngọc Dinh, lao động nông nghiệp từ trung niên (khoảng 35 tuổi trở lên) mới là nhóm người đáng lo nhất “vì sau khi bị thu hồi đất, khả năng tìm kiếm việc làm của họ rất khó”. Trong khi đó, họ vẫn còn phải nuôi một số người phụ thuộc (cha mẹ già, các con nhỏ)... “Đây là bức xúc lớn mà xã hội không thể không quan tâm” - ông Dinh kiến nghị.

“Điểm nóng” giá đất

Theo ông Nguyễn Hữu Hoài Phú - chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn TP.HCM, cuộc điều tra (năm 2006) trên nhóm người bị thu hồi đất cho thấy “số lao động nông nghiệp chuyển sang lao động công nghiệp có tăng nhưng không nhiều, từ 3,1 lên 6,6%”, trong khi sau khi bị thu hồi đất số lao động nông nghiệp thất nghiệp tăng từ 28,1 lên 38,8%.

Kết quả điều tra còn cho thấy sau khi bị thu hồi đất, thu nhập bình quân của hộ gia đình khoảng 25,3 triệu đồng/năm, giảm khoảng 13% so với trước đó. Phần lớn số người được hỏi cho biết các công trình đầu tư hạ tầng như điện, nước, giao thông, chợ... tốt hơn so với trước khi bị giải tỏa, chỉ riêng phần thu nhập người dân là thấp hơn trước.

Nhóm nghiên cứu của ông Đặng Ngọc Dinh thấy rằng “điểm nóng” gây nên bức xúc là giá cơ hội của đất nông nghiệp sau khi chuyển đổi thành đất phi nông nghiệp tăng lên quá lớn, làm người dân cảm thấy xót xa, cảm giác bị mất mát quyền lợi.

“Trong một số trường hợp, địa phương hạ giá đền bù và xem như là một lợi thế cạnh tranh để thu hút đầu tư” - ông Dinh nói. Còn người nông dân và những phúc lợi xã hội không được hưởng một phần lợi ích từ giá cơ hội khi đất nông nghiệp được qui hoạch làm dự án nhà ở, công nghiệp..., rất nhiều trường hợp giá cơ hội này tăng lên tới 10-20 lần.

Xung đột lợi ích giữa người bị thu hồi đất và nhu cầu tạo quĩ đất phục vụ các nhà đầu tư hay nhu cầu phát triển nói chung đã chất chứa trong đó nhiều nguy cơ phát sinh những vấn đề xã hội lâu dài. Các nhà nghiên cứu hết sức lo lắng vì điều này được biểu hiện qua quá trình phân hóa thu nhập, khoảng cách giàu nghèo diễn ra với tốc độ nhanh hơn.

Chia sẻ lợi ích

Hầu hết ý kiến đồng tình ngoài việc đền bù đất gần sát giá thị trường thì cần có chính sách phân phối lại hợp lý giá cơ hội của đất khi thu hồi, chuyển mục đích sử dụng. Hay nói cách khác, nhà đầu tư phải chia sẻ lợi ích cho người có đất bị thu hồi qua nhiều kênh khác nhau, có thể trực tiếp hoặc gián tiếp qua đóng góp của mình. Đó là nền tảng của sự bền vững và ổn định lâu dài, đồng thời là một trong những giải pháp tốt nhất giải quyết vấn đề nông dân - nông thôn đang ngày càng “nóng” lên trong tiến trình phát triển rất nhanh như hiện nay.

Bà Nguyễn Thị Nguyệt - phó chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Đồng Nai - đặt vấn đề nên có cơ chế để người có đất bị thu hồi góp vốn vào các dự án đầu tư nhằm giúp họ có điều kiện đảm bảo cuộc sống trong thời gian chuyển đổi nghề nghiệp...

Ông Nguyễn Hữu Hoài Phú lên tiếng phải loại bỏ tình trạng một số người lợi dụng qui hoạch để lấy đất của nông dân bố trí cho các dự án không khả thi hoặc đầu cơ đất đai, dẫn đến đất nông nghiệp bị bỏ không, trong khi nông dân không có đất sản xuất.

Ông Đặng Ngọc Dinh kiến nghị chính quyền cần huy động các tổ chức xã hội, đoàn thể vào cuộc sớm để giải quyết các vấn đề bức xúc của người dân bị thu hồi đất nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích xã hội và người dân.
Nguồn: Tuổi Trẻ