Cả con nợ và chủ nợ đều né tránh

Theo một lãnh đạo của ngành tài chính đã làm việc lâu năm trong lĩnh vực xử lý tài sản nợ của khối DNNN, sau thất bại của chủ trương đầu tư "1 triệu tấn mía đường" dẫn đến việc tê liệt hàng loạt các nhà máy đường vì không có khả năng trả nợ, Chính phủ đã kiểm điểm sâu sắc và có hẳn một kế hoạch nhằm đánh giá lại hiệu quả hoạt động của các nhà máy này. Theo đó, Chính phủ chỉ đạo việc phân loại các dự án: Đối với các dự án xét thấy còn có khả năng phát triển, có thể thu hồi vốn, trả được nợ thì sẽ tạo điều kiện bằng cách cho khoanh nợ, dãn nợ, giao Ngân hàng Nhà nước xử lý.

Còn đối với các dự án xét thấy không có khả năng trả nợ, thua lỗ kéo dài năm này qua năm khác, sản phẩm không có khả năng cạnh tranh thì mạnh dạn cho phá sản theo luật định. Thế nhưng, từ đó đến nay chủ trương này của Chính phủ vẫn đang bị "treo", vì trên thực tế chẳng DN nào chịu tự tuyên bố phá sản. Trong khi đó, bản thân các địa phương có số DNNN nợ đọng dây dưa nhưng chính quyền địa phương lại chần chừ, thiếu quyết liệt trong việc xử lý, để tình trạng làm ăn kém hiệu quả ngày càng trầm kha đến hồi "hết thuốc chữa".

Việc xử lý nợ đọng đối với khối các DN ngành GTVT cũng rơi vào bế tắc, khi Thủ tướng đã hơn một lần yêu cầu Bộ GTVT và các TCty nhà nước thuộc bộ tiến hành kiểm điểm, làm rõ nguyên nhân chủ quan, trách nhiệm của cá nhân, tập thể trong quản lý, điều hành sản xuất, kinh doanh đã để tình trạng thua lỗ kéo dài, kinh doanh kém hiệu quả, không có khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Tuy thế, phải nhìn thẳng vào nguyên nhân của những tồn tại! Đó là vì để giành giật được công trình, DN cứ "nhắm mắt" bỏ thầu giá thấp, biết là lỗ mà vẫn bấm bụng làm, để rồi chiếm dụng vốn lẫn nhau và đều trở thành con nợ khó đòi của hầu khắp các ngân hàng. Xử lý số nợ dây dưa đã lên đến hàng nghìn tỉ đồng của các DN ngành GT, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ GTVT phải kiên quyết giải thể hoặc phá sản theo quy định đối với những DN kinh doanh không hiệu quả, thua lỗ kéo dài, làm mất vốn nhà nước. Nhưng đến nay, số DN bị giải thể, phá sản của ngành này vẫn đếm trên đầu ngón tay.

Xử lý nợ xấu: Đau cũng phải cắt

Cho đến nay, theo Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển DN, các DNNN mới xử lý dãn nợ, khoanh nợ, xoá nợ thuế và các khoản phải nộp ngân sách nhà nước với tổng số tiền là 314,91 tỉ đồng; xử lý nợ đọng hơn 19 nghìn tỉ đồng, chủ yếu bằng biện pháp thu hồi nợ, bán tài sản đảm bảo, sử dụng dự phòng rủi ro của ngân hàng. Trong số DN đã CPH, có khoảng 2.000 DN có nợ và tài sản loại trừ không tính vào giá trị DN.

Tuy nhiên, theo Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) thì số nợ phải trả của DNNN thường gấp 1,2 -1,5 lần vốn nhà nước tại DN, thậm chí có nhiều DN nợ gấp vài lần đến hàng chục lần vốn chủ sở hữu. Số nợ phải thu cũng chiếm từ 50-60% vốn chủ sở hữu, đặc biệt nợ khó đòi chiếm đến 15-20% lợi nhuận hàng năm, nhưng lại không được ghi đầy đủ trong sổ sách kế toán DN. Đến thời điểm này, việc xử lý các khoản nợ tồn đọng của khối DNNN mà Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước đưa ra biện pháp vẫn chủ yếu là dãn nợ, khoanh nợ.

Theo đánh giá của các chuyên gia về xử lý công nợ, thì việc xác định chính xác nguyên nhân thua lỗ để xử lý trách nhiệm người đứng đầu DN cũng làm hạn chế khá nhiều những DN làm ăn thua lỗ, nhưng không chịu tuyên bố phá sản. Nếu nguyên nhân thuộc về chủ quan DN, như đầu tư kém hiệu quả dẫn đến kinh doanh thua lỗ hoặc có nhiều dự án không được tính toán khả năng thu hồi vốn, quản lý đầu tư lỏng lẻo, dẫn đến đầu tư công nghệ lạc hậu, đầu tư không cân đối với vùng nguyên liệu, vượt quá khả năng về vốn, dùng vốn vay ngắn hạn để đầu tư dài hạn... thì việc thua lỗ phải được xử lý trách nhiệm cá nhân, và phải bồi thường vật chất cho DN, chứ không thể lại yêu cầu Nhà nước bao cấp tràn lan. Đối với những DN bên bờ vực phá sản thì dẫu "đau cũng phải cắt", để không trở thành gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Nguồn: Lao Động