Ngoại tệ là một đồng tiền mạnh, các nước đang phát triển rất cần lượng ngoại tệ này để đổi mới thiết bị kỹ thuật - công nghệ phục vụ yêu cầu tăng trưởng, nâng cao sức cạnh tranh nhằm chống tụt hậu xa hơn. Gần đây có một số thị trường coi đó như là một tác nhân gây ra lạm phát. Nhưng "sau cái đó không phải là do cái đó" mà quan trọng là do hiệu quả của việc hấp thụ như thế nào?

Lượng ngoại tệ vào Việt Nam tính từ đầu năm 2007 đến nay khá lớn và tăng mạnh ở hầu hết các nguồn, bao gồm nguồn vốn đầu tư trực tiếp (FDI) thực hiện; nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) giải ngân; nguồn vốn đầu tư gián tiếp (FPI) giải ngân (vào thị trường chứng khoán chính thức, OTC, vào thị trường bất động sản,...) tính theo vốn gốc; nguồn kiều hối (kể cả số tiền của số người trong gần 3 triệu Việt kiều gửi về nước cho thân nhân và số tiền của số người trong gần 400 nghìn lao động Việt Nam đang làm việc ở 40 nước trên thế giới); số tiền chi tiêu của khách quốc tế đến Việt Nam.

Với 5 nguồn trên từ đầu năm 2007 đến nay đã đạt khoảng 24,9 tỉ USD. Nếu tính cả số ngoại tệ mà các doanh nghiệp vay của nước ngoài, thì lượng ngoại tệ vào nước ta còn lớn hơn nữa. Ngoài ra, thuộc về tổng nguồn, còn có một lượng ngoại tệ không nhỏ ở trong dân cư do lãi suất USD gửi ngân hàng thương mại hiện chỉ thấp bằng khoảng một nửa lãi suất VND, nên đã không gửi vào ngân hàng thương mại nữa, hoặc đến kỳ đáo hạn đã rút ra để hoặc là thanh toán trực tiếp, hoặc là bán lấy VND đầu tư vào vàng, bất động sản, gửi tiết kiệm hoặc chi tiêu cho đời sống,... Gửi tiết kiệm thì lãi suất thấp chỉ bằng một nửa lãi suất tiết kiệm VND nên không hấp dẫn. Vì vậy sẽ tạo sức ép làm cho tỷ giá VND/USD giảm, tức là làm cho giá của VND lên giá so với USD.

Trong khi cung về ngoại tệ tăng mạnh như trên, thì cầu về ngoại tệ tăng thấp hơn. Để tăng dự trữ ngoại hối, tránh cho đồng VND lên giá, ảnh hưởng không tốt tới xuất nhập khẩu và nhập siêu, Ngân hàng Nhà nước đã mua vào khoảng 9 tỉ USD (tập trung chủ yếu vào tháng 6 đầu năm ngoái). Kim ngạch nhập siêu cả năm ngoái là 12,4 tỉ USD. Cộng hai khoản chủ yếu này thì cầu ngoại tệ đạt khoảng 22,4 tỉ USD, thấp hơn cung ngoại tệ khoảng 2 tỉ USD; nếu kể cả các nguồn chưa thống kê được (nguồn doanh nghiệp vay nước ngoài, nguồn ngoại tệ trong dân,...), thì chênh lệch còn lớn hơn nữa.

Ngoại tệ cũng là một loại hàng hóa - hàng hóa đặc biệt - nên cũng chịu tác động của quy luật cung-cầu. Khi cung lớn hơn cầu thì giá USD sẽ giảm là tất yếu. Chính vì thế mà tỷ giá VND/USD ở nước ta từ tháng 1 đến tháng 5.2007 đã giảm mặc dù ngay từ tháng 1 năm đó ngân hàng đã nới rộng biên độ giao dịch từ ±0,25% lên ±0,5%, chỉ tăng nhẹ (khi Ngân hàng Nhà nước đưa tiền ra mua một lượng lớn USD), nhưng cũng chỉ được mấy tháng, tính chung cả năm 2007 vẫn bị giảm 0,3%. Ngân hàng Nhà nước cũng đã quyết định nới rộng biên độ giao dịch từ ±0,5% lên ±0,75%.

Bước sang những ngày đầu năm 2008: giá USD tiếp tục giảm: ngày 21.1 mua vào 15.983 VND/USD, bán ra 15.985 VND/USD, vừa thấp hơn tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng áp dụng trong cùng  ngày do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố, vừa thấp nhất kể từ tháng 8.2006, giảm 75 - 85 VND/USD so với mức cách đây một năm. Trong khi đó, giá bất động sản lại tăng cao. 100 USD năm 2000 mua được 3,1 chỉ vàng, thì nay mua chưa được 1 chỉ vàng (giá vàng 4 số chín bán ra hiện ở mức 1,72 triệu đồng/chỉ).

Tỷ giá VND/USD ở Việt Nam sụt giảm ngoài nguyên nhân trên còn do tác động của nhiều yếu tố khác, trong đó yếu tố có tầm quan trọng hàng đầu là do USD đã giảm giá mạnh so với hầu hết các đồng tiền trên thế giới, kể cả các đồng tiền mạnh như bảng Anh, euro, yen Nhật,... cũng như các đồng tiền của các nước và vùng lãnh thổ mà nước ta có quan hệ thương mại lớn (như CHND Trung Hoa, Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Thái Lan, Malaysia,...). Đáng lưu ý, tốc độ giảm giá của USD so với các đồng tiền khác còn lớn hơn nhiều so với VND. Đó là chưa nói đến "cánh kéo tỷ giá" hiện còn rất lớn (1 USD tại Việt Nam có sức mua tương đương với trên dưới 3,4 USD tại Mỹ).

Việc tỷ giá VND/USD giảm sẽ làm cho nước ta bị thiệt hại về giá xuất khẩu, nhưng được lợi về giá nhập khẩu, về vay nợ nước ngoài. Do nhập siêu lớn và số nợ cũng cao, lại cộng với tình hình lạm phát có nguy cơ gia tăng vào năm tới, nhất là Tết Nguyên đán đã đến gần, cần thiết phải chấp nhận sự lên giá của VND. Việc nhập siêu trong thời gian qua chủ yếu là từ châu Á (nhất là CHND Trung Hoa, Singapore, Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Hồng Kông, Malaysia,...), trong khi đồng tiền của những nước này lên giá mạnh so với USD hay VND mất giá nhiều so với các đồng tiền trên thì phải tìm nguyên nhân từ  hiệu quả và sức cạnh tranh yếu kém, từ sự chuyển biến chậm của công nghiệp phụ trợ và nội địa hóa, từ tâm lý chuộng hàng ngoại của một bộ phận dân cư,... chứ không hoàn toàn ở tỷ giá đồng tiền.

Hơn nữa, VND/USD giảm cũng có nghĩa là giá hàng nhập khẩu giảm - một trong những mong mỏi của người tiêu dùng khi nước ta gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Có một số phương tiện thông tin đại chúng đã đưa ra nhiều ý kiến lo ngại về sự kiện lên giá của VND và đặt ra câu hỏi sao không thấy Ngân hàng Nhà nước can thiệp? Nhưng nếu can thiệp có nghĩa là đưa tiền ra mua ngoại tệ; nếu làm điều đó vào thời điểm này chẳng khác gì "đổ dầu vào lửa"- ngọn lửa lạm phát, gây thiệt hại cho người tiêu dùng nói chung, đặc biệt là người tiêu dùng có thu nhập thấp.
Nguồn: Thanh Niên