Khi những vấn đề này chưa được xử lý, thì DN đành "ngậm ngùi"... chịu thiệt, còn cơ quan quản lý vẫn có thể "vui vẻ" mang... tiếng xấu, miễn là... được việc!

Thuê lại tài sản của... mình!

Đã mấy năm nay, vài chục DN CPH từ DN nhà nước tại Hải Phòng trước năm 2005 cứ hì hục làm công văn, đơn từ, đề nghị gửi các ngành chức năng trung ương và địa phương. Nội dung đơn của DN đều đề nghị Nhà nước giải quyết thực tế: DN đang phải thuê lại tài sản họ... đã đầu tư?

Theo trình bày, trước khi CPH, các DN này đều thuê nhà Nhà nước. Để hoạt động, DN phải tự sửa chữa hoặc xây lại nhà thuê (của Nhà nước). Khi định giá DN, Nhà nước chỉ tính giá trị tài sản thuộc quyền quản lý của DN sẽ CPH. Còn phần vật kiến trúc do Cty Kinh doanh nhà quản lý (DN tiến hành CPH đang thuê) thì không được định giá. Sau khi CPH, Cty CP tiếp tục thuê nhà Nhà nước để hoạt động. Nhưng thực tế này lại dẫn tới "kết quả": Cty CP buộc phải đầu tư... chui khi muốn nâng cấp CSVC để hoạt động. Cụ thể, khi sửa hoặc xây mới nhà thuê, Cty CP phải (bằng mọi giá) "xin" Cty Kinh doanh nhà đứng ra làm... chủ đầu tư, dù Cty này không hề góp vốn. Đương nhiên, cả trước và sau khi xây dựng, Cty Kinh doanh nhà vẫn đều đặn thu tiền "thuê nhà" - thực ra chỉ là "nhà"... ảo - mà Cty CP vừa bỏ tiền xây dựng, vừa trả tiền thuê chính... tài sản ấy? Không chỉ thế, các Cty CP (chứ không phải Cty Kinh doanh nhà) còn phải nộp cả tiền... thuê đất hàng năm. Mà đều là nộp cho... Nhà nước. Nghĩa là Cty CP đang phải nộp tới hai lần tiền cho Nhà nước chỉ để thuê... một tài sản.

Thực tế này kéo theo hệ quả: giá trị thương mại của tài sản mà Cty CP đã đầu tư bị giảm sút. Bởi tài sản ấy không thể thế chấp, cầm cố. Đồng thời, làm cho thời gian quay vòng vốn đầu tư của DN bị kéo dài, bị hạn chế quyền định đoạt tài sản của DN. Đồng nghĩa với kết quả đổi mới DN của Nhà nước cũng bị hạn chế.

Xử lý thực tế này, quan điểm (bằng văn bản) của Bộ TN-MT là DN "được phép lựa chọn hình thức giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc thuê đất...". Còn đối với diện tích nhà đang thuê, thì DN phải "thực hiện thủ tục thanh lý tài sản theo quy định hiện hành". Không hiểu quan điểm của Bộ TM-MT "khả thi" đến đâu, nhưng hết năm 2007, vẫn chưa có Cty CP từ DNNN nào tại Hải Phòng "được" thanh lý tài sản hoặc thuê đất theo như hướng dẫn của bộ. Có nghĩa là DN vẫn chịu cảnh vừa thuê lại tài sản của chính mình và vừa trả hai lần tiền thuê một tài sản.

"Nói mồm" thì... chịu vậy!

2007 có thể là năm giới DN doạ... kiện chính quyền các địa phương nhiều nhất. Nguyên nhân là vì Nhà nước đã thay đổi phương pháp tính đơn giá thuê đất áp dụng với các DN trả tiền thuê đất hàng năm. Và từ đó lại... vi phạm cam kết với DN! Đơn cử: theo Nghị định 142/2005/NĐ-CP (14/11/2005) về thu tiền thuê đất, thuê mặt nước, từ 1/1/2006, giá thuê đất của các dự án trả tiền thuê đất hàng năm sẽ tính bằng 0,5% giá đất ban hành hàng năm của địa phương. Cách tính này khác hoàn toàn với cách tính đơn giá cho thuê đất cũ (Quyết định 1357 ngày 30/12/1995 của Bộ Tài chính) và làm đơn giá cho thuê của các DN bị tăng gấp nhiều lần, thậm chí... nhiều chục lần so với mức cũ!

Điều làm DN... "sốc" là ở chỗ, suốt quá trình xây dựng nghị định này, DN - đối tượng chịu sự điều chỉnh của nghị định - hoàn toàn không được tham khảo ý kiến hay thông báo về nội dung dự thảo. Mà DN chỉ biết về nghị định sau khi nhận được bản trả lời khiếu nại về việc bị tăng giá đất. Mặt khác, DN sử dụng đất là thông qua giao kết hợp đồng thuê đất hoặc văn bản chấp thuận của Nhà nước nhưng khi thay đổi nội dung cam kết, thì Nhà nước - chủ thể của thoả thuận - lại đơn phương tiến hành mà không thông báo trước, không tham khảo ý kiến của chủ thể còn lại trong giao dịch cho thuê (DN).

Quan điểm đúng đắn này của DN đã được Chính phủ thừa nhận. Hơn một năm sau, tại Công văn 1329/TTg-NN ngày 17/9/2007, Chính phủ đã "cho phép" không điều chỉnh đơn giá thuê đất theo Nghị định 142/2005/NĐ-CP nếu tại văn bản cho DN thuê đất đã thể hiện rõ nguyên tắc điều chỉnh đơn giá tiền thuê. Tuy nhiên, với những dự án không "ghi" nguyên tắc này, thì vẫn áp dụng tăng đơn giá thuê đất và truy thu từ thời điểm 1/1/2006. Nghĩa là, Nhà nước chỉ giữ nguyên cam kết về đơn giá thuê đất nếu cam kết ấy đã thể hiện... bằng văn bản, còn ngược lại thì... không!

Thiết nghĩ, các chế tài pháp luật vừa là cam kết và vừa là phương tiện thực hiện cam kết của Nhà nước. Mà đã cam kết thì phải giữ lời! Đó cũng là yêu cầu chính đáng của DN với Nhà nước khi thực thi các chính sách pháp luật. Và cũng là điều mà Nhà nước mong muốn "giữ lời" với DN khi ban hành các chế tài quản lý.

Nguồn: DDDN