Kết thúc năm 2007, mở đầu năm 2008, đang có nhiều tin vui dồn dập. Năm 2007, kinh tế dân doanh phát triển mạnh mẽ, số DN đăng ký kinh doanh mới đạt 54.000, tăng 26% so với năm trước với số vốn đăng ký lên đến 21 - 22 tỷ USD. Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài Phan Hữu Thắng nhận xét: "Trên cả tuyệt vời. Chúng ta đang chứng kiến một làn sóng đầu tư nước ngoài chưa từng có".

Vẫn còn "hành... là chính"

Nhắc lại những tin vui đó để thấy chúng ta cần khẩn trương hơn nữa trong việc khắc phục các yếu kém, xóa bỏ những rào cản đang hạn chế khả năng hấp thu vốn đầu tư của doanh nhân trong nước cũng như nước ngoài. Tựu trung, có ba loại yếu kém nổi bật nhất: kết cấu hạ tầng chưa bảo đảm (giao thông, năng lượng, viễîn thông ... đều quá tải); nhân lực chưa được chuẩn bị đầy đủ (đang thiếu nghiêm trọng công nhân kỹ thuật, cán bộ quản lý trung, cao cấp); bộ máy hành chính và đội ngũ công chức bất cập (thiếu chuyên nghiệp, vẫn mang tư tưởng "hành... là chính").

Trong thực tế, cải cách hành chính chưa đáp ứng yêu cầu hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế. Nhiều loại thị trường đang còn rất thô sơ, thậm chí đôi chỗ còn rơi rớt những chủ trương, chính sách mang dấu ấn của thể chế kế hoạch tập trung quan liêu bao cấp. Cải cách hành chính chưa nhằm trúng yêu cầu phát huy mọi nguồn lực trong dân, tạo thuận lợi cho DN. Đội ngũ công chức còn nhiều yếu kém, đặc biệt là tệ tham nhũng, cũng chưa xây dựng được tinh thần phục vụ DN. Đáng chú ý là thủ tục hành chính đang là khâu gây nhiều phiền hà, tốn kém nhất cho DN; cởi được "nút thắt" này sẽ cới được nhiều nút khác. Từ năm 1994, việc cải cách thủ tục hành chính đã được coi là "khâu đột phá" trong cải cách hành chính, nhưng đến nay vẫn còn được coi là "khâu đột phá". Những thủ tục liên quan trực tiếp đến DN, nhất là về đất đai, xây dựng, đầu tư, nộp thuế... vẫn còn khá rườm rà, phức tạp. DN phải chịu đựng, dẫn đến tăng thêm chi phí, tốn thêm thời gian, mất cơ hội kinh doanh, song cái đáng lo nhất chính là DN suy giảm lòng tin, giảm nhiệt tình đầu tư vào sản xuất, kinh doanh. Những thời cơ thuận lợi do hội nhập đưa lại cũng không tận dụng được.

"Chính quyền phục vụ"

Thực sự, những năm gần đây, Chính phủ và các bộ đã có nhiều cố gắng cải cách hành chính, kể cả hoàn thiện thể chế, thu gọn bộ máy, tinh giản thủ tục, đào tạo cán bộ, công chức. Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều văn bản chỉ đạo khá quyết liệt, yêu cầu rà soát, bãi bỏ, sửa đổi những thủ tục gây phiền hà cho sản xuất, kinh doanh của DN. Đó là những cố gắng đáng hoan nghênh. Thế nhưng, tại sao cải cách hành chính vẫn bị coi là quá chậm trễ, gây trở ngại cho phát triển kinh tế; thủ tục hành chính vẫn còn bị kêu ca là bất cập, yếu kém, cả nhà đầu tư trong nước lẫn nước ngoài đều phàn nàn?

Căn nguyên sâu xa, chính là do có những vấn đề cốt lõi về thể chế kinh tế, về chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường chưa được minh định. Đó cũng là nguyên nhân cơ bản gây khó khăn trong việc thiết kế bộ máy quản lý nhà nước và xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật làm khung pháp lý thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN. Cũng do đó, đội ngũ công chức chưa được đào tạo, bồi dưỡng đúng bài bản để đáp ứng yêu cầu của thể chế mới.

Xin nói thêm về bộ máy. Chuyển biến từ thể chế kế hoạch tập trung quan liêu bao cấp sang kinh tế thị trường đòi hỏi chuyển bộ máy quản lý nhà nước từ chỉ huy tập trung, "cầm tay chỉ việc" sang hướng dẫn, khuyến khích... thực sự là rất khó khăn. Mà bộ máy hành chính nhà nước thì - ở nước nào cũng vậy, vốn có đặc trưng cố hữu là sức ỳ, tính bảo thủ, trì trệ; một khi đã được thiết kế, được dựng lên đủ ban bệ, bộ máy này không dễ được thu gọn, lại có thể viện đủ lý do để tồn tại và phình to thêm. Không những thế, khi bộ máy đã được giao những quyền lực rộng rãi trong lĩnh vực kinh tế nhưng lại không có cơ chế giám sát, thì bộ máy ấy sẵn sàng vươn ra để củng cố và bành trướng quyền lực nhằm thu được ngày càng nhiều lợi ích kinh tế. Và từ đó, tình trạng đặc quyền, đặc lợi rất dễ xảy ra. Khi quyền lực đã trở thành "thị trường", có mua, bán, thì bộ máy quyền lực tha hóa là điều khó tránh.

Thời kỳ mới đang tạo điều kiện và đòi hỏi chuyển mạnh chức năng, nhiệm vụ và phương thức hoạt động của bộ máy hành chính và đội ngũ công chức. DN thuộc các hình thức sở hữu đều kinh doanh bình đẳng trên cơ sở pháp luật. Bộ máy hành chính lấy việc "khuyến khích, hướng dẫn, trợ giúp" DN làm chức năng chủ yếu, coi DN là đối tượng phục vụ; việc thanh tra, kiểm tra, khắc phục những khuyết điểm, sai sót trong kinh doanh của DN cũng nhằm mục đích hướng dẫn là chủ yếu. Khi đã định hướng được như vậy, mỗi quy định quản lý của Nhà nước, mỗi động tác quản lý của công chức đều đặt lợi ích phát triển đất nước lên trên, tất cả đều phải nhằm tạo thuận lợi lớn nhất cho DN; xóa bỏ triệt để tư duy lỗi thời cho rằng công chức có quyền "ban phát", DN phải thực hiện những thủ tục phiền hà để được cấp phép hoặc được thỏa thuận, được xét duyệt...

Năm mới, hi vọng rằng tư duy mới - tư duy về một bộ máy hành chính phục vụ được thấm sâu trong hành động của mỗi cơ quan nhà nước, mỗi công chức.

Nguồn: DDDN