Khi mặt bằng lãi suất thấp, nó phản ánh nền kinh tế ổ định, ít rủi ro và khi đó mội đối tượng của thị trường (nhà nước, DN, hộ gia đình,...) đều có lợi. Lãi suất cũng phản ánh tình trạng kinh tế vĩ mô. Khi kinh tế ổn định, lạm phát ở mức thấp,... khi đó các NHTM thường áp dụng "mức bù rủi ro vĩ mô" thấp trong cơ cấu lãi suất của họ.

Các ứng xử của NHTM trước các diễn biến kinh tế vĩ mô như vậy gợi ý rằng "trách nhiệm" của các cơ quan quản lý nhà nước là rất nặng nề trong việc cùng nỗ lực duy trì lãi suất ở mức thấp. Trong đó đặc biệt các hoạt động của ngân sách nhà nước: chi tiêu của chính phủ phải thực sự hiệu quả, tiết kiệm,.. nhằm kiềm chế lạm phát ở mức thấp nhất có thể. Khi nhà nước tăng chi tiêu (nhất là chi đầu tư quá mạnh) thì sẽ gây ra hiệu ứng "chèn ép" (crowding out effect), lãi suất cũng sẽ có khuynh hướng tăng lên. Việc chính phủ điều hành chính sách tiền tệ một cách phù hợp, minh bạch,... không sốc đảm bảo để các ngân hàng không bị động, rơi vào tình trạng "cháy túi" vốn khả dụng sẽ hạn chế lãi suất qua đêm không tăng đột biến như thời gian qua ở Việt Nam.

NHTM đặc biệt quan trọng và trực tiếp trong việc kéo lãi suất xuỗng mức thấp. Về trung và dài hạn, cơ sở kinh tế để giảm lãi suất cho vay của NHTM là phải giảm được chi phí hoạt động. Trong ngắn hạn, vấn đề quản lý vốn khả dụng (quản lý thanh khoản) lại có vai trò quyết định. Một ngân hàng thiếu vốn khả dụng, mất khả năng thanh toán thì cũng phải tăng lãi suất huy động. Cuộc đua lãi suất với các chiêu "siêu lãi suất" đầu năm 2008 ở các NHTM Việt Nam vừa qua gợi lên rất nhiều bài học về quản lý thanh khoản. Điều đáng lo ngại đối với nhiều NHTM ở Việt Nam là hầu như họ không hề có bộ phận quản lý Tài sản Nợ-Tài sản Có (ALCO) (hoặc nếu có thì không hoạt động); các phân tích kinh tế vĩ mô cũng không hề mấy ý nghĩa đối với các NHTM này. Trong trường hợp đó nhìn vào lãi suất tăng quá mức lại phản ánh vấn đề yếu kém bên trong và có tính trung và dài hạn ở các HNTM.

Không một DN hay người đi vay nào lại muốn vay lãi suất cao. Tuy nhiên, việc thiếu vốn cũng có thể buộc họ phải đi vay với lãi suất cao. Mức tín nhiệm thấp của DN cũng là lý do mà DN bị ngân hàng đối xửa đặc biệt với các lãi suất khác nhau: DN có mức tín nhiệm thấp thì NHTM áp mức lãi suất cao, DN có mức tín nhiệm cao thì lãi suất vay được sẽ thấp hơn,.. Chính sách lãi suất thảo thuận do NHNN ban hành từ năm 2000 rõ ràng phản ánh quy luật này.

Người gửi tiền bao giờ cũng đòi hỏi lãi suất cao. Tuy nhiên, lãi suất cao do các quỹ tín dụng thực hiện từ những năm cuối 1980 ở Việt Nam có lẽ là bài học chưa thể nào quên đối với dân chúng gửi tiền tiết kiệm. Điều đó có thể người ta đã biết chấp nhận lãi suất thấp nhưng an toàn của NHTM mà không rủt từ NHTM này chạy sang NHTM khác.

Mục tiêu hạ lãi suất rõ ràng là mục tiêu tuyệt vời, ích nước lợi "mọi nhà". Sự nỗ lực hành động, cố gắng của mọi nhà sẽ đảm bảo đảm thành công chung. Trong khi chỉ một ai đó, một nhóm nào đó hành động đơn lẻ mà các nhóm khác đứng ngoài cuộc thì mục tiêu chung khó có thể đạt được, thậm chí còn có thể gây ra những hiệu ứng không tốt đến nền kinh tế.

Nguồn: DDDN