Có thể nói, bối cảnh hiện nay của nền kinh tế nước ta không khác gì “trăm dâu đổ đầu... DN”. Tựu trung, những khó khăn chủ yếu mà các DN nước ta đang phải đối mặt nói chung đều tập trung ở phía đầu vào.

Hai hiệu ứng phụ

Trước hết, trong điều kiện phụ thuộc hết sức nặng nề vào nguồn nguyên liệu NK, sốt nóng liên tục đạt kỷ lục mới càng trực tiếp đẩy giá đầu vào của các DN tăng mạnh. Đó là giá của nhóm nguyên liệu phi dầu mỏ chiếm đại bộ phận trong “rổ hàng hoá NK” của nước ta đã tăng từ mức kỷ lục 140,5 điểm năm 2007 lên 151,1 điểm hồi tháng 1 (tăng 7,54%), còn tháng 2 vừa qua tiếp tục tăng lên 161,7 điểm (tăng 7,02%). Đặc biệt, sức ép tăng giá mặt hàng này trong những ngày gần đây càng lớn do giá dầu mỏ thế giới đã vượt qua ngưỡng 110 USD/thùng.

Còn trong nội bộ nền kinh tế, do liên tục không thành công trong việc kiềm chế giá tiêu dùng trong bốn năm qua, áp lực tăng tiền công, tiền lương trong không ít DN cũng ngày càng bị dồn nén. Các cuộc đình công liên tục diễn ra, khiến không ít DN lâm vào cảnh thiếu lao động đủ cho thấy điều đó, mà điển hình là tại đầu tàu kinh tế của cả nước.

Trong khi đó, những xu thế diễn biến của giá cả thế giới trong hơn bốn năm qua liên tục đặt các nước phụ thuộc vào nguồn nguyên và nhiên liệu NK vào tình thế ngày càng khó khăn hơn. Bởi lẽ, trong khi nguyên và nhiên liệu không khác gì “củi quế gạo châu”, thì giá các sản phẩm chế tạo trên thị trường thế giới lại chỉ tăng “nhỏ giọt”, khiến lợi nhuận của các DN ngày càng “mỏng” dần.

Trong bối cảnh đầy khó khăn như vậy, các DN XK hầu như ngay lập tức đã phải đối mặt với hai “hiệu ứng phụ”:

Thứ nhất, trong khi làn sóng USD đã và đang ùn ùn đổ vào thị trường trong nước, các giải pháp thắt chặt tài chính - tiền tệ nhằm kiềm chế lạm phát đương nhiên càng làm cho đồng tiền này thêm mất giá và các DN XK chính là “những kẻ giơ đầu chịu báng” đầu tiên.

Bởi lẽ, nếu so với tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng áp dụng cho ngày 14/3 là 16.018 đồng do Ngân hàng nhà nước công bố với tỷ giá 15.858 đồng do Techcombank mua vào cùng ngày, DN XK đã bị “âm” 160 đồng/USD (1,00%).

Hơn thế, do bị sức ép từ việc USD chắc chắn còn tiếp tục mất giá, tốc độ mua vào chắc chắn chỉ “cầm chừng”, nếu phải bán với giá 15.500 đ/USD, thậm chí còn thấp hơn như trên thị trường tự do hiện nay, DN sẽ bị “âm” 518 đồng (3,23%).

Không những vậy, theo khuyến cáo của Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI), tình trạng thừa USD xuất phát chính từ vốn gián tiếp nước ngoài đổ vào trong tình trạng tỷ giá VND/USD chưa phải là giá thực đã tạo áp lực làm cho VND tăng giá, đồng thời tạo ra tình trạng “đói” VND, khiến các ngân hàng thương mại ngần ngại mua USD vì sợ lỗ, cho nên nếu giá VND được tăng 5% so với USD từ nay tới cuối năm như đề nghị của tổ chức này, tức là mức “âm” sẽ còn đại nhảy vọt lên trên 800 đ/USD, thì có lẽ không một DN XK nào trụ nổi.

Thứ hai, có lẽ việc giá vốn sản xuất, kinh doanh tăng đột biến cũng góp phần quan trọng trong việc đẩy các DN vào tình thế khó khăn hơn.

Bởi lẽ, cho dù cuộc đua lãi suất thu hút vốn đã kết thúc, nhưng mức 12%/năm như những ngày gần đây đã cao gần gấp rưỡi và vì vậy lãi suất cho vay đương nhiên cũng bị đẩy lên, và chi phí đầu vào của hầu như tất cả các DN sản xuất, kinh doanh cũng bị đẩy lên tương ứng. Trong khi hầu như tất cả các DN sản xuất đều phải đối mặt với vấn nạn chi phí đầu vào tăng, thì các DN XK còn phải đối mặt với lỗ “kép” do USD “tụt dốc” mạnh. Đây chính là điều khiến cho hàng loạt cộng đồng DN sản xuất hàng XK nối tiếp nhau kêu cứu.

Nếu những khó khăn nói trên không được nhanh chóng tháo gỡ, nguồn động lực thúc đẩy XK sẽ bị triệt tiêu và mục tiêu tăng trưởng XK 22% trong năm nay sẽ rất “chông chênh”, chứ chưa nói gì đến việc phải tăng tốc thêm 3% theo yêu cầu của Chính phủ.“Bãi đá ngầm””phía trước?

Cho dù vẫn có những ý kiến cho rằng, nền kinh tế nước ta sẽ không bị ảnh hưởng nhiều khi kinh tế Mỹ suy thoái, nhưng sự thật chắc chắn sẽ không phải như vậy. Nhận định này dựa trên hai căn cứ chủ yếu sau đây:

Thứ nhất, hiện đã có những nghiên cứu cảnh báo rằng, trong kỷ nguyên toàn cầu hoá, tuy mức độ sẽ khác nhau, nhưng khó có một quốc gia nào có thể tránh được tác động trong trường hợp kinh tế Mỹ gặp “khó”.

Có thể khẳng định rằng, chúng ta sẽ phải đối mặt với khó khăn “kép”. Bởi lẽ, do hiện đã trở thành thị trường XK hàng hoá số 1 của nước ta (năm 2007 chiếm tỷ trọng 21,3%), một khi NK của Mỹ giảm sẽ không thể không tác động trực tiếp rất mạnh đến “con tàu XK” của nước ta, cho nên mục tiêu tăng tốc XK sang thị trường này trong năm nay (tăng 28% so với tốc độ tăng 18,3% sang các thị trường còn lại) để đạt tỷ trọng 22,4% chắc chắn sẽ là một thách thức không dễ gì vượt qua.

Không những vậy, “ẩn số” lớn nhất chính là những “hiệu ứng dây chuyền” từ việc nền kinh tế Mỹ bị suy thoái. Bởi lẽ, cũng theo những nghiên cứu này, cả hai trung tâm kinh tế còn lại của thế giới, cũng như hầu hết các cường quốc kinh tế thế giới đều bị thua thiệt lớn từ sự kiện này, cho nên không thể không tác động bất lợi dây chuyền đến “con tàu XK” của nước ta.

Thứ hai, “bài học năm 2001” cũng đã cho thấy, một khi nền kinh tế Mỹ suy thoái, khả năng “con tàu XK” của nước ta “tụt dốc không phanh” là hoàn toàn có thực.

Bởi lẽ, các số liệu thống kê cho thấy, trước khi sự kiện “ngày 11/9 đen tối của nước Mỹ” xảy ra, tốc độ tăng XK của nước ta vẫn còn đạt 11,5%, nhưng ngay trong tháng 9 đã tụt xuống chỉ còn 8,6% (giảm 2,9%); tháng 10 chỉ còn 6,3% (giảm thêm 2,3%); tháng 11: 4,8% (giảm thêm 1,5%) và tháng 12 chỉ còn là 3,8% (giảm thêm 1,0%). Rõ ràng, trong điều kiện hiện nay, khả năng “tụt dốc” còn có thể mạnh hơn, bởi tỷ trọng kim ngạch XK của nước ta sang thị trường này khi đó chỉ mới bằng 1/3 hiện nay.

Hiệu ứng không mong muốn

Tất cả những điều nói trên có nghĩa là, “con tàu xuất khẩu” của nước ta không chỉ đang phải đối mặt với nguy cơ giảm tốc do những “hiệu ứng phụ” của cuộc chiến chống lạm phát hiện nay, đặc biệt là việc USD đang bị ế ẩm và có thể sẽ “rẻ như bèo” trong những tháng tới, mà rất có thể còn phải đối mặt với những khó khăn lớn gấp bội một khi nền kinh tế Mỹ suy thoái.

Rõ ràng, một khi “con tàu xuất khẩu” giảm tốc, mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8,5-9% của chúng ta hiện nay sẽ không thể không bị ảnh hưởng. “Bài học năm 2001” cũng có thể giúp chúng ta hình dung về “hiệu ứng” không mong muốn này.

Cụ thể, ở thời điểm cuối tháng 9/2001, tức là sau khi sự kiện “ngày 11 tháng 9 đen tối của nước Mỹ” khiến cả thế giới rung chuyển đã diễn ra được gần 3 tuần lễ, nhưng dựa trên tốc độ XK ước thực hiện 10,5% của 9 tháng, các các nhà quản lý của nước ta vẫn cho rằng, sẽ không diễn ra các bước “tụt dốc” như nói trên của “con tàu xuất khẩu” của nước ta, cho nên đã dự báo cả năm 2001 đạt 16 tỷ USD, tương ứng với tốc độ tăng “không tưởng” 10,7% và đây cũng là một căn cứ rất quan trọng để đưa ra một dự báo “không tưởng” khác là tốc độ tăng GDP cả năm sẽ đạt 7,1%, nhưng thực tế chỉ là 6,89%, bởi khoản kim ngạch XK bị “hụt” so với dự báo gần 1 tỷ USD, tương ứng với 3,05% GDP trong năm này.

Không những vậy, cũng có căn cứ để cho rằng, “hiệu ứng” này hiện còn có thể mạnh hơn. Bởi lẽ, ở thời điểm đó, “con tàu XK” của nước ta còn nhỏ hơn nhiều.

Vấn đề mấu chốt trong tương quan của hai “rổ hàng hoá” này chính là ở chỗ, nếu như kênh hàng hoá XK hiện nay gặp trở ngại, thì nó đương nhiên nó sẽ “gây lụt” cho thị trường trong nước lớn hơn nhiều.

Không những vậy, trong bối cảnh hiện nay, một khi kinh tế Mỹ suy thoái, tình trạng thiếu thị trường để phát triển của các quốc gia trong khu vực đồng loạt xuất hiện, khả năng thị trường trong nước bị các quốc gia trong khu vực “thôn tính” cũng lớn hơn trước rất nhiều. Điều này bắt nguồn từ hai nguyên nhân. Trước hết, đó là cùng với việc trở thành thành viên WTO, hàng rào thuế quan của chúng ta đã được cắt giảm trên diện rộng. Mặt khác, do người láng giềng Trung Quốc đã rất nhanh chóng trở thành “công xưởng của thế giới” sau 6 năm trở thành thành viên WTO, khả năng chúng ta bị “thua cuộc” trong cạnh tranh với hàng loạt các sản phẩm tương đồng “Made in China” là điều không thể không tính đến.

Thiết nghĩ, cho dù chống lạm phát là điều không thể không tiến hành, nhưng việc duy trì nguồn động lực cho “con tàu XK” cũng cực kỳ bức xúc. Bởi không chỉ nguy cơ giảm tốc của nền kinh tế đã bắt đầu manh nha, mà cả những thành tựu to lớn trong việc xây dựng “con tàu XK” bằng không biết bao nhiêu công sức của chúng ta trong gần hai thập kỷ qua có thể bị phương hại nghiêm trọng và hệ quả trên rất nhiều mặt của nó là hết sức khó lường.
Nguồn: DDDN