TS Lai cho rằng, DN đang rất đói vốn chứ chưa thể xảy ra tình trạng thừa vốn. Những nguồn USD được kêu gọi như viện trợ chính thức (ODA) đã nhận về nhưng chưa giải ngân được vì nhiều lý do. Những khoản vốn đầu tư nước ngoài trực tiếp đã cam kết nhưng chưa thực hiện được, hoặc chậm giải ngân vì thủ tục. Những khoản đầu tư gián tiếp đã chuyển vào nhanh và nhiều nhưng TTCK chưa đủ lớn và đang lao dốc... Tất cả làm nên tình trạng ế thừa USD và DN gặp khó khăn do chính sách tiền tệ thắt chặt và tỷ giá liên tục đo sàn.

Giải pháp đầu tiên mà ông Lai kiến nghị là cho phép DN được phát hành trái phiếu ngoại tệ. Các tập đoàn kinh tế uy tín có nhu cầu ngoại tệ chính đáng được phép phát hành để huy động ngoại tệ trôi nổi trong nền kinh tế và ngoại tệ được coi là thừa của NHTM. Các loại trái phiếu này hoàn toàn có thể và được phép trở thành tài sản thế chấp rất an toàn để DN vay nội tệ tại NHTM hoặc để NHTM được sử dụng xin tái cấp vốn nội tệ khi cần tại NHNN. Cơ chế này vừa góp phần ổn định được tỷ giá, vừa đa dạng hóa cơ cấu dự trữ ngoại tệ tại NHTM và NHNN. Số USD sẽ được dùng để đầu tư đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất, thay vì đi vay nợ của nước ngoài. Trái phiếu ngoại tệ khiến DN triển khai được những dự án lớn mà không phải trông chờ nhiều vào tín dụng NH vốn đang trong tình trạng thắt chặt để đối phó với lạm phát.

Phương án thứ hai là cơ chế mua đứt bán đoạn thay cho tín dụng ngoại tệ. Cơ chế này sẽ nâng cao tính chủ động của DN và NH, nâng cao tính thị trường trong quan hệ ngoại hối. Lúc đó, NHNN mới làm tốt vai trò là người mua bán cuối cùng trên thị trường. Cơ chế mua đứt bán đoạn đòi hỏi DN và NH chủ động hơn, trình độ quản trị cao hơn, nên họ vẫn chọn quan hệ tín dụng ngoại tệ, thừa thiếu ngoại tệ đều nhìn về NHNN. Hiện nay, NHTM tự cân bằng trên 2 thị trường mua bán và tín dụng, có NH lấy ngoại tệ trên thị trường mua bán để giải quyết nhu cầu ngoại tệ trên thị trường cho vay. Tuy nhiên giải pháp lấy tiền đồng mua USD rồi cho vay tiềm ẩn nguy cơ gặp rủi ro cho các NH khi tỷ giá USD/VND biến động. Chẳng hạn, lúc mua USD để cho vay giá USD ở mức 16.078 đồng/USD nhưng sau 3 tháng bán USD lấy tiền đồng thì giá USD rớt xuống 15.900-16.000 đồng/USD, khi đó NH sẽ bị lỗ. Khi tỷ giá bắt đầu giảm mạnh, việc nắm giữ một lượng lớn ngoại tệ đồng nghĩa với sự thua lỗ. Vì vậy, phần lớn các NH hiện nay không lấy tiền đồng mua ngoại tệ rồi cho vay, mà chủ yếu chọn giải pháp tăng lãi suất huy động USD. Trong khi lãi suất trên thị trường tài chính quốc tế liên tục cắt giảm, thì tình hình ở Việt Nam ngược lại, lãi suất huy động USD tăng. Bởi vì DN vay ngoại tệ đang có lợi hơn vay bằng VND. Nếu áp dụng cơ chế mua đứt bán đoạn, buộc DN và NH phải tính đến rủi ro tỷ giá, thay vì không mấy quan tâm khi vay và cho vay.

Để tránh rủi ro tỷ giá, việc phát triển nghiệp vụ phái sinh được đặt ra như biện pháp thứ 3. Việc các công cụ phái sinh chưa phổ biến cho thấy dịch vụ của các NHTM còn quá yếu. Khi kinh doanh, các DN đều có kiến thức về nghiệp vụ phái sinh, nhưng chính các NH chưa coi trọng việc phát triển nghiệp vụ này. Trong một hội thảo mới đây quy tụ các NH về phát triển nghiệp vụ phái sinh do Vụ chiến lược phát triển NH tổ chức, cho thấy, hầu như chưa có NHTM nào có chiến lược phát triển mảng dịch vụ tiềm năng và phổ biến trên thế giới này. Để phát triển công cụ phái sinh cần hệ thống chính sách đầy đủ, hệ thống thông tin quảng bá và phổ biến kiến thức từ chính các NHTM. Khi DN sử dụng công cụ phái sinh, họ sẽ có thời gian chuẩn bị các thương vụ, hệ thống phân phối, phương thức, loại hình thanh toán mà không lo tới biến động giá. Hiệnå tại một số NHTM đã triển khai rất nhiều sản phẩm dự phòng rủi ro về tỷ giá như các sản phẩm quyền chọn mua/bán ngoại tệ, giao dịch kỳ hạn, hợp đồng tương lai... Tham gia các sản phẩm này, DN có thể thỏa thuận với ngân hàng, căn cứ theo hợp đồng và kế hoạch dự tính của mình, để có được một tỷ giá thích hợp trong tương lai, có được quyền mua/bán ngoại tệ tại các mốc thời điểm thỏa thuận. Điều này giúp DN hoàn toàn tự chủ, tránh những thiệt thòi khi tỷ giá biến động.

Nguồn: DDDN