"Kén cá chọn canh"

Tại cuộc họp của Hiệp hội NH ngày 22.3.2008 tại Hà Nội, nhiều lãnh đạo NH cũng phải kêu lên là lãi suất cho vay hiện quá cao,  khách hàng khó chịu đựng nổi. Mặc dù biết vậy, nhưng chính NH cũng khó lòng giảm thấp được lãi suất cho vay. Lãi suất cao, nhiều DN phải rất cân nhắc khi vay NH, nhưng NH khi thấy DN sẵn sàng chấp nhận lãi suất cao lại e ngại. 

Tình trạng khá nhiều NH đã dư dả vốn, nhưng cũng không dám đẩy mạnh cho vay ra trong  bối cảnh chi phí đầu vào SX-KD đang tăng mạnh hiện nay. Những NH có mức lãi suất cho vay còn thấp hơn như các chi nhánh NHTMNN thì bị hội sở chính khống chế chỉ tiêu tăng dư nợ và hạn chế về nguồn nên cũng không đẩy mạnh cho vay được.

Phần lớn NH khẳng định chủ yếu cho vay các khách hàng đã có uy tín nhiều năm trong việc sử dụng dịch vụ NH; tiếp tục giải ngân những hợp đồng tín dụng đã ký kết trước đây...

Giám đốc một chi nhánh NHTMNN cho biết, NH của ông ưu tiên cho vay bình thường với ba đối tượng khách hàng chính: 1/ Các hợp đồng L/C NK để giữ chữ tín với đối tác nước ngoài; 2/ Hợp đồng XK đã ký kết đang phải thực hiện; 3/ Các khoản cho vay đồng tài trợ đã thỏa thuận. Còn các hợp đồng tín dụng khác và khách hàng mới nếu cân đối vốn được đến đâu cho vay đến đó. 

NHTM CP thì ưu tiên cho vay các DN kinh doanh các mặt hàng dự kiến sẽ tăng giá mạnh trong năm 2008 như thép, nguyên vật liệu xây dựng... Tuy nhiên, NH vẫn lo ngại là dù có lãi nhưng khả năng DN không có tiền mặt trả nợ NH đúng hạn vì  các mặt hàng này thường bán chịu, nếu các chủ đầu tư và nhà thầu không trả, hoặc chậm thanh toán thì  NH cũng không thu được nợ...

Phó giám đốc phụ trách kinh doanh của một chi nhánh NHNo&PTNT cho biết: "Tình trạng phổ biến hiện nay là gia hạn nợ. Ở đây có sự thỏa thuận giữa NH và khách hàng. Dù buộc phải tăng lãi suất nhưng một số NH cũng không nỡ áp ngay vào  khách hàng truyền thống, có uy tín. Bình thường khách hàng trả lãi nuôi mình, lúc họ khó khăn mình cũng phải hỗ trợ. Biết là họ chỉ khó khăn tạm thời còn khả năng trả nợ vẫn có thì gia hạn nợ tuy nợ phải chuyển sang nhóm 2 với tỉ lệ trích lập dự phòng rủi ro cao hơn".
 
Trong báo cáo quý I/2008, NHNN-CNTPHCM phản ánh: "Khách hàng khó tiếp cận vốn vay do lãi suất tăng. Có những khách hàng chậm trả nợ, chấp nhận nợ quá hạn vì lãi suất cũ theo hợp đồng vay trước đầy cộng với lãi suất phạt quá hạn do chậm trả vẫn thấp hơn mức lãi suất  nếu vay mới". Tình hình trên khiến các NH lo ngại vốn NH đang quay vòng ngoài sự kiểm soát của NH.

Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Lãi suất cao thường làm tăng nợ khó đòi. Khi lãi suất tăng cao như hiện nay thì thường chỉ có có những DN trong tình trạng thiếu vốn một cách trầm trọng mới  vay NH và đây cũng là những DN có nhiều khả năng không trả được nợ nhất.

Điều này đang dấy lên lo ngại về khả năng tỉ lệ nợ xấu của các NH sẽ tăng mạnh trong cuối năm nay. Còn trong hiện tại, tình trạng đảo nợ, gia hạn nợ và nợ quá hạn phát sinh nếu tiếp tục kéo dài  sẽ khiến các NH khó khăn trong việc quản trị nguồn và sử dụng vốn, làm tăng chi phí liên quan.

Đặc biệt là các cơ quan thanh tra, giám sát, thậm chí cả hội sở chính của các NH khó thấy được thực chất của chất lượng tín dụng để có những biện pháp kiểm soát rủi ro thích hợp.

Chính sách lãi suất hiện nay của các NH còn dễ dẫn đến rủi ro về đạo đức. Lãi suất được áp dụng rất linh hoạt đối với từng đối tượng khách hàng, tùy sự đánh giá của NH. Chênh lệch lãi suất giữa khách hàng loại này với loại kia với những khoản vay hàng tỉ đồng trở lên là rất lớn. Không loại trừ khả năng khách thỏa thuận "ăn chia" phần chênh lệch nếu được "lên hạng" để giảm lãi suất cho vay.

Dấu hiệu đáng mừng hiện nay là các NH đã thận trọng trong cho vay các lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro như bất động sản, chứng khoán, vàng... Họ quan tâm chú ý đến các DN sản xuất kinh doanh trực tiếp hơn.
 
Tuy nhiên,  giải bài toán lãi suất thế nào để khách hàng có thể tiếp cận vốn tín dụng và NH bớt rủi ro không phải là điều dễ dàng. Mặc dù từ tháng 4 tới các NH thoả thuận hạ trần lãi suất huy động VND và USD, nhưng nhiều khả năng trần lãi suất cho vay cao nhất sẽ không giảm. Thay vì công bố hạ lãi suất cho vay, từng NH sẽ có những chính sách cho vay cụ thể với các loại đối tượng khách hàng.  Những khách hàng được đánh giá loại A, B sẽ được hưởng mức lãi hợp lý.

Nguồn:  Lao Động