Có thể nêu một số ví dụ:

- Công trình đầu tư được tính vào GDP song làm xong không sử dụng (điển hình là một số chợ, nhà văn hóa, nhà máy đường...). Chưa kể những công trình được sử dụng ở mức thấp, không tương xứng với số vốn đầu tư lẽ ra có thể dùng vào việc khác có hiệu quả hơn. Đây là phần được tính vào GDP nhưng không hữu ích do chủ trương đầu tư sai.

- Công trình xây dựng ẩu, làm xong phải sửa chữa tốn kém, có trường hợp phá đi làm lại hoặc thi công kéo dài gây thêm tốn kém không ít. Cầu Văn Thánh ở TP.HCM, việc đào lên, lấp xuống diễn ra nhiều lần trên đường phố đô thị cùng với phần lớn công trình kéo dài thời gian xây dựng, tăng thêm kinh phí là những ví dụ điển hình. Khối lượng công việc làm thêm, chi phí thêm được tính vào GDP nhưng không làm tăng giá trị hữu ích.

- Trong vốn đầu tư thực hiện, có một phần bị đục khoét do tham nhũng, nhưng phần này vẫn tính vào GDP qua chứng từ thanh toán. Khó có sự đánh giá chính xác song mọi người đều thừa nhận tình trạng tham nhũng trong đầu tư là nghiêm trọng.

Các trường hợp nêu trên diễn ra chủ yếu trong đầu tư công, gồm đầu tư từ ngân sách và tín dụng nhà nước cùng với đầu tư của doanh nghiệp nhà nước, là lĩnh vực chiếm trên dưới một nửa tổng đầu tư của nền kinh tế. Do một phần đầu tư công không tạo ra giá trị hữu ích mà vẫn tính vào GDP (được gọi là phần ảo trong GDP), nên hệ số ICOR tăng cao (hệ số này của nước ta trong các năm 2001-2007 là 5,2, nghĩa là cần 5,2 đồng vốn đầu tư để tăng được 1 đồng GDP, cao gấp rưỡi đến gấp hai nhiều nước xung quanh trong thời kỳ đầu công nghiệp hóa). Đây cũng là một nhân tố góp phần đẩy lạm phát lên cao vì tiền đầu tư nhiều nhưng có một phần không nhỏ không làm tăng sản xuất và dịch vụ trong nền kinh tế.

Vì vậy, siết chặt đầu tư công (ngừng hoặc hoãn các công trình không bảo đảm hiệu quả và chưa thật cần thiết, tập trung thực hiện những dự án cấp bách, những công trình cần đưa nhanh vào sử dụng) đi đôi với tạo điều kiện đẩy mạnh đầu tư của tư nhân và đầu tư trực tiếp của nước ngoài được coi là một giải pháp quan trọng, không chỉ góp phần kiềm chế lạm phát mà còn nhằm nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế.

Chủ trương này của Chính phủ được thực hiện kiên quyết và nghiêm chỉnh sẽ loại bỏ phần không thực trong GDP; điều quan trọng hơn nữa là tổ chức điều tra, nghiên cứu nghiêm túc để thấy rõ nguyên nhân làm đầu tư công kém hiệu quả, có phần không đem lại kết quả hữu ích và có biện pháp ngăn chặn từ gốc.

Bên cạnh các bộ phận được tính vào GDP nhưng không tạo ra giá trị mới như đã nêu trên, phải kể đến các hoạt động đầu tư, kinh doanh đóng góp giá trị gia tăng vào GDP, nhưng lại đồng thời gây ra hệ quả xấu, đặc biệt là phá hoại và làm ô nhiễm môi trường, buộc xã hội phải chi phí tốn kém để khắc phục.

Tăng trưởng kinh tế được đánh giá bằng GDP không tính tới tác hại đối với môi trường là bắt tương lai trả giá cho thành tích trước mắt. Một số nhà kinh tế và thống kê ở các nước và các tổ chức quốc tế đã đề xướng việc cải tiến hệ thống tài khoản quốc gia có bổ sung nội dung hạch toán tài nguyên thiên nhiên và chi phí bảo vệ môi trường, trên cơ sở đó tính GDP thực hơn, có người gọi là "GDP xanh".

Đối với nước ta, việc tiếp cận hướng nghiên cứu này phải đi đôi với nâng cao nhận thức về phát triển bền vững và chất lượng tăng trưởng kinh tế, khắc phục bệnh "chạy theo thành tích", chỉ nhấn mạnh một chiều tốc độ tăng trưởng kinh tế.
Nguồn: Tuổi trẻ