Tiền gửi tăng chậm và có dấu hiệu giảm (trong tháng 4.2008) ở hai trung tâm tài chính Hà Nội và TPHCM khiến tình trạng mất cân đối vốn dẫn đến khó khăn trong thanh khoản vẫn diễn ra tại một số NH.

Nợ không sinh lời lớn

Đa số khó khăn trong khả năng thanh toán của NH đều bắt đầu từ vấn đề số lượng lớn nợ không sinh lời. Nguyên nhân do:
 
1/ Chính sách tiền tệ được chuyển từ lỏng (năm 2004-2007) sang thắt chặt (năm 2008) nhằm kiềm chế lạm phát, kinh tế sẽ phát triển chậm lại và điều khó tránh khỏi là nợ không sinh lời tăng.

2/ Lãi suất ngày càng tăng, đặc biệt cao trong 4 tháng đầu năm 2008 khiến chi phí các khoản vay càng đắt. Lãi suất phải trả cho tiền gửi cao, kỳ hạn tiền gửi ngày càng ngắn (chủ yếu chỉ từ 1 đến 3 tháng), trong khi đó khoảng 40% dư nợ NH cho vay kỳ hạn lại từ 1 năm trở lên với lãi suất ở mức thấp. Vì vậy, nhiều NH đang mất cân đối kỳ hạn giữa nguồn vốn (nợ) và sử dụng vốn (tài sản).

Nợ quá hạn của NH cũng đang có xu hướng tăng nhanh vì khách hàng thà chịu phạt 150% lãi suất còn hơn vay mới lãi suất cao hơn. Một số khách hàng sợ nếu trả nợ xong chưa chắc vay được tiếp. Đây cũng là một nguyên nhân dẫn đến NH mất khả năng thanh toán.

3/ Một số NH, chủ yếu là NHTMCP bị rơi vào tình trạng khó khăn do rót vốn quá nhiều vào BĐS và CK. Khi thị trường BĐS "xì hơi", TTCK suy thoái, khách hàng mất khả năng trả nợ, tài sản thế chấp, cầm cố không bán được khiến các NH bị ảnh hưởng lớn. Còn có một số NH cũng dùng một lượng vốn lớn đầu tư CK, đến nay không thể bán để thu hồi vốn vì quá lỗ.

Phải "tiếp vốn" cho NHTM

Từ năm 2007 đến nay, thị trường liên NH ở VN có biểu hiện bị biến dạng từ thị trường hỗ trợ khả năng thanh toán thành thị trường sinh lời. Những yếu kém trong thanh toán về cơ bản là xuất phát từ quản trị rủi ro hạn chế của chính các NH, nhưng một phần cũng là hậu quả của sự biến dạng thị trường liên NH. Nhiều NH đã sử dụng vốn vay từ các NH khác để cho vay dài hạn nền kinh tế.

Khi thị trường tiền tệ khan hiếm tiền, một số NH nhỏ, thậm chí cả một số chi nhánh của NHTM Nhà nước cũng không đủ uy tín để vay các NH lớn và chi nhánh NH nước ngoài. Hiện có tình trạng các NHTMCP hạng trung và một vài NH nhỏ đi vay các NH lớn với mức lãi suất kỳ hạn ngày, tuần, tháng khoảng từ 14%-18%/năm, thậm chí 20%-22%/năm về cho vay lại một số NH nhỏ với mức lãi suất từ 24%-27%/năm.
 
Tình trạng bị "vạ lây" từ thị trường liên NH cũng khá nhiều. Ví dụ, đa phần các NHTMCP ở HN có một cơ cấu vốn khá cân bằng nhưng thời gian qua vẫn có những NH thiếu vốn khả dụng do đã gửi tiền hoặc cho vay một số NH nhỏ, khi các NH này khó khăn thì không rút vốn về được để đảm bảo khả năng thanh toán của mình.

Trước tình hình một số NH khó khăn về thanh khoản, các biện pháp về lãi suất, thị trường liên NH, thị trường mở không giải quyết được vấn đề, NHNN đã phải thông báo sẽ tái cấp vốn (cho NHTM vay khi vốn khả dụng của họ bị đe doạ). Tuy nhiên, NHNN sẽ phải rất thận trọng vì tái cấp vốn tuy giúp NHTM đảm bảo khả năng thanh toán, tránh rủi ro, nhưng mặt khác làm tăng lượng tiền cung ứng, ảnh hưởng đến mục tiêu kiềm chế lạm phát.

Về phía các NHTM mặc dù rất mong được tái cấp vốn vì mức lãi suất thấp (hiện chỉ 7,5%/năm) nhưng các NHTM cũng rất e ngại. Tâm lý chung là sợ thông tin về danh tính NH xin tái cấp vốn lọt ra ngoài có thể khiến dư luận xã hội đánh giá tiêu cực về khả năng thanh khoản.

Đây có thể là lý do mặc dù có thông tin một vài NH đăng ký vay tái cấp vốn nhưng cho đến nay chưa có thông tin chính thức là NH nào đã được tái cấp vốn. Dù sao, việc NHNN tuyên bố sẽ tái cấp vốn cũng là một liệu pháp tâm lý tốt đối với các NH.
Nguồn: Lao Động