Nếu như trong các năm 2005-2006 và 3 tháng đầu năm 2007, đầu tư tài chính là một lĩnh vực được coi là hiệu quả, hay "siêu lợi nhuận" của không ít công ty cổ phần, ngân hàng thương mại cổ phần, công ty chứng khoán nhờ thị trường chứng khoán, giá cổ phiếu liên tục tăng cao, thì từ cuối năm 2007 đến nay, tình hình lại diễn ra ngược lại, khiến hàng loạt doanh nghiệp đang thua lỗ nặng trong mảng đầu tư này.

Điển hình là Công ty cổ phần Cơ điện lạnh (REE), nếu trong các năm 2005 - 2006 và 3 tháng đầu năm 2007 đã thu lãi hàng trăm tỷ đồng, thì quý 1/2008 đã công bố số lỗ hơn 100 tỷ đồng do đầu tư vào lĩnh vực tài chính. Hay như Công ty Cổ phần Mía đường La Ngà đầu tư 17,7 tỷ đồng vào khoảng 10 mã chứng khoán trên sàn, nay cũng đang thâm thủng nặng số vốn bỏ ra.

Các khoản đầu tư chứng khoán đều lỗ

Trong năm 2007, Ngân hàng Thương mại Cổ phần xuất nhập khẩu (Eximbank) bán 500 tỷ đồng vốn điều lệ cho 17 đối tác chiến lược trong nước là các tập đoàn kinh doanh có uy tín, với giá bán gấp 8 lần mệnh giá, tương đương với 4.000 tỷ đồng. Eximbank thu được khoản chênh lệch 3.500 tỷ đồng thặng dư vốn.

Song hiện nay giá cổ phiếu của Eximbank trên thị trường OTC chỉ còn 36.000 đồng/cổ phiếu, giảm hơn 50%. Như vậy 17 doanh nghiệp nói trên đã "thâm thủng" mất hơn 2.200 tỷ đồng. Các ngân hàng thương mại cổ phần quy mô lớn và trung bình, các công ty chứng khoán sớm khai trương hoạt động trong các năm 2005 - 2006 và quý 1/2007 đều có những khoản lợi nhuận kếch sù do đầu tư vào chứng khoán, cổ phiếu, nhưng hiện nay thì không ít công ty chứng khoán đang lỗ nặng, ít nhất hiện đang có khoảng 6 công ty chứng khoán "rao bán".

Công ty Cổ phần Cơ điện lạnh đã xin rút hồ sơ thành lập công ty chứng khoán, một số công ty khác cũng đang tạm dừng tiến trình xin phép thành lập công ty chứng khoán. Có vị giám đốc công ty chứng khoán của một ngân hàng thương mại Nhà nước đã "mượn tiền" của công ty để đầu tư chứng khoán cho cá nhân, nhưng năm 2007 đã bị thua lỗ nặng, không hoàn trả được tiền "mượn" nên đã phải rời nhiệm sở!

Đối với các ngân hàng thương mại cổ phần, trong các năm 2005 - 2006 và quý 1/2007, đầu tư chứng khoán, cổ phiếu, góp vốn liên doanh... cũng đã đóng góp vị trí thứ hai về lợi nhuận của các ngân hàng thương mại, đối với một số ngân hàng thương mại cổ phần đây là nguồn đóng góp vị trí số một.

Tuy nhiên, từ cuối năm 2007 đến nay, chứng khoán giảm giá rất mạnh. Trong danh mục tài sản có, hay danh mục đầu tư của tất cả các ngân hàng thương mại cổ phần đều có số vốn không nhỏ đầu tư vào chứng khoán, nên chắc chắn kết thúc năm 2008, báo cáo tài chính sẽ hiện rõ con số lỗ lớn về mảng đầu tư tài chính này, bởi vì mỗi ngân hàng đều đầu tư hàng trăm, nghìn tỷ đồng vào chứng khoán.

Dẫn đầu về đầu tư tài chính là Ngân hàng Thương mại Cổ phần á châu (ACB), trong Bảng báo cáo tài chính đã được kiểm toán, thời điểm 31/12/2007 có khoản mục chứng khoán sẵn sàng để bán là 1.658 tỷ đồng, chứng khoán giữ đến ngày đáo hạn là 7.474 tỷ đồng và chứng khoán kinh doanh là 504 tỷ đồng, nhưng dự phòng giảm giá chứng khoán chỉ có 2.713 triệu đồng. Tổng cộng trị giá sổ sách danh mục đầu tư chứng khoán của ACB là 9.636 tỷ đồng, chiếm 23,2% tổng dư nợ cho vay và đầu tư 41.446 tỷ đồng của ngân hàng này.

Một số ngân hàng thương mại cổ phần khác tạm xếp vào nhóm thứ hai về đầu tư tài chính, cũng có giá trị sổ sách các loại chứng khoán khá lớn. Tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đông Nam á, thời điểm 31/12/2007 có số vốn đầu tư vào chứng khoán lên tới 3.968 tỷ đồng, thế nhưng trong Bảng cân đối kế toán khoản mục "Dự phòng giảm giá chứng khoán" tại thời điểm đó thì không để đồng nào.

Ngân hàng Thương mại Cổ phần các doanh nghiệp ngoài quốc doanh VP Bank chứng khoán tự doanh là 132 tỷ đồng và chứng khoán đầu tư là 1.678 tỷ đồng.

Ngân hàng Thương mại Cổ phần quốc tế (VIB) cũng có tổng số tiền đầu tư vào chứng khoán là 6.676 tỷ đồng, của Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải là 2.169 tỷ đồng, của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Kỹ Thương là 6.842 tỷ đồng.

Là một ngân hàng thương mại cổ phần quy mô còn khiêm tốn và mới chuyển từ mô hình ngân hàng thương mại cổ phần nông thôn lên đô thị, nhưng Ngân hàng Thương mại Cổ phần An Bình (ABBank) hết năm 2007 có số vốn đầu tư vào chứng khoán sẵn sàng để bán là 1.098 tỷ đồng và chứng khoán đầu tư giữ đến ngày đáo hạn là 2.561 tỷ đồng, tổng cộng số tiền đầu tư vào chứng khoán lên tới 3.569 tỷ đồng, bằng 52,5% so với dư nợ cho vay vốn đối với khách hàng là 6.800 tỷ đồng.

Hay thận trọng như Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội (MB), nhưng đến hết năm 2007 cũng có số vốn đầu tư vào chứng khoán đến ngày đáo hạn là 2.103 tỷ đồng và chứng khoán sẵn sàng để bán là 373 tỷ đồng, tổng cộng số tiền đầu tư vào chứng khoán lên tới 2.676 tỷ đồng, gấp gần 4 lần năm 2006. Khiêm tốn như Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phương Đông cũng có giá trị sổ sách số tiền đầu tư vào chứng khoán là 169 tỷ đồng...

Bài học gì cho chiến lược kinh doanh?

Nhìn chung, các ngân hàng thương mại cổ phần có số vốn đầu tư vào chứng khoán rất lớn. Song hiện nay giá chứng khoán so với cuối năm 2007 đã giảm khoảng 50% và đang tiếp tục có xu hướng giảm, đến cuối năm 2008 sẽ giảm bao nhiêu hay tăng trở lại thì không ai khẳng định chắc chắn được.

Bởi vậy các ngân hàng thương mại cổ phần bị lỗ lớn trong danh mục đầu tư chứng khoán là điều đã nhìn thấy trước được. Ngân hàng thương mại cổ phần nào càng đầu tư lớn vào chứng khoán thì càng bị lỗ nặng.

Về nguyên lý hạch toán kế toán và theo thông lệ quốc tế, các doanh nghiệp nói chung trong đó có các ngân hàng thương mại, đầu tư vào chứng khoán nhưng phải để khoản dự phòng giảm giá chứng khoán, nhưng hầu như trong quản trị tài chính "họ quên" đi khoản này, nên năm tài chính đó "lãi giả" cao, còn năm tài chính kế tiếp hay khi bán chứng khoán thì đương nhiên khoản "lỗ thật" sẽ rất lớn.

Đồng thời cũng theo nguyên lý, các doanh nghiệp, các ngân hàng thương mại chỉ nên dành một tỷ lệ vốn khiêm tốn, nhất định để đầu tư tài chính, đầu tư chứng khoán, mà phải tập trung vào lĩnh vực kinh doanh chính của mình, song thực tế khi theo lợi nhuận quá cao thì họ "chạy theo" xu hướng đầu tư nói trên.

Bởi vậy, hiện nay cũng như tới đây khi kết thúc năm tài chính 2008, các doanh nghiệp, ngân hàng thương mại cổ phần và công ty chứng khoán sẽ phải rút ra nhiều bài học về chiến lược kinh doanh của mình.
Nguồn: TBKT Việt Nam