Đề án này tập trung vào 2 biện pháp cụ thể: khuyến khích và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp lớn thiết lập mạng lưới phân phối trực thuộc hoặc hệ thống đại lý để đảm bảo kiểm soát được việc lưu thông hàng hóa từ khâu sản xuất đến khâu tiêu dùng. Tăng cường vai trò của Nhà nước trong kiểm tra giám sát hệ thống phân phối, đặc biệt là quản lý của cấp chính quyền địa phương đối với hệ thống bán lẻ.

Bất ổn phân phối

Đánh giá về tình hình "sốt" các mặt hàng trong thời gian qua, nhất là việc tăng giá xi măng vài ngày qua, ông Vũ Vinh Phú - Chủ tịch Hiệp hội siêu thị Hà Nội cho rằng, mạng lưới phân phối từ các nhà máy đến cửa hàng bán lẻ là một nguyên nhân chính gây nên hiện tượng tăng giá. Đại đa số hợp đồng phân phối sản phẩm là mua đứt bán đoạn. Do đó, hàng ra khỏi nhà máy là doanh nghiệp không thể kiểm soát được giá phân phối mà đại lý và bạn hàng đã đăng ký. Tính liên kết giữa sản xuất và lưu thông rất yếu, khâu phân phối lại qua nhiều tầng nấc, mạnh ai nấy làm, khó kiểm soát giá.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú cũng thừa nhận nguyên nhân của cơn sốt giá gạo cục bộ vừa qua là do hệ thống phân phối gạo trong nước tổ chức chưa tốt. Do phải chịu thuế GTGT 5%, các cửa hàng bán lẻ gạo của các doanh nghiệp không cạnh tranh được với các Cty tư nhân nên các doanh nghiệp đã coi nhẹ thị trường gạo nội địa, không phát triển hệ thống phân phối bán lẻ. Đến khi xảy ra tình trạng khan hàng, sốt giá cục bộ mới giật mình nhận thấy việc cung ứng gạo lâu nay hoàn toàn phụ thuộc vào tư thương. Theo một chuyên gia, việc kiểm soát giá thị trường mới mang tính hình thức và thực sự chưa có hiệu lực. Hiện nay có 7 cơ quan tham gia quản lý chủ thể kinh doanh nên không có đầu mối chịu trách nhiệm chính.

Thiếu kịch bản lưu thông

Đây là nhận định của một chuyên gia kinh tế khi đánh giá về tình hình lưu thông hàng hoá trên thị trường hiện nay. Ông này cho rằng, ngay từ quan điểm, nhận thức của chúng ta cũng có vấn đề. Từ trước đến nay, mọi nguyên nhân của nền kinh tế đều quy về một đầu mối là khâu sản xuất nên đã đầu tư chưa đúng mức và không có kịch bản cho khâu lưu thông hàng hóa trên thị trường.

Vị chuyên gia này nhận định, hiện cả nước có hơn 9.000 chợ, 900.000 cửa hàng, 2 triệu hộ cá thể tham gia kinh doanh buôn bán nên kiểm soát giá bằng cách nào là việc không đơn giản. Hậu quả là khi thị trường có biến động, chúng ta can thiệp chậm hoặc không hiệu quả do không nắm được cả hai công cụ cần thiết là hàng hóa và hệ thống phân phối

Chuyên gia này cho rằng ngay cả cơ quan được giao nhiệm vụ kiểm soát giá là Bộ Tài chính cũng chưa có biện pháp bình ổn thị trường trước những cơn sốt vừa qua. Tháng 3/2008, Chính phủ đã giao bộ này kiểm tra hiện tượng tăng giá thép bất thường và đề xuất cơ chế thu lại khoản chênh lệch đối với các trường hợp tăng giá bất hợp lý (sau khi đã tính đủ thuế, phí vận chuyển và lãi). Thế nhưng Tổng cục Thuế là cơ quan trực tiếp thi hành nhiệm vụ này vẫn chưa lập được đoàn kiểm tra vì chưa có cơ chế thực hiện. Một quan chức Tổng cục Thuế thừa nhận, cơ sở để khẳng định người bán tăng giá bất thường là rất mơ hồ. Thực tế hàng năm, Tổng cục Thuế đều có những đoàn kiểm tra về giá một số mặt hàng như ôtô, xe máy và cũng phát hiện những sai phạm nhưng chỉ có thể xử phạt hành chính và cũng không có cơ chế thu lại được.