Tập đoàn nhà nước: tội đồ lớn nhất

- Khủng hoảng là động lực cho cải cách. Trong điều kiện kinh tế VN, theo ông, loại cải cách nào cần được tiến hành?

Hiện VN đang đứng trước yêu cầu cải cách cấp bách ở 3 lĩnh vực để tránh tình trạng xấu trong tương lai.

Một là, VN có những DNNN lớn, mà các DN này vay tiền của các NHNN với lãi suất ưu đãi, họ đã đầu tư một lượng lớn, lập các chi nhánh công ty mới, mở các ngành sản xuất kinh doanh mới, mà chủ yếu là đầu tư vào CK, BĐS, truyền thông vốn không phải là lĩnh vực chủ đạo, có thế mạnh của DN.

Cần để các DNNN vay với lãi suất thị trường, và cũng không nên bảo vệ các DN không bị sụp. Nếu DN sử dụng nguồn lực giá rẻ và CP ngăn ngừa khả năng DN chết, các DN sẽ ở tình huống rủi ro lớn. Đó là rủi ro đối với tiền của CP, không phải là tiền riêng của họ.

Điều này đồng nghĩa với đầu tư quá mức và đầu tư xấu. Vào thời điểm này, các DNNN lớn có lượng đầu tư xấu rất lớn, và theo tôi đó là tội đồ lớn nhất của tình trạng kinh tế VN hiện nay.

Đó là lĩnh vực đầu tiên cần cải cách. Các DNNN cần được hoạt động theo cơ chế thị trường và CP cần kiểm soát các DNNN lớn.

Khu vực thứ hai l sử dụng tiền ngân sách nhà nước. Nhưng hầu hết tiền nhà nước sử dụng không phải là từ ngân sách. Họ sử dụng từ rất nhiều nguồn vốn đầu tư. Đầu tư công được mở rộng bởi các DN, các tỉnh, các bộ, nhưng nguồn vốn này từ đâu, và có bao nhiêu thì không ai biết chính xác.

Sẽ rất khó để CP VN có một chính sách tài khoá nhất quán nếu không nắm rõ được mức chi. Hiện mức chi vẫn không được minh bạch. Do đó, lĩnh vực thứ hai cần cải cách chính là chính sách tài khoá, ngân sách cần được thống nhất, và tất cả số tiền sử dụng của CP đều từ ngân sách. Mọi người sẽ biết tiền đó từ đâu, bao nhiêu, và sẽ hiểu chính sách tài khoá VN dễ dàng hơn.

Việc này rất quan trọng tại thời điểm này, vì chi CP chiếm tới 7-10% thâm hụt tài khoá. Nói cách khác, CP đang sử dụng nhiều hơn số tiền họ thu được chính thức từ thuế. Nó sẽ dẫn tới lạm phát.

Lĩnh vực thứ ba chính là các ngân hàng. Rất nhiều NH mới được thành lập, trong đó có những ngân hàng rất nhỏ. Một số NH không có đủ tiền. Một số NH cho khu vực BĐS vay rất nhiều tiền, và họ trở nên rất yếu. Điều thực sự cấp bách hiện nay là không nên thành lập mới bất kì NH nào trong vòng 2 năm tới, không cấp giấy phép thành lập NH cho tới khi tình hình đã trong vòng kiểm soát.

Cùng lúc đó, cần quản lý, kiểm soát các NH chặt chẽ, sát sao. Một số NH hiện rất yếu và cần phải được sát nhập vào NH mạnh hơn. Khi đó, người điều hành NH phải bị sa thải.

Một nguyên tắc cần được áp dụng là, khi anh quản lý NH không tốt, để NH buộc phải sát nhập, thì chủ sở hữu và người điều hành NH phải bị sa thải. Điểm tích cực là những người bỏ tiền vào NH vẫn được an toàn.

Điều cần phải làm là khiến cho hệ thống NH mạnh hơn, bảo vệ những người gửi tiền vào NH ngay cả khi NH sụp đổ. Người dân sẽ tin tưởng hơn, bởi ngay cả khi NH họ gửi tiền thua lỗ, CP sẽ gánh trách nhiệm đảm bảo trả tiền cho dân.

Càng đợi lâu, tình hình càng tồi tệ

- Cả ba vấn đề ông nêu đều rất lớn và phức tạp. VN cần phải bắt đầu như thế nào?

Cần tiến hành đồng thời cả 3 cải cách này. Làm như thế nào là do CP quyết định, nhưng cả ba điều này là những điều CP buộc phải làm.

Nếu làm ngay từ bây giờ, đến cuối năm 2008, VN sẽ thoát khỏi khó khăn. Càng đợi lâu, tình hình sẽ càng tồi tệ hơn. Từ tháng Giêng, tình hình đi xuống. Hết tháng 2, tháng 3, tháng 4 rồi tháng 5, càng đợi lâu, tình hình càng tệ hơn. Lạm phát vẫn tiếp tục tăng cao.

CP đã bắt đầu hành động, mà điều chỉnh lãi suất theo lãi suất cơ bản 12% là một bước khởi đầu tốt. Nhưng VN vẫn còn nhiều vấn đề khác: NH yếu, thâm hụt tài khoá lớn... Những vấn đề này không thể được cải thiện chỉ bằng việc nâng lãi suất.

- Cải cách cũng có thể gây xáo trộn, làm tăng sự bất ổn trong nền kinh tế, thậm chí dẫn đến đổ vỡ. VN phải bắt đầu từ đâu để tránh một kịch bản xấu này?

Nếu CP làm được những việc này, nền kinh tế sẽ được cải thiện, mạnh hơn. VN sẽ rất nhanh chóng thoát khỏi nguy hiểm, giữ ổn định.

Về cơ bản, nhìn vào các nhà đầu tư, vấn đề lớn nhất tại thời điểm này là lạm phát. Nếu CP kiểm soát được tiền tệ, sẽ giúp giảm thâm hụt tài khoá, tăng cường sức mạnh của các NH, và lạm phát sẽ giảm.

Hi sinh tăng trưởng nhỏ ngắn hạn để giành tăng trưởng lớn dài hạn

- VN có học hỏi kinh nghiệm, bài học nào từ các nước khác để tiến hành cải cách ở ba lĩnh vực này?

Một bài học VN có thể học theo thời gian ở các nước đang phát triển, nhất là ở châu Á, là vấn đề đối phó và kiểm soát lạm phát. Một trong những điều VN đã học là nếu thâm hụt ngân sách hơn 3% GDP, quốc gia sẽ đối mặt với tình trạng lạm phát. Nếu lạm phát vượt quá mức 20%, tăng trưởng sẽ sụt giảm. Đây là điều phổ biến ở mọi quốc gia trên thế giới.

Có vẻ những gì cần làm đã rất rõ ràng. Một nhóm chính sách rõ ràng đã được CP đưa ra và chính CP là người phải thực hiện các chính sách. Chính sách tài khóa thắt chặt, cắt giảm đầu tư công không cần thiết... Chúng ta có thể làm điều đó, và lạm phát sẽ giảm nhanh.

Tăng trưởng của VN sẽ giảm trong năm 2008, nhưng điều đó là chấp nhận được bởi nó đồng nghĩa với trong những năm tiếp theo, kinh tế VN sẽ tăng trưởng nhanh hơn.

Hy sinh một lượng tăng trưởng nhỏ trong năm nay để đổi lại một lượng tăng trưởng lớn hơn nhiều trong tương lai. Đó là điều VN cần làm lúc này.

VN thâm hụt thương mại lớn giống Thái Lan 1997

- Liệu nếu không tiến hành những cải cách này, VN có rơi vào khủng hoảng kinh tế như Thái Lan năm 1997?

Khác biệt lớn giữa VN hiện nay và Thái Lan năm 1997 là Thái Lan có nợ nước ngoài ngắn hạn lớn. Nói cách khác, Thái Lan đã vay quá nhiều tiền của các NH nước ngoài, bằng đôla. Thái Lan không có đủ tiền để chi trả, và tỷ giá hối đoái không có lựa chọn nào khác, ngoài việc mất giá. Khi một NH bắt đầu yêu cầu trả nợ, Thái Lan không thể làm gì được.

Tại thời điểm này, VN không có nhiều các khoản nợ nước ngoài ngắn hạn. Nợ không phải là một vấn đề lớn với VN. Điều này sẽ giúp VN thoát được nhiều vấn đề.

Con đường VN giống Thái Lan ở chỗ, hai nước đều thâm hụt thương mại quá lớn. CP phải chi tiền để giải quyết khoản thâm hụt này.

Cách để giải quyết chính là dòng vốn đổ vào. Người nước ngoài mang tiền đầu tư vào VN, và VN dùng tiền đó để nhập khẩu. Việc này chứa đựng nhiều rủi ro, và càng rủi ro hơn khi số tiền chảy vào là ngắn hạn. Không nhất định đó là các khoản nợ mà đôi khi, đó là các khoản đầu tư vào CK, BĐS. Nguy cơ rủi ro cao bởi nếu các nhà đầu tư quyết định dừng lại, tiền VN sẽ mất giá. Nhiều người không còn muốn giữ tiền đồng vì họ cho rằng các nhà đầu tư sẽ không tiếp tục bỏ tiền vào VN. 

Đó là lí do tại sao phải giải quyết sớm thâm hụt tài chính của CP. Bởi vì tất cả những chi tiêu ngoài ngân sách của CP đều làm tăng thâm hụt thương mại, thâm hụt tài chính. Cách tốt nhất giải quyết thâm hụt thương mại là giải quyết câu chuyện thâm hụt tài chính. Giải quyết được bội chi ngân sách, thâm hụt thương mại cũng sẽ giảm. Và các nhà đầu tư nước ngoài sẽ mang tiền vào, giúp VN giải quyết tốt câu chuyện thâm hụt thương mại. 

Vừa rồi, CP đã đưa ra thông báo số tiền hơn 200 triệu USD đầu tư công sẽ bị cắt giảm. Đó là việc tốt, nhưng VN cần giảm 10 lần số tiền đó.

Vấn đề nằm ở dự án triệu đô

- Trong giải pháp 8 điểm, cắt giảm đầu tư công và thắt chắt chi tiêu công được xem là giải pháp quan trọng. Nhưng tới thời điểm này, người ta vẫn còn cảm thấy chưa có điều gì thực sự xảy ra. Ông có tư vấn gì?

CP nên lập danh sách 100 dự án đầu tư lớn nhất. Nhìn vào danh sách đó, CP sẽ xác định ra đâu là dự án kém hiệu quả, đâu là dự án chưa thật cần thiết vào thời điểm này. Từ danh sách 100 dự án đó, CP có thể tìm ra 10 dự án có thể tạm ngưng, từ đó, có khoảng 2 tỷ USD.

Hiện nay, CP đang yêu cầu các tỉnh tự lập danh sách các dự án sẽ tạm hoãn. Chắc chắn các tỉnh sẽ không tự nguyện cắt các dự án đầu tư công lớn, mà chỉ cắt những dự án nhỏ, những dự án đầu tư cho giáo dục, những con đường nhỏ. Trong khi đó, chúng ta lại cần cắt những dự án lớn, dự án triệu đô, không phải là một trường học, một đoạn đường nhỏ...

Không nhất định phải xóa bỏ dự án, mà đơn thuần, tạm hoãn. Chúng ta sẽ trở lại những dự án này khi tình hình khá hơn.

Nếu VN vẫn tiếp tục đầu tư với tốc độ hiện nay, thâm hụt thương mại vẫn sẽ rất lớn. Khi đó, VN vẫn sẽ phụ thuộc vào ngoại tệ đổ vào để bù đắp cho thâm hụt thương mại. Hệ quả là kinh tế VN vẫn nằm trong khu vực rủi ro. Các nhà đầu tư có thể quyết định ngừng thâm nhập thị trường VN và tiền đồng sẽ chịu áp lực lớn.

Vấn đề không nằm ở con số 200 triệu USD, không phải là trường học và đường làng mà cần những dự án lớn phải tạm hoãn. Cần một danh sách các dự án lớn chưa cần thiết, có thể tạm hoãn trong một, hai, hoặc ba năm, từ đó giúp VN thoát khỏi tình trạng hiện nay. CP buộc phải làm như vậy, nếu không sẽ chẳng có gì có thể xảy ra.

Sẽ tốt hơn nếu làm ngay bây giờ, không phải đợi sau này.
Nguồn: Vietnamnet