Quá trông vào giá

Mặc dù tăng trưởng xuất khẩu tháng 6 vẫn giữ ở mức cao, tăng 27,2% so với cùng kỳ năm trước, nhưng tốc độ tăng trưởng kim ngạch ở một số mặt hàng lại đang chứa đựng những dấu hiệu đáng lo ngại.

Báo cáo của Bộ Công thương cho biết, 6 tháng đầu năm kim ngạch xuất khẩu tăng cao và có sự chuyển dịch rõ nét về cơ cấu hàng hóa: tỷ lệ hàng chế biến, hàng công nghiệp thủ công mỹ nghệ tăng; hàng sơ chế có xu hướng giảm dần. Tuy nhiên, sự tăng trưởng khá của những mặt hàng trên chủ yếu lại do một nguyên nhân khách quan là giá thế giới tăng. Theo thống kê, phần lớn các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn đều tăng giá đáng kể: dầu thô (tăng 60%), gạo (tăng 50%), than đá (tăng 55%), cao su (tăng 30%)… Trong khi đó, những yếu tố cơ bản của tăng trưởng xuất khẩu như lượng hàng hoá sản xuất ra, cơ cấu mặt hàng, mở rộng thị trường... thì chưa có những thay đổi đáng kể.

Mặt khác bên cạnh những mặt hàng có tăng trưởng kim ngạch đáng kể thì một số mặt hàng (kể cả mặt hàng xuất khẩu chủ lực) chững lại và giảm tốc: thủy sản, sản phẩm nhựa, dây và cáp điện, dệt may, than đá, cà phê, sản phẩm gỗ, cao su, hàng thủ công mỹ nghệ…

Thiếu hàng

Điểm đáng nói hơn, xét về lâu dài, là xuất khẩu đang gặp phải những khó khăn đã tồn tại từ lâu nhưng chưa giải quyết được. Trước tiên đó là tình trạng thiếu nguồn hàng để xuất khẩu. Tại hội nghị bàn về các biện pháp nhằm giảm nhập siêu của Bộ Công thương gần đây, Phó Vụ trưởng Vụ Xuất nhập khẩu Phan Đăng Chinh cho rằng, việc thâm nhập thị trường quốc tế của chúng ta hiện không còn quá khó khăn, vấn đề là ở chỗ chúng ta thiếu hàng để xuất khẩu. Mặt khác việc xuất hàng thô và hàng gia công vẫn đang chiếm tỷ lệ khá lớn. Trong số 10 mặt hàng và nhóm hàng có kim ngạch trên 1 tỷ USD năm qua thì chủ yếu là hàng sơ chế, khoáng sản và gia công như dầu thô, dệt may, giày dép, cao su, hạt cà phê, gạo…

Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh xuất khẩu cần chú trọng hàng chế biến, hàng có giá trị gia tăng cao. Song, trước những diễn biến của thị trường quốc tế, lạm phát và những khó khăn khác, giá trị sản xuất công nghiệp của cả nước đang có dấu hiệu tăng trưởng chậm lại.

Cơ cấu hàng xuất khẩu: lạc hậu

Bàn về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng cho rằng cơ cấu hàng xuất khẩu hiện đang chứa đựng nhiều bất hợp lý. Điều này thể hiện trên ba phương diện chính: Thứ nhất, chủng loại hàng hoá còn đơn điệu, ít có những mặt hàng mới có đóng góp kim ngạch đáng kể. Thứ hai, các mặt hàng có giá trị gia tăng còn thấp, chủ yếu vẫn phụ thuộc vào các mặt hàng như khoáng sản (dầu thô, than đá), nông lâm thuỷ hải sản. Trong khi đó, các mặt hàng công nghiệp như dệt may, da giày, điện tử và linh kiện máy tính… chủ yếu vẫn mang tính chất gia công. Thứ ba, quá trình chuyển dịch cơ cấu mặt hàng theo hướng công nghiệp hoá diễn ra chậm và chưa có giải pháp cơ bản, triệt để. Về thực chất, cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt Nam thời gian qua chủ yếu chuyển dịch theo chiều rộng mà chưa đi vào chiều sâu; chủ yếu dựa vào khai thác lợi thế so sánh sẵn có mà chưa khai thác được lợi thế cạnh tranh thông qua việc xây dựng các ngành công nghiệp có mối liên kết chặt chẽ với nhau để hình thành chuỗi giá trị gia tăng lớn.

Chủ yếu làm gia công cũng là tồn tại của xuất khẩu thời gian qua. Theo Bộ Công thương, năm 2007, ngành dệt may với 7,7 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu hiện vẫn phải... nhập khẩu trên 80% nguyên liệu sản xuất, ngành điện tử với 2,2 tỷ USD kim ngạch vẫn phải nhập khẩu từ 40 đến 60% nguyên liệu cho sản xuất (tuỳ từng mặt hàng cụ thể)… Hiện tại, DN Việt Nam vẫn hoạt động với vai trò là một nhà sản xuất phụ, gia công cho các hãng lớn là chính, không có mối liên hệ trực tiếp với thị trường.

Cùng với những tồn tại như vậy là những dự báo về tình hình kinh tế trong, ngoài nước sẽ có nhiều khó khăn, diễn biến khó lường khiến Bộ Công thương e ngại rằng, nhiệm vụ xuất khẩu 6 tháng còn lại của năm nay tuy không nặng nề nhưng không dễ thực hiện. Giải pháp quan trọng để thúc đẩy xuất khẩu được Bộ Công thương nhấn mạnh khi đề xuất với Chính phủ chính là giải quyết vốn, tín dụng, lãi suất cho các doanh nghiệp chế biến hàng xuất khẩu. Nhưng đây lại là một vấn đề không dễ giải quyết trong bối cảnh nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là chống lạm phát như hiện nay.
Nguồn: DDDN