Bước qua đầu tháng 8, khi diện tích thu hoạch đạt gần 90% diện tích gieo sạ, nhiều dấu hiệu đảm bảo vụ thu hoạch trúng lớn, thì các chuyên gia đã đưa ra mức lãi thời điểm (nếu có) là 40% thì nông dân mới đủ trang trải các chi phí. Cho dù giá bán lúa thực tế thời điểm này "đang rớt thảm hại" như cách nói của bà con, nhưng nghe thông tin Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo "đảm bảo cho người trồng lúa có mức lời 40% trở lên", ai cũng nuôi hi vọng. Nhiệm vụ được giao cho các DN. Nhưng DN lại đang... ngần ngại khi thực hiện nhiệm vụ này.

Nông dân lời tối đa 34%

Theo GS Võ Tòng Xuân, nếu đạt được mức lời lãi 25% đã là quý lắm rồi. Bởi theo ông, hiện chi phí để nông dân sản xuất ra 1 kg thóc ít nhất là 3.400 đồng. Tuy nhiên, gặp phải lúc sâu bệnh, mất mùa, nông dân phải sử dụng nhiều thuốc trừ sâu, phân bón... thì giá thành sản xuất 1 kg lúa có thể đội lên đến 5.300 đồng. Hiện giá lúa tại ĐBSCL dao động từ 4.200 - 4.500 đ/kg (cá biệt một số nơi chỉ bán được 3.200 - 3.500 đ/kg lúa). "Một thói quen bất di bất dịch ở nông thôn là từ khi nông dân bắt đầu sử dụng phân bón vào sản xuất và trồng giống lúa cao sản từ năm 1968 tới nay, họ thường quy đổi giá 1 kg urê = 2 kg lúa. Giá 1 kg urê hiện nay là 10.000 đồng. Như vậy, giá 1 kg lúa phải là 5.000 đồng. Nếu DN nâng giá thu mua lúa lên mức trên, ở mức chi phí sản xuất 3.400 đ/kg, nông dân sẽ được lãi khoảng 34%, vẫn chưa đạt mức 40% như chỉ đạo của Thủ tướng. Còn ở mức chi phí 5.300  đồng/kg lúa, nông dân sẽ lỗ. Nếu xét trên góc độ thương trường, đầu tư ở bất kỳ lĩnh vực nào, trong đó có trồng lúa, chỉ cần có lời 25% là đã rất khả quan" - vị giáo sư phân tích và đi đến khẳng định: Mức lời tối đa chỉ có thể đạt 34% !

Để DN không... ngần ngại

Ngần ngại là tâm thế của hầu hết các DN tham gia thị trường lúa gạo trong thời điểm này. "Lớn thuyền thì lớn sóng", ông chủ DN nào cũng đều thấm "lời dạy" của tiền nhân. Một quan chức tỉnh vùng sâu với cây lúa làm đầu cơ nghiệp tại hội nghị bàn giải pháp tiêu thụ cá ba sa đã "kéo" cử tọa quay về quyết định 80 và quyết định 266 của những năm 90, mà rằng: Với những gì "tiên liệu" trong nội dung các quyết định đó, đáng ra, việc tiêu thụ sản phẩm cho nhà nông và DN Việt Nam đã hết lo. "Vậy sao chúng ta cứ luẩn quẩn?", câu hỏi này không có tiếng vọng nào đáp ứng thỏa mãn !

Một ý kiến được GS Võ Tòng Xuân đưa ra: Nên lập các tập đoàn sản xuất lúa ! Theo ông, để bảo đảm lợi ích cho cả đôi bên, người trồng lúa và DN thu mua, chế biến và XK, trước mắt Chính phủ nên thiết lập một hệ thống giá sàn thống nhất. Về lâu dài, hoạt động của mô hình này phải theo quan hệ cung-cầu. Nếu nguồn cung quá nhiều, chắc chắn giá sẽ giảm và ngược lại. Vì thế, Chính phủ cần có kế hoạch chủ động nguồn cung nhưng nên ở mức độ vừa phải để giữ giá cho nông dân. Mặt khác, bản thân các DN xuất khẩu cũng không nên mua lúa, gạo trôi nổi trên thị trường, tránh việc mua đại trà, trộn lẫn quá nhiều loại gạo, dẫn đến không thể nào xây dựng được thương hiệu. Để làm được điều này, các DN phải tự thiết lập những vùng nguyên liệu, dựa trên việc tổ chức các tập đoàn sản xuất lúa nói trên, trồng cùng một giống lúa, theo quy trình hiện đại, tạo ra những vùng nguyên liệu lớn, chất lượng cao. Đây là cách duy nhất để tạo ra thương hiệu cho gạo xuất khẩu.

Nguồn: DDDN