Nhưng rất có thể trong đó cũng tiềm ẩn một nỗi lo không hề xa lạ đối với nền kinh tế Việt Nam: nỗi lo được mùa mất giá.

Thành công, nhưng không như mong đợi?

Trước hết, cho dù cao hơn mức tăng 1,13% của tháng 7, và như vậy, vẫn chưa đạt mục tiêu mà Thủ tướng đã giải trình và trả lời chất vấn Quốc hội cuối tháng 5 vừa qua: "Tích cực kiềm chế lạm phát và tốc độ tăng giá; bằng các giải pháp tổng hợp, đưa tốc độ tăng giá tiêu dùng theo hướng giảm dần", nhưng rõ ràng là giá tiêu dùng đã hạ nhiệt rất nhiều so với sáu tháng đầu năm.

Nhưng, sẽ là sai lầm khi cho rằng việc giá tiêu dùng chỉ tăng thấp như vậy bắt nguồn từ việc kiềm chế thành công những tác động của việc tăng mạnh giá mặt hàng chiến lược này sau 5 tháng liên tục quyết tâm ổn định giá với những khoản bù lỗ khổng lồ tới mức ngân sách nhà nước không còn chịu đựng nổi nữa, cũng như những tác động do giá nguyên liệu phi dầu mỏ tiếp tục nhập khẩu sốt nóng.

Các số liệu thống kê giá tiêu dùng tháng 8 vừa qua cho thấy, để đạt được mức tăng đáng mừng 1,56% đó, giá của nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống hiện vẫn còn chiếm 42,85% trong "rổ hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng xã hội" chỉ tăng 0,50%, tức là giá của 9 nhóm hàng hoá và dịch vụ chiếm 57,15% còn lại đã tăng 2,35%. Trong đó, điểm mấu chốt để đạt được mức tăng chung 0,50% của nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống chính là mặt hàng lương thực đã "hy sinh" rất lớn, do giảm giá tới 1,10%, còn giá của mặt hàng thực phẩm cũng chỉ tăng 0,53%. 

Như vậy, nếu so với tháng 7 trước đó, trong khi giá tiêu dùng chỉ tăng 1,13%, mức tăng thấp nhất từ đầu năm đến nay, giá của nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống vẫn tăng 0,99%, trong đó giá của mặt hàng lương thực cũng chỉ giảm 0,37% và giá của mặt hàng thực phẩm còn tăng 1,33%, còn của 9 nhóm hàng hoá và dịch vụ còn lại cũng chỉ tăng 1,24%, thì mức độ "hy sinh" này đã gia tăng đáng kể.

Tất cả những điều nói trên có nghĩa là, tuy xét trên bình diện tổng thể nền kinh tế, việc giá tiêu dùng chỉ tăng thấp như vậy là một bước tiến quan trọng nữa trong việc hạ nhiệt lạm phát vẫn là ưu tiên số 1 của Chính phủ. Còn trên thực tế, những kết quả này giúp giảm thiểu khó khăn đối với người tiêu dùng, đặc biệt là những người tiêu dùng có thu nhập thấp còn rất đông trong dân cư nước ta, nhưng sự diễn biến như vậy của giá tiêu dùng lại đồng nghĩa với sự thua thiệt được đẩy về phía những người nông dân và đây chính là điều không mong muốn. 

Bởi lẽ, do tiến độ xuất khẩu gạo 7 tháng đầu năm bị chậm, trong khi lượng lúa hàng hoá trong dân còn nhiều, cho nên giá có xu hướng giảm, làm ảnh hưởng đến thu nhập và đời sống nông dân. Đầu tháng 8 vừa qua Thủ tướng đã yêu cầu đẩy nhanh tiến độ giao hàng và khẩn trương thương thảo, ký hợp đồng mới với giá cả có lợi để tiêu thụ hết lúa hàng hoá vụ hè thu với giá bảo đảm cho người trồng lúa có lãi khoảng 40% trở lên.

Như vậy, với việc giá lương thực trong tháng 8 "tụt dốc" mạnh hơn như nói trên, trong đó vựa lúa lớn nhất nước đứng đầu với các mức giảm tương ứng là 0,84% và 1,58%, rõ ràng là mục tiêu kích giá lúa lên trong mục tiêu "kép ba": tăng tốc xuất khẩu; xuất khẩu với giá có lợi và nông dân cũng phải được hưởng lợi trong giá xuất khẩu có lợi đó mà Thủ tướng đã chỉ đạo chưa thành công như mong đợi, mặc dù hai mục tiêu còn lại đã thực hiện thành công hơn nhiều (tổng khối lượng gạo xuất khẩu 8 tháng đã ước đạt 3,381 triệu tấn, bằng 73,5% kế hoạch cả năm và giá xuất khẩu tháng 8 ước đạt 755,56 USD/tấn, cao hơn rất nhiều so với gía bình quân 7 tháng chỉ đạt 646,54 USD/tấn).

Nói cách khác, nếu như giá lương thực không giảm mạnh, mà ngược lại, tăng mạnh, chí ít là chỉ tăng đủ bù cho mức sụt giảm trong tháng 7, và do vậy, giá thực phẩm cũng đã tăng mạnh hơn, thì đương nhiên giá tiêu dùng tháng 8 đã không chỉ tăng 1,56%, mà còn tăng mạnh một cách tương ứng. Trong khi đó, giá của 9 nhóm hàng hoá và dịch vụ còn lại, không chỉ tăng bù cho khoản "hi sinh" giảm giá của mặt hàng lương thực và tăng chậm hơn nhiều của mặt hàng thực phẩm, mà còn kéo toàn bộ mặt bằng giá tiêu dùng trong tháng này tăng vượt trội so với tháng 7. Rõ ràng, đây là "khuyết tật" lớn nhất trong kết quả kiềm chế giá cả hiện nay.

Tác động kép

Xét trên tổng thể, sau hai tháng tăng chậm hơn rất nhiều, tuy tổng mức tăng giá tiêu dùng trong 8 tháng cũng đã là 21,65%, vượt rất xa 12,63% của cả năm 2007, nhưng ngược lại với xu thế tăng dồn dập trong 4 tháng cuối năm 2007 (4 tháng cuối năm tăng 5,48%, trong khi 8 tháng đầu năm chỉ tăng 6,78%), có nhiều khả năng giá tiêu dùng trong 4 tháng còn lại trong năm nay sẽ tiếp tục giảm tốc. Dự báo này dựa trên hai căn cứ chủ yếu say đây: 

- Thứ nhất, với những động thái của thị trường lúa gạo trong nước và thế giới hiện nay, có nhiều khả năng xu thế giảm giá lương thực sẽ còn tiếp diễn trong những tháng tới. Sở dĩ như vậy là bởi hai lẽ:

+ Một là, các kết quả tính toán từ các số liệu thống kê của IMF trong ba năm gía gạo thế giới lên tới mức "đỉnh" trong ba cơn sốt nóng chu kỳ từ năm 1980 trở lại đây. Bình quân giá gạo thế giới trong 4 tháng cuối năm giảm tới 10,47% so với 8 tháng đầu năm, trong đó kỷ lục giảm là năm 1981 có mức giá kỷ lục cao nhất với 535 USD/tấn vào tháng 6 trong vòng 28 năm gần đây lên tới 13,52%.  

Như vậy, nếu thị trường gạo thế giới năm nay không "phá lệ", thì giá gạo thế giới trong 4 tháng cuối năm nay cũng sẽ giảm mạnh, và do vậy, cho dù hoạt động xuất khẩu gạo của nước ta sẽ vẫn tiếp tục được đẩy mạnh, thì giá lương thực trong nước cũng khó có thể tăng.

+ Hai là, trong bối cảnh giá gạo thế giới có xu thế "tụt dốc" như vậy, thì "bồ thóc" của nông dân cả nước lại đầy hơn, nhưng khối lượng gạo xuất khẩu nói cho cùng vẫn cũng chỉ "giậm chân tại chỗ", cho nên đây cũng là tác nhân tiếp tục kéo giá lương thực trong nước tiếp tục giảm.

Các số liệu thống kê của nước ta cho thấy, cho dù phải vượt qua những thách thức chưa từng có trong những tháng đầu năm, sản lượng lúa đông xuân của cả nước đã tăng trên 1 triệu tấn. Trong đó, sản lượng lủa của riêng các tỉnh phía Nam, chủ yếu là của vựa lúa lớn nhất nước, cũng đã tăng trên 660 nghìn tấn. Tiếp theo, do được sốt nóng giá lúa gạo kích thích cực kỳ mạnh, nếu như năng suất lúa hè thu trong năm nay chỉ cần đạt như cùng kỳ năm 2007, thì riêng vùng đồng bằng sông Cửu long vụ này cũng đã tăng trên 650 nghìn tấn.

Như vậy, với việc trúng mùa liên tục, chỉ riêng nguồn cung gạo xuất khẩu tại vựa lúa lớn nhất nước trong năm nay cũng tăng không dưới 700 nghìn tấn. Trong khi đó, cho dù khối lượng gạo dự kiến xuất khẩu trong năm nay đã được điều chỉnh lên khoảng 4,5-4,6 triệu tấn, nhưng rõ ràng đây cũng chỉ là khối lượng xuất khẩu giống như hai năm 2006 và 2007, khi mà sản lượng lúa cũng chỉ "giậm chân tại chỗ" ở ngưỡng 35,8 triệu tấn, còn năm 2005 trước đó thì sản lượng lúa cũng chỉ đạt gần 35,9 triệu tấn, nhưng khối lượng gạo xuất khẩu đã đạt 5,25 triệu tấn, chắc chắn là kỷ lục cao nhất trong lịch sử 20 năm xuất khẩu gạo trên quy mô lớn của nước ta.   

- Thứ hai, là một quốc gia "sống nhờ" vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu, có nhiều khả năng giá nguyên liệu thế giới trong 4 tháng cuối năm nay cũng hạ nhiệt giống như "thông lệ" những năm sốt nóng giá cả thế giới lên tới mức "đỉnh" giống như năm nay, cho nên đây cũng là tác nhân rất quan trọng khiến giá tiêu dùng của nước ta sẽ tiếp tục hạ nhiệt trong những tháng tới.  

Cụ thể, các kết quả tính toán về giá của nhóm hàng nguyên liệu phi lương thực và thực phẩm trên thị trường thế giới ba năm sốt nóng lên tới mức "đỉnh" như năm nay từ nguồn số liệu thống kê của IMF trong vòng 28 năm qua cho thấy, giá của nhóm hàng này trong 4 tháng cuối năm 1981 giảm 5,12% so với 8 tháng đầu năm, còn cặp số liệu này năm 1991 và năm 1996 là 5,73% và 6,64%.

Việc giá của nhóm hàng này tăng từ 151,78 điểm phần trăm từ tháng 1 lên kỷ lục mọi thời đại 168,73 điểm phần trăm trong tháng 7 và giảm rất mạnh xuống chỉ còn 159,00 điểm phần trăm trong tháng 8 vừa qua, đặc biệt là giá dầu mỏ trong cùng kỳ hầu như liên tục tăng đại nhảy vọt trong từng tháng để từ 170,21 điểm phần trăm đạt mức "đỉnh" 248,73% và "rơi tự do" xuống chỉ còn 214,73 điểm phần trăm khiến giá xăng dầu trong nước được điều chỉnh giảm hai lần chỉ trong vòng 1 tháng mà các DN kinh doanh mặt hàng chiến lược này vẫn lãi lớn gần như chắc chắn chỉ mới là "khúc dạo đầu".     

Rõ ràng, một khi giá dầu mỏ thế giới đã giảm mạnh, không chỉ giá của những loại nguyên liệu có nguồn gốc từ dầu mỏ cũng giảm sẽ kéo theo giá nguyên liệu phi dầu mỏ giảm, và mặt khác, do kinh tế thế giới hạ nhiệt, giá của bản thân nhóm hàng này cũng giảm sau gần 5 năm hầu như liên tục tăng sẽ tác động "kép" rất mạnh đến xu thế hạ nhiệt giá cả trong nước của một nền kinh tế phụ thuộc quá nhiều vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu như nước ta.

Nói tóm lại, với việc điều hành toàn diện và quyết liệt của Chính phủ trong điều kiện thị trường nguyên liệu thế giới đã bắt đầu chuyển biến theo chiều hướng thuận lợi hơn, tuy đã đạt được những thành công bước đầu rất quan trọng, nhưng có nhiều khả năng sẽ còn đạt được những thành công quan trọng hơn nữa trong "mặt trận" ưu tiên số 1 kiềm chế lạm phát trong những tháng tới.

Nguồn: DDDN