Theo báo cáo mới nhất của Pricewaterhouse Coopers, trong những tháng vừa qua, hầu hết các thương vụ mua bán và sáp nhập đều thuộc lĩnh vực tài chính. Xu hướng đẩy mạnh mua vào cổ phiếu, liên doanh và sáp nhập với các ngân hàng Việt Nam của các nhà đầu tư nước ngoài ngày càng đậm nét hơn.

Đầu tư ngoại hoạt động sôi nổi

Chỉ riêng tháng 8/2008 đã có một làn sóng mua lại cổ phần của các ngân hàng thương mại Việt Nam, như Ngân hàng Societe gene-rale của Pháp mua lại 15% cổ phần của Ngân hàng thương mại cổ phần Đông Nam Á SeAbank; HSBC nâng tỷ lệ sở hữu tại Techcombank lên 20%; Ngân hàng OCBC của Singapore mua lại 15% cổ phần của VPbank... Ông Stephen Gaskill - GĐ Dịch vụ tư vấn của PricewaterhouseCoopers Vietnam nhận định, lĩnh vực dịch vụ tài chính những tháng qua hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài chủ yếu do sự thâm nhập của dịch vụ ngân hàng hiện đại tại Việt Nam hiện còn ở mức thấp và số lượng lớn các định chế tài chính nhỏ có thể mong muốn nhận vốn đầu tư mới từ các cổ đông chiến lược nước ngoài, đặc biệt khi vấn đề thanh khoản trong nước và sự suy giảm của thị trường chứng khoán khiến cho việc huy động vốn nội địa trở nên khó khăn hơn.

Ông Stephen Gaskill cũng cho rằng, một xu hướng M&A gần đây liên quan đến các Cty chứng khoán ở Việt Nam. Nhiều Cty gặp khó khăn về tài chính do sự đi xuống của thị trường chứng khoán dẫn đến sự suy giảm khối lượng giao dịch đang cân nhắc việc rút khỏi lĩnh vực này thông qua việc giải thể hoặc bán cho đối thủ cạnh tranh hoặc tìm đối tác đầu tư chiến lược, nhằm củng cố tình hình tài chính và mang đến kỹ năng chuyên môn cho hoạt động của DN.

TS Phan Hữu Thắng - Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ KH-ĐT) khẳng định, hoạt động đầu tư này đang có xu hướng phát triển mạnh mẽ và trong những năm tới, sự phát triển của thị trường M&A Việt Nam là một tất yếu, sẽ tạo điều kiện để Việt Nam có thêm nguồn vốn ngoại cho tăng trưởng kinh tế.

Lợi cả đôi đường

Lợi ích đầu tiên khiến các nhà đầu tư nước ngoài hứng thú khi tiến hành các hoạt động M&A tại Việt Nam là họ có thể tiếp cận thị trường một cách nhanh nhất thông qua việc hưởng lợi từ các giá trị có sẵn của Cty bị mua, bị sáp nhập. Ông Karl Derek John - TGĐ Tập đoàn TCK khẳng định, các nhà đầu tư nước ngoài nhận thấy M&A là một cách thức hiệu quả để bước vào thị trường, tiết kiệm cho họ thời gian tìm kiếm dự án hay làm các thủ tục hành chính. Thay vì phải trải qua các bước chuẩn bị, họ chỉ cần dành thời gian để tìm kiếm đối tác. Hơn thế nữa, M&A với tư cách là một hình thức tập trung kinh tế, tập trung nguồn lực sẽ sẽ làm gia tăng giá trị của DN mới ở Việt Nam bằng thương hiệu, uy tín, chất lượng, công nghệ, kỹ năng, kinh nghiệm quản trị, từ đó tạo ra sự cạnh tranh mạnh mẽ. 

Bên cạnh đó, bản thân các DN trong nước cũng được hưởng lợi từ hoạt động này. Ông Stephen Gaskill nhìn nhận, trong giai đoạn hiện nay, các giao dịch M&A liên quan đến việc mời các nhà đầu tư bên ngoài mua lại cổ phần dù ít hay nhiều được xem như là một chiến lược mang tính sống còn đối với các DN đang gặp khó khăn, giúp các DN này phục hồi công việc kinh doanh đang trên bờ vực phải đóng cửa hay phá sản.

Trở lại thương vụ giữa JA và PA, đại diện JA đã tuyên bố, trong chiến lược phát triển, hãng này sẽ hỗ trợ PA trong rất nhiều lĩnh vực, như nâng cấp toàn diện về khai thác bay, đội bay, kỹ thuật, đào tạo, bảo dưỡng, an toàn, an ninh hàng không, tăng tần suất bay ở những đường bay nội địa có sẵn, và giúp PA mở hàng loạt đường bay nội địa mới, tiếp tục mở thêm đường bay quốc tế... nhằm xây dựng thành công mô hình hãng hàng không giá rẻ đầu tiên ở Việt Nam. Tuy nhiên, ai nấy đều nhận thấy những hỗ trợ này cũng chính là các bước tiến của JA trong việc xúc tiến hoạt động sản xuất kinh doanh của chính mình. Việc JA mua 30% cổ phần của PA là một bài toán của hãng hàng không này, trong việc khai thác cơ sở và thương hiệu của PA để khai thác thị trường Việt Nam và chiến lược vươn ra Châu Á của hãng này.

Cái khó "bó" cái khôn

Nhiều đạo luật đã được Quốc hội thông qua trong năm 2005, 2006 như Luật Cạnh tranh 2004, Luật DN 2005, Luật Đầu tư 2005, Luật Chứng khoán 2006 và các văn bản hướng dẫn khác đã đáp ứng được nhu cầu xác lập vị trí pháp lý, điều tiết các quan hệ, hoạt động sản xuất, kinh doanh, thu hút các nguồn vốn từ bên ngoài... của các loại DN. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư khẳng định, việc thiếu các quy định cụ thể và toàn diện đang là một cản trở đối với sự phát triển của hoạt động M&A.  

Bên cạnh đó, sự mới mẻ của thị trường M&A tại Việt Nam cũng kéo theo những khó khăn không nhỏ. Thứ nhất, thẩm định giá trị và hồ sơ pháp lý không phải là việc dễ đối với các DN trong nước, tính minh bạch chưa cao dễ dẫn đến việc "lừa" nhau về mặt giá trị, rủi ro pháp lý có thể xảy ra. Thứ hai, do là nhà đầu tư từ nước ngoài nên sự am hiểu về văn hoá, phong tục, thị trường, pháp luật Việt Nam chưa cao, do đó nhiều vấn đề có thể phát sinh trong và sau quá trình M&A. Ông Karl Derek John nhận định, trong khi các tập đoàn lớn có đủ nguồn lực để thuê các tư vấn, thì các DNNVV lại không có được điều này. Do đó, DN không biết nên bán Cty cho ai và bán vào thời điểm nào, hoặc lo ngại sợ đưa ra những quyết định sai lầm khi mua lại DN khác.

Một vấn đề khác là việc duy trì tên tuổi, thương hiệu của các DN bị mua, bị sáp nhập. Đây được coi là việc làm khá khó khăn. Ngoại trừ một vài trường hợp, ví dụ như Ngân hàng Á Châu (ACB) vẫn duy trì tốt tên tuổi của mình sau khi bán 8,5% cổ phần cho Standar Chartered, thì rất nhiều DN khác không đủ nội lực để giữ được mình trong các cuộc hôn phối với các đối tác lớn, dẫn đến việc bị thôn tính ngay tại sân nhà.   

Nguồn: DDDN