Vén bức màn thực tại

Với quy mô NHTM hiện nay, rất khó có thể đương đầu với thách thức ngày càng lớn hơn trên thị trường. Ngân hàng nhỏ các nước trong khu vực quy mô vốn từ 3-5 tỷ USD, trong khi các ngân hàng nội chưa có ngân hàng nào sở hữu 1 tỷ USD vốn điều lệ. Quy mô tổng tài sản còn rất nhỏ, dịch vụ sản phẩm ngân hàng nghèo nàn, năng lực cạnh tranh kém là những nét cơ bản của hệ thống ngân hàng trong nước.

Đứng trên góc độ quản lý, để các ngân hàng yếu là tiềm ẩn nguy cơ cho nền kinh tế và sự tăng trưởng các ngành khác.

Bức tranh kinh tế xã hội 2008 có nhiều biến động đã bộc lộ thực tại đời sống ngân hàng từ quản lý vĩ mô đến việc quản trị điều hành, việc thực thi chiến lược quản lý tiền tệ cũng như các kế hoạch kinh doanh và hàng loạt các vấn đề liên quan khác. Chính sách tiền tệ quốc gia và kinh doanh tài chính ngân hàng còn nhiều bất cập. Khi có biến cố thị trường tất cả đều bị động chạy theo. Công cụ và kiểm soát quản trị rủi ro có không ít vấn đề. 

Các ngân NHTM nhỏ đứng trước sóng gió đang bộc lộ ít nhiều điểm yếu về tính thanh khoản. Và có thể nói, đây chính là điểm yếu nhất. Có nhiều nguyên do khiến tình hình như một cây yếu đứng trước gió, nhưng cốt lõi vẫn là năng lực quản trị các cấp cần được tăng cường.

Một vấn đề nữa là các ngân hàng sở hữu quy mô vốn nhỏ, sản phẩm dịch vụ tài chính quá mỏng và yếu, dường như chỉ khi có xáo trộn các ngân hàng mới giật mình nhìn lại mình và thực tế cho thấy một số ngân hàng nhỏ, quản trị yếu đã rất khó khăn khi chống đỡ và đương đầu với bão.

Khi có biến động, các ngân hàng lúng túng không tìm ra lối thoát vì các giao dịch gây rủi ro kỳ hạn trên thị trường liên ngân hàng trước đó. Minh chứng là sự trở tay không kịp của các ngân hàng khi lún sâu vào phục vụ các giao dịch bầy đàn cho vay chứng khoán, bất động sản và khi những ngành kinh doanh này lâm vào khó khăn thì rủi ro sẽ là hiển hiện với ngân hàng.

Không tuân thủ hay bất chấp việc quản trị rủi ro?

Câu hỏi đặt ra là các nhà quản lý đã không học thuộc bài tuân thủ và quản trị rủi ro (hay bất chấp?).

Mạng lưới ngân hàng hiện nay khá nhiều so với quy mô dân số và doanh nghiệp. Tuy nhiên, vấn đề đáng nói là dù có rất nhiều ngân hàng và nói như một nhà quản lý là ra ngõ gặp ngân hàng, một phường có vài chi nhánh, nhưng nhiều doanh nghiệp và người dân có nhu cầu vốn, nhu cầu sử dụng các dịch vụ ngân hàng thì vẫn khó tiếp cận nguồn vốn.

Họ chưa thấy vai trò hỗ trợ tích cực của ngân hàng song hành và hiện diện trong đời sống hàng ngày của họ. Mà trung bình ở các nước khác, mỗi khách hàng được phục vụ 3-5 sản phẩm.

Hiện nay 90% các doanh nghiệp nông nghiệp, nông thôn, nông dân vẫn khó tiếp cận các dịch vụ ngân hàng.

Qua một loạt vướng mắc về hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại đã bộc lộ rõ những điểm bất cập. Năng lực quản trị điều hành ở tầm vĩ mô bất cập. Năng lực kinh doanh còn yếu, sức đề kháng với thị trường chưa có. Tính tuân thủ, một trong những yêu cầu hàng đầu của các định chế tài chính chưa đầy đủ.

Chính sách và thực thi quản trị rủi ro chưa được đặt lên hàng đầu, có ngân hàng sẵn sàng bỏ qua những quy định của pháp luật, quy chế của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), quy định nội bộ chỉ vì mục tiêu kinh doanh trước mắt, rồi tự trói chính mình vào các rủi ro tiềm ẩn.

Sáp nhập là xu thế tất yếu 

Để đáp ứng yêu cầu của NHNN về quy mô vốn của ngân hàng thương mại phải có 3.000 tỷ vào năm 2010, không ít ngân hàng chưa lập ra kế hoạch khả thi để thực hiện quy định này. Một chuyên gia có kinh nghiệm dự đoán, sẽ chỉ có khoảng 50% số ngân hàng hiện nay đủ sức đáp ứng yêu cầu quy mô vốn 3.000 tỷ đồng vào năm 2010. Thời gian còn rất ngắn, nhưng không ít ngân hàng vẫn án binh bất động.

Những cái khó của ngân hàng có thể thấy rất rõ: Trước sự sụt giảm của TTCK, cổ phiếu ngân hàng không còn hấp dẫn, nhiều ngân hàng ở thời điểm khó khăn chung hiện nay cũng không dễ dàng phát hành trái phiếu tăng vốn với khối lượng lớn.

Ngoài ra, sự tăng cường năng lực của các ngân hàng sẽ thể hiện ở các ngân hàng nhỏ tự tìm đến nhau theo xu hướng sáp nhập, tham gia cổ phần, mua bán lại.

Sự kết hợp này trước mắt sẽ đem đến cho các ngân hàng nhỏ tấm thẻ “qua cửa” quy định của NHNN. Tuy nhiên, chất lượng của các cuộc bắt tay này chưa nói đến. Với hàng loạt vấn đề như khó khăn khi “ngồi cùng mâm”, tính minh bạch trong kinh doanh và sổ sách tài chính, quan điểm… có vẻ sẽ là những trở ngại.

“Mốt” bán cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài từng rất được các ngân hàng ưa chuộng, tuy nhiên, vì nhiều lý do, không phải ngân hàng nào cũng đạt được mong muốn.

Hơn nữa, hiện nay sự hỗ trợ kỹ thuật của ngân hàng nước ngoài đối với ngân hàng nội bán cổ phần cho họ chưa đáng kể. Bằng chứng là các ngân hàng bán cổ phần cho ngân hàng ngoại vẫn chưa thực sự có một sự “lột xác” một cách ấn tượng sau khi chọn được đối tác chiến lược là ngân hàng ngoại. Cái được đầu tiên mới chỉ là ngân hàng nội có thêm cơ hội làm thương hiệu.

Nhiều năm trước, những người có kinh nghiệm về lĩnh vực ngân hàng đã tiên liệu về một cuộc chuyển biến mạnh mẽ của giới ngân hàng trong nước, theo đó, số lượng sẽ giảm dần nhưng chất lượng sẽ dần được củng cố, tăng cường năng lực là điều cần thiết và là xu hướng tất yếu của sự phát triển, như đã diễn ra ở các nước hàng chục năm trước đây.
Nguồn: Vietnamnet