Đến ngày 23/10, giá USD bán ra của các ngân hàng thương mại đồng loạt niêm yết ở mức 16.850 VND, tăng tới 240 VND so với cuối tuần trước. Trên thị trường tự do, mốc 17.000 VND cũng chính thức được tái lập.

Cầu đột biến và có yếu tố tâm lý

Trước sự đột biến trên, cuối ngày 23/10, Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank), đầu mối thanh toán xuất nhập khẩu lớn nhất trong hệ thống, đã có những phân tích cụ thể về những nguyên nhân, cũng như đánh giá về khả năng ứng phó của các ngân hàng thương mại trong thời gian tới.

Theo Vietcombank, có 4 nguyên nhân trực tiếp dẫn tới đợt biến động mạnh lần này.

Thứ nhất, Ngân hàng Nhà nước giảm lãi suất cơ bản, giảm lãi suất tái chiết khấu và tái cấp vốn, tăng lãi suất tiền gửi dự trữ bắt buộc, thanh toán tín phiếu bắt buộc trước hạn đã làm cho VND mất giá tương đối so với đồng USD.

Về nguyên nhân này, ông Nguyễn Phước Thanh, Tổng giám đốc Vietcombank, phân tích rằng những chính sách trên của Ngân hàng Nhà nước tạo điều kiện để các ngân hàng giảm lãi suất, cung thêm tiền vào lưu thông. Từ đây có tâm lý lo ngại đà tăng lạm phát có thể tái diễn, VND mất giá nên một số người dân có xu hướng mua USD vào để dự trữ.

Thứ hai, thời gian qua có một số nhà đầu tư nước ngoài đã cơ cấu lại danh mục đầu tư chứng khoán và có nhu cầu chuyển đổi ra ngoại tệ làm tăng cầu USD trên thị trường.

Thứ ba, một số nhà nhập khẩu thực hiện việc thu gom USD đón đầu để chuẩn bị thanh toán vào thời điểm cuối năm – thời điểm mà thị trường liên ngân hàng tại Việt Nam thường có biến động hơn so với các thời điểm trong năm. Từ đây cũng góp phần thúc đẩy cầu tăng.

Thứ tư, theo ông Nguyễn Phước Thanh, có thể là một sự trùng hợp ngẫu nhiên với diễn biến tăng giá của đồng USD so với các đồng tiền chủ chốt trên thế giới. Diễn biến này cũng tác động nhất định đến tâm lý người dân, nhà đầu tư trong nước, thúc đẩy họ mua ngoại tệ vào và kích thêm cầu.

“Những yếu tố trên cùng tác động làm cầu USD tăng đột biến, trong khi cung lại tương đối ổn định và có cấu trúc tương đối “cứng nhắc”: do chỉ có một số ngân hàng có thế mạnh trong kinh doanh ngoại hối là nguồn cung ứng chính của thị trường, nên dẫn đến việc nguồn cung bị thiếu hụt mang tính cực bộ tại một số ngân hàng”, báo cáo phân tích của Vietcombank nhận định.

Trước sức cầu tăng, các ngân hàng chủ động nâng giá USD lên trong những ngày qua và thị trường tự do cũng “bám theo” diễn biến này.

Tại Vietcombank, trong 3 ngày gần đây, doanh số mua bán ngoại tệ cũng tạo những con số đột biến đáng chú ý. Trong ngày 17/10, ngân hàng này mua vào chỉ 41,5 triệu USD và bán ra 66 triệu USD; ngày 20/10 tương ứng là 71 triệu USD và 60,5 triệu USD; nhưng ngày 21/10 lượng mua vào đã vọt lên 127 triệu USD và bán ra tới 122 triệu USD; ngày 22/10 tăng mạnh hơn với 160 triệu USD mua vào và 161,6 triệu USD bán ra.

Có đầu cơ, nước ngoài rút vốn?

Trong đợt biến động này, theo nhận định của Tổng giám đốc Vietcombank, là có yếu tố đầu cơ và tác động tâm lý. Những tín hiệu VND xuống giá từ chính sách tiền tệ mới, lo ngại ảnh hưởng lạm phát, thấy tín hiệu mua ngoại tệ nhiều từ khối nước ngoài… dễ tạo tâm lý đám đông.

“Tuy nhiên, yếu tố tâm lý và đầu cơ đó chủ yếu ở người dân và thị trường bên ngoài. Những ngày qua, thị trường bên ngoài dòm các ngân hàng nâng giá và chạy theo, và thường thì vẫn chạy trước”, ông Thanh nói.

Còn với các doanh nghiệp, ông Thanh cho rằng có thể loại trừ khả năng có đầu cơ. Trên thực tế có những doanh nghiệp mua vào ngoại tệ để thanh toán trước, do thấy tỷ giá đang thấp và dự phòng khả năng có biến động thường thấy vào cuối năm. Còn trường hợp các doanh nghiệp đầu cơ là khá hạn chế.

Ông Thanh phân tích: “Nếu doanh nghiệp đầu cơ chờ bán ra kiếm lợi chênh lệch cũng chưa hẳn đã bù được khoản lãi suất trả cho lượng tiền nằm đầu cơ đó, thậm chí có thể lỗ. Mặt khác, nhiều doanh nghiệp hiện nay đâu phải là sẵn nhiều tiền cho chuyện này”.

Một nguyên nhân mà giới đầu tư và người dân quan tâm là có dấu hiệu rút vốn của nhà đầu tư nước ngoài. Đây cũng là một nguyên nhân Vietcombank đề cập đến. Ngay trong doanh số mua bán ngoại tệ đột biến những ngày vừa qua tại ngân hàng này, lượng bán ra cho các ngân hàng nước ngoài chiếm khoảng 70%.

“Gần đây các ngân hàng nước ngoài mua ngoại tệ nhiều. Có thể họ chuẩn bị tư thế để chuyển tiền do giá thời gian qua thấp; có thể do khó khăn nguồn ngoại tệ nên mua vào để xử lý chuyện nội bộ. Từ đó tạo ra cầu ngoại tệ lớn, kéo theo cả yếu tố tâm lý. Và khi tổ chức nước ngoài mua nhiều thì dễ tạo tâm lý lớn. Các nhà đầu tư thấy nước ngoài mua cũng có tâm lý đám đông mua theo, dẫn đến cầu tăng”, ông Thanh cho biết thêm.

Tuy nhiên, Tổng giám đốc Vietcombank cho rằng việc rút vốn có thể tập trung ở dòng vốn đầu tư gián tiếp, bởi hoạt động này không dễ thực hiện ở dòng vốn đầu tư trực tiếp. Và điểm lo ngại là sự chuyển dịch đó sẽ tạo tâm lý không tốt tới tỷ giá, còn về khối lượng của nguồn vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài theo ông cũng không phải là lớn và hoàn toàn có thể can thiệp được.

“Sẽ ổn định, mốc 17.000 VND là hợp lý”

Sau 3 ngày biến động mạnh, tỷ giá USD/VND trên thị trường đã chững lại; mức bán ra của các ngân hàng thương mại ở trần biên độ cho phép theo tỷ giá bình quân liên ngân hàng, quanh mốc 16.850 VND.

Ông Nguyễn Phước Thanh dự báo, từ tuần tới tỷ giá sẽ ổn định trở lại và duy trì ở mức cao theo trần của biên độ. Mức mà nhà lãnh đạo ngân hàng thanh toán xuất nhập khẩu lớn nhất trong hệ thống hiện nay cho là hợp lý thời gian tới là 1 USD = 17.000 VND.

“Tất nhiên, để tăng lên 17.000 VND cần có sự nhịp nhàng và “ngọt ngào”, chứ để “giật” mạnh như những ngày vừa qua là có vẻ không ổn”, ông nói.

Bởi theo giải thích của ông, thời gian qua tỷ giá ở mức thấp, thậm chí có hướng ép tăng lên để hỗ trợ cho xuất khẩu. Và với một mức tỷ giá cao một chút là cần thiết cho những doanh nghiệp trong lĩnh vực này.

Một nhận định chung là thời gian qua nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó khăn do chi phí đầu vào trong nước tăng, lãi suất vay vốn cao, giá hàng hóa bán ra thế giới có xu hướng giảm do ảnh hưởng từ khủng hoảng… Trước những vấn đề đó, nếu tỷ giá không có điều chỉnh hợp lý để hỗ trợ thì sẽ càng thêm khó khăn.

Mốc 17.000 VND cũng được Vietcombank dự báo là khó vượt qua trong thời gian tới, bởi sẽ khó có những biến động đột biến nối tiếp. Ông Thanh nhận định hệ thống ngân hàng thương mại, cũng như Ngân hàng Nhà nước, đủ sức để can thiệp.

Hiện Vietcombank đã sẵn có khoảng 2 tỷ USD để chủ động đối phó, đi cùng với cam kết bán đủ ngoại tệ cho các nhu cầu hợp lý. Ngoài ra, các ngân hàng quốc doanh lớn cũng đang có tư thế chủ động để ứng xử với các tình huống. Trường hợp trạng thái ngoại tệ âm sẽ có sự hỗ trợ của Ngân hàng Nhà nước.

Trước khả năng dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài rút khỏi thị trường, ông Nguyễn Phước Thanh cho rằng cũng chỉ cần khoảng 3 – 4 tỷ USD là có thể cân đối được. Tuy nhiên trong sự cân đối này, cũng như trước khả năng sức cầu chung tăng lên, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các ngân hàng thương mại. “Chứ nếu những thành viên khác án binh bất động, mỗi chúng tôi thì làm không nổi”, ông Thanh nói.
Nguồn: TBKT Việt Nam