Dừng xuất khẩu gạo góp phần kiềm chế lạm phát

Dành khá nhiều thời gian giải trình thêm về tiêu thụ lúa và điều hành xuất khẩu gạo, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho biết, trong điều hành xuất khẩu gạo, Chính phủ đề ra 3 yêu cầu: tiêu thụ hết lúa hàng hóa với giá hợp lý, có lợi cho nông dân; đảm bảo an ninh lương thực quốc gia trong mọi tình huống; ổn định giá gạo trong nước ở mức phù hợp. Cuối tháng 3-2008, giá lương thực thế giới tăng cao và theo nhu cầu dự báo, thế giới có thể thiếu lương thực nghiêm trọng, kéo theo giá lương thực trong nước tăng cao; trong khi đó không ít doanh nghiệp (DN) lại tăng cường mua vào (để tích trữ cho xuất khẩu) nên tiếp tục đẩy giá gạo trong nước lên.

Trước tình hình này, ngày 25-3, Thủ tướng chỉ đạo tạm ngừng ký thêm các hợp đồng xuất khẩu (XK) mới.

Thủ tướng lý giải, khi đó nguồn gạo hàng hóa dành cho XK 6 tháng đầu năm được cân đối là 2,3 - 2,5 triệu tấn, chỉ đủ để thực hiện những hợp đồng đã ký là 2,4 triệu tấn: “Việc tạm dừng ký thêm hợp đồng XK mới để tập trung lượng gạo hàng hóa cho các hợp đồng XK đã ký là cần thiết, vì nguồn hàng cân đối cho XK không còn. Hơn nữa, vào thời điểm đó, các tỉnh miền Bắc bị rét đậm, rét hại kéo dài lịch sử, dự báo là 50% được mùa, 50% mất mùa”.

Khi đó, cũng có ý kiến đề nghị cho ký hợp đồng XK thêm để tận dụng cơ hội thị trường, nhưng theo Thủ tướng, “nếu chúng ta cho ký hợp đồng mới, bán thêm gạo và giao hàng ngay trong các tháng 4, 5, 6 thì có thể bán được một số ít gạo với giá cao hơn, nhưng các DN sẽ phải mua vét phần gạo cân đối để tiêu dùng trong nước đem đi XK”. Điều này sẽ đẩy giá gạo trong nước, vốn đã cao lại càng cao hơn, kéo theo giá các hàng hóa khác tăng mạnh, chắc chắn chỉ số lạm phát sẽ tăng cao, gây thiệt hại cho toàn xã hội, trong đó có người trồng lúa.

Thủ tướng khẳng định, việc tạm dừng ký bán thêm gạo giao ngay trong tháng 4, 5, 6 là cần thiết, nhằm đảm bảo nhu cầu tiêu dùng trong nước, giữ giá gạo trong nước hợp lý, không bị đẩy lên quá cao, góp phần quan trọng, thiết thực vào việc thực hiện mục tiêu ưu tiên hàng đầu là kiềm chế lạm phát và bảo đảm an ninh lương thực cho đất nước.

Thủ tướng cho biết, hiện các DN đã ký XK được trên 4,5 triệu tấn, và đang đàm phán để ký hợp đồng bán với khối lượng lớn (trên 1,5 triệu tấn), giao hàng ngay trong tháng 12-2008. Để tiêu thụ lúa hàng hóa còn lại cho nông dân, Chính phủ đã khẩn trương chỉ đạo và hỗ trợ thiết thực các DN đẩy mạnh mua vào.

Tham gia chất vấn, ĐB Nguyễn Trung Nhân (Cần Thơ) muốn Thủ tướng cụ thể hóa bằng cách “ghi rõ sẽ chi 5.000 tỷ đồng để hỗ trợ bà con nông dân trong vụ mùa sắp tới”.

Tuy nhiên, Thủ tướng nói “nếu kêu viết liền thì không làm được”. Sau khi phân bổ ngân sách Trung ương, Thủ tướng đã giao cho các thành viên Chính phủ tham mưu về giải pháp hỗ trợ người trồng lúa, nuôi trồng thủy sản một cách hợp lý: “Tiền chúng ta có hạn, nên xử lý vấn đề gì cũng phải căn cứ vào tình hình thực tế”.

Liên quan đến con số 2 vụ mùa đông-xuân và hè-thu ở ĐBSCL, nông dân vẫn lãi trung bình 60%, ĐB Phạm Quốc Anh (Đồng Nai) cho biết nhiều ĐBQH cho rằng con số đó là không chính xác, cần xem xét lại năng lực của cơ quan tham mưu.

Thủ tướng trả lời, con số này được Bộ Tài chính khảo sát, kết hợp làm việc với chính quyền các địa phương. Các cơ quan tham mưu này phải chịu trách nhiệm về độ chính xác của con số trước Thủ tướng.

“Nhưng đây là con số bình quân của cả vùng, có thể có nơi cao hơn, hoặc có nơi thấp hơn” - Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nói.

Ở góc nhìn khác, ĐB Trần Hồng Việt (Hậu Giang) cho rằng: “Giá như thay vì chủ trương tạm dừng XK, Chính phủ xuất tiền mua theo giá thị trường để đưa vào kho, thì nông dân sẽ được bù lại với việc bị lỗ bây giờ”. Thủ tướng tiết lộ, vụ đông xuân ở ĐBSCL năm nay đã tăng 758.000 tấn và Chính phủ đã mua 300.000 tấn. Về giải pháp hỗ trợ khó khăn cho nông dân, Thủ tướng cho biết, nếu dân vay vốn khó thì cho hoãn, chậm phải trả. Thứ hai, về lãi suất, hiện Ngân hàng NN-PTNT đã hạ lãi suất cho vay nông dân xuống 14,4%/năm. Trường hợp thiên tai, dịch bệnh sẽ khoanh và xóa nợ. Với hộ nghèo, cũng có chính sách hỗ trợ phù hợp.

Không vì lợi ích trước mắt mà dung túng cho ô nhiễm môi trường

“Mới đây, chúng tôi đã từ chối 1 dự án thép trị giá 4-5 tỷ USD vì lý do môi trường” – Thủ tướng cho biết. Chính phủ cũng sẽ tập trung bổ sung chế tài đủ mạnh, đề cao trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương trong bảo vệ môi trường. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm về ô nhiễm môi trường, kể cả việc rút giấy phép hoạt động và truy tố hình sự.

“Số DN gây ô nhiễm hiện nay khá lớn, khi xử lý sẽ ảnh hưởng đến sản xuất, người lao động. Chính phủ sẽ giải quyết mâu thuẫn này như thế nào?” – ĐB Nguyễn Minh Thuyết (Lạng Sơn) hỏi.

Theo Thủ tướng, Chính phủ sẽ có chương trình, kế hoạch cụ thể để xử lý các DN gây ô nhiễm môi trường, nhưng cần phải có thời gian: “Việc xử lý không chỉ là mong muốn mà còn phụ thuộc vào điều kiện”. Thủ tướng cũng đã giao các thành viên Chính phủ không được xây dựng chỉ tiêu “chay” đối với xử lý ô nhiễm môi trường, mà phải được bố trí ngân sách cụ thể. Về hướng xử lý, thì dứt khoát phải theo đúng pháp luật, nhưng phải xem xét thế nào để có lợi nhất cho cái chung: “Chẳng hạn, vụ Vedan, sẽ xử lý để công ty này không còn xả nước thải ô nhiễm, nhưng cũng phải bảo đảm hoạt động để 3.000 lao động ở đây không mất việc làm” – Thủ tướng nói.

Một vấn đề khác liên quan là trách nhiệm quản lý nhà nước. ĐB Trần Thị Quốc Khánh (Hà Nội) cho rằng, các bộ khi trình dự án luật vẫn nhận trách nhiệm quản lý nhà nước là của mình, nhưng khi có việc lại đổ lỗi lẫn nhau: “Ví dụ Bộ Y tế quản lý nhà nước về vệ sinh an toàn thực phẩm, nhưng trả lời chất vấn lại đổ cho Bộ Công thương và NN-PTNT. Hay vấn đề về môi trường cũng chưa rõ trách nhiệm quản lý?”.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng giải thích: “Trong cuộc sống, trong quản lý, có nhiều việc phải có phối hợp liên ngành, chủ trương của Chính phủ là mỗi việc, mỗi công đoạn có một cơ quan chịu trách nhiệm chính để chủ trì phối hợp. Chẳng hạn như vụ Vedan, theo quy định, Bộ TN-MT chỉ xử lý đến đó thôi. Có ý kiến cho rằng vấn đề này bộ làm cũng được, địa phương làm cũng được và Thủ tướng làm cũng được. Hiện Chính phủ đã yêu cầu rà soát để luật rõ hơn, quy định trách nhiệm rõ hơn để phối hợp làm tốt hơn”.

Chính phủ nghiêm túc thực hiện trách nhiệm

Liên quan đến công tác điều hành chung và trách nhiệm của các thành viên Chính phủ, ĐB Dương Trung Quốc thẳng thắn đặt câu hỏi: “Chính phủ đã hoạt động nửa nhiệm kỳ, vai trò các bộ đa ngành đang phát huy, bên cạnh mặt tích cực còn hạn chế. Nếu bộ trưởng phụ trách các ngành khác nhau đã nhận trách nhiệm, vậy khi nhạc công có lỗi, nhạc trưởng có nhận trách nhiệm không?”.

Cũng thẳng thắn không kém, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho biết, trong Chính phủ, Thủ tướng là người đứng đầu, chịu trách nhiệm lãnh đạo hoạt động của các thành viên Chính phủ. Các thành viên Chính phủ làm tốt, Thủ tướng cũng có phần trong đó; nhưng khi các thành viên làm chưa được, Thủ tướng có phần trách nhiệm: “Chúng tôi nghiêm túc thực hiện trách nhiệm của mình”.

Theo Thủ tướng, trong báo cáo trước QH, Thủ tướng đã nêu 7 nhóm tồn tại, khuyết điểm, có phần trách nhiệm của thành viên Chính phủ và Thủ tướng. “Thái độ của Chính phủ là nhìn thẳng vào yếu kém, khuyết điểm, khắc phục để làm tốt hơn phục vụ dân, phục vụ nước tốt hơn. Sau mỗi lần, tôi thấy có bước tiến bộ. Ngay các thành viên Chính phủ khi trả lời chất vấn, bên cạnh cái được phát huy, cái chưa được nghiêm túc nhìn nhận, cố gắng sửa chữa. Đó là thái độ đúng đắn và cần thiết” – Thủ tướng nhấn mạnh.

Công tác tham mưu dự báo, phối hợp giữa các bộ ngành chưa chặt chẽ khiến việc điều hành chưa hợp lý, gây lãng phí, thất thoát lớn là câu hỏi được ĐB Nguyễn Thị Hoài Thu (Đồng Tháp) tiếp tục đặt ra. ĐB Nguyễn Đức Hiền (Quảng Ngãi) đề xuất thành lập một cơ quan chịu trách nhiệm về việc dự báo, cảnh báo sớm.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chia sẻ, trong quản lý điều hành, dự báo kém sẽ dẫn đến việc điều hành chậm, lúng túng. Tuy nhiên, việc thành lập thêm một cơ quan nữa để chuyên làm việc cảnh báo, dự báo là không cần thiết. Bởi lẽ, hiện đã có Bộ KH-ĐT giữ vai trò tổng tham mưu về kinh tế và bộ này đã có các Viện Chiến lược và Viện Quản lý kinh tế.

“Nước ta còn nghèo, còn nhiều thách thức, cử tri không chấp nhận những cán bộ, công chức không quan tâm tới quyền lợi của dân hoặc sách nhiễu. Thủ tướng có giải pháp gì để tăng cường kỷ cương hành chính?” - ĐB Trần Thị Quốc Khánh (Hà Nội) chất vấn. Thủ tướng trả lời, Chính phủ vẫn đang làm và tinh thần là dứt khoát phải xử lý cán bộ tiêu cực. Theo Thủ tướng, bộ phận cán bộ này chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ và để giữ vững kỷ cương, tới đây Chính phủ tiếp tục hoàn thiện thể chế, kiện toàn bộ máy, tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý.

 Một số giải pháp của Chính phủ trong năm 2009

Để hoàn thành mục tiêu năm 2009, Chính phủ sẽ tiếp tục thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt nhưng phải rất linh hoạt trong điều hành. Chính phủ sẽ định lượng cụ thể và triển khai khẩn trương yêu cầu linh hoạt này. Tiếp tục giảm lãi suất cho vay phù hợp với yêu cầu của tình hình mới. Điều hành tỷ giá linh hoạt hơn để ứng phó có hiệu quả với biến động của các luồng vốn, hỗ trợ xuất khẩu, kiềm chế nhập siêu, giữ ổn định cán cân thanh toán tổng thể và mức dự trữ ngoại hối cần thiết trong mọi tình huống.

Năm 2009 các chính sách tài chính như: thuế, thu chi ngân sách, nợ chính phủ phải nhằm khuyến khích phát triển sản xuất, tăng đầu tư cho những dự án có hiệu quả để duy trì tăng trưởng, đồng thời loại bỏ được những dự án chưa thực sự cần thiết, kém hiệu quả, đi đôi với triệt để tiết kiệm để ngăn chặn nguy cơ lạm phát quay trở lại. Xóa bao cấp, bù lỗ qua giá, thực hiện giá thị trường những mặt hàng nhà nước định giá, kể cả lãi suất, để việc phân bổ và sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn; bảo đảm hạch toán đúng kết quả hoạt động, không chỉ trong từng DN mà cả nền kinh tế.

Theo yêu cầu đó, Chính phủ sẽ hướng dẫn thực hiện cơ chế lãi suất thỏa thuận giữa người vay và các tổ chức tín dụng theo Nghị quyết của Quốc hội; điều chỉnh giá than, điện với lộ trình phù hợp.

Năm 2009, sẽ tiếp tục đình hoãn các công trình dự án chưa thực sự cần thiết, kém hiệu quả; tập trung vốn ngân sách, vốn trái phiếu Chính phủ và vốn doanh nghiệp nhà nước cho các công trình điện, các dự án sản xuất quan trọng, kết cấu hạ tầng giao thông (cảng biển, các tuyến đường bộ) ở những vùng có khối lượng hàng hóa lớn nhằm giải tỏa nhanh các điểm nghẽn tăng trưởng; đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn; tăng đầu tư cho lĩnh vực giáo dục và đào tạo, khoa học công nghệ và một số lĩnh vực xã hội cấp bách.

Việc bảo đảm chất lượng và nâng cao khả năng cạnh tranh về giá để chiếm lĩnh và mở rộng thị trường là vấn đề sống còn của DN. Ở đây, DN giữ vai trò hàng đầu nhưng tự mình không thể quyết định tất cả. Nhà nước phải “chia lửa” với DN. Chính phủ sẽ khẩn trương xác định các tiêu chí cụ thể để giảm thuế và tiếp tục thực hiện việc hoãn, dãn tiến độ nộp thuế cho các DN. Tập trung giải quyết dứt điểm những thủ tục còn phiền hà, giảm đến mức thấp nhất thời gian và chi phí cho DN.

Trong tình hình hiện nay, đẩy mạnh xuất khẩu, kiềm chế nhập siêu có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để ngăn chặn suy giảm kinh tế, duy trì tăng trưởng hợp lý và ổn định vĩ mô. Trước hết, tập trung tăng năng lực sản xuất, nâng cao chất lượng và giảm giá thành để tăng xuất khẩu các mặt hàng có khả năng cạnh tranh, có thị trường; phát triển xuất khẩu các mặt hàng mới, đi đôi với mở rộng thị trường; có kế hoạch cụ thể tăng xuất khẩu vào các thị trường thuộc khu vực mậu dịch tự do ASEAN, ASEAN - Trung Quốc, ASEAN - Hàn Quốc... và các thị trường ít bị ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính toàn cầu. Tiếp tục thực hiện các biện pháp kiểm soát nhập khẩu phù hợp. Khuyến khích sử dụng hàng trong nước, tăng cường nội tiêu, giảm mạnh nhập siêu.

(Trích báo cáo của Thủ tướng khi trả lời chất vấn trước Quốc hội)